Alacakların yönetiminde : Factoring Forfaiting Yard.Doç.Dr.Hayri Braçlı Yard.Doç.Dr. Mustafa İME
Factoring Factoring büyük miktarlarda kredili satış yapan işletmelerin,bu satışlardan doğan alacak haklarının ‘factor veya factoring şirketi’ olarak adlandırılan kuruluşlar tarafından satın alınması işlemidir. Factoring işlemi, üretici veya satıcı ile factor arasında uzun vadeli bir sözleşmeyi gerektirir. Bu sözleşme gereğince, factor, kredili satış yapan üretici işletmeye aşağıdaki hizmetleri sunabilir: Muhasebe kayıtlarının tutulması, Kredili satışlardan doğan alacakların vadesinde tahsil ve takip edilmesi, Alacakların tahsil edilememesi halinde doğacak kayıpların karşılanması Satıcı işletmeye kredili satış tutarının belli bir oranda kredi verilmesi Potansiyel ve mevcut müşterilerin mali durumları hakkında bilgi toplanması ve malların satış olanaklarını arttırmak amacıyla piyasa araştırmaları yapılmasıdır.
Factor,işletmelerin alacak hesaplarının satın alınmasında uzmanlaşmış finansal kuruluştur. Factoring vadeleri maksimum 180 güne kadar olan ticari alacaklar için uygulanır. Factoring genellikle kısa vadeli satışlardan doğan alacak haklarının factor’lere satılması suretiyle,işletmelere fon sağlama olanağı veren bir finansman yöntemidir. Amaç,işletmenin bürokratik işlemlerden kurtulması ve alacağını vadeden önce tahsil ederek finansman gereksinimini karşılamasıdır. Factor kuruluşların fonksiyonlarını genel olarak,üç ana başlık altında toplamak mümkündür. Garanti Tahsilat ve muhasebe Finansman
Garanti Factor kuruluşun fonksiyonlarından biri,alacakların tahsil edilememesi riskini garanti etmesidir. Alacaklar,factoring sözleşmesinde belirtilmiş limitler dahilinde garanti edilmektedir. Bunun için,factor kuruluş tarafından gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra,müşteriye hangi oranda riskin karşılanacağını bildiren limit onay bildirimi yapılmaktadır Borçlunun araştırılması sonucu,ödeme gücü olumsuz çıkıyorsa,factor satın almayı red etmek hakkını saklı tutmaktadır. Ancak,onay verilmişse factor alacaklıya gerekli ödemeyi yapmak zorundadır. Factor tarafından üstlenilen bu risk,borçlunun yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda işlerlik kazanmaktadır. Garanti veren factor kuruluşlar,risklerini minimize etmek için,farklı yollara başvururlar. Riski azaltmanın yollarından birisi,çeşitlendirmedir. Böylece factor’ler borçlu olan müşterilerini sayıca artmalarını sağlayarak,çeşitlendirmeyle risklerini azaltmaya çalışırlar. Riski azalmak için uygulamadaki bir başka yöntem,sözleşme yapılan müşterilerinin tüm alacaklarını factor kuruluşa devretmesidir. Böylece,factor tarafından,müşterinin sahip olduğu tüm alacaklar arasından seçim yapılarak, şüpheli alacakların factor’e devredilmesi önlenmektedir. Ayrıca birçok ülkede alacaklar sigorta ettirilerek,factor kuruluşun riski azaltılmaktadır. Bu işleme risk reasüransı denilmektedir. Satılan mallara ilişkin olarak, üreticinin sorumluluğundaki maddi ve hukuki kusurlar garanti kapsamı dışındadır. Factor kuruluşun riskini minimize etmesinde,uzman personelin ve sağlıklı bilgi akışının çok önemli bir rolü vardır. Bu nedenle, factor’ler, personelin belli sektörlerde uzmanlaşmasına önem verirler
Hizmet (Tahsilat ve Muhasebe) Factoring’in fonksiyonlarından biriside tahsilat ve muhasebe kayıtlarının tutulmasıdır. Muhasebe kayıtlarının factor tarafından tutulmasıyla,müşteriler çok sayıda borçlunun hesabını değil,sadece factor tarafından devralınan alacakların karşılığının gösterildiği factor hesabını izlerler. Tahsilat fonksiyonunda,factor,alıcıların kredibilitelerini tesbit etmeye ve alacakları vadesinde tahsil etmeye çalışmaktadır. Müşterilerin borçlarını ödeyememesi durumunda, factor, satıcı ve müşteri arasındaki ilişkilere zarar vermeden, gerekli girişimlerde bulunur. Buna rağmen alacak tahsil edilemezse, factor kanuni işlemleri başlatır. Öte yandan, kredibilitelerini düşürmek istemeyen müşteriler, factor’e borçlarını ödeyebilmek için özel bir çaba gösterirler. Bu nedenle, satıcılar, tahsilat hizmeti alarak, alacaklarını tahsil edememe risklerinin azaldığını düşünürler. Ayrıca alacakların tahsili ve muhasebesi, factor tarafından yapıldığında, işletme yöneticilerinin zaman ve para tasarrufları olacaktır.
Ön ödemeli veya avans yöntemi, İskonto yöntemidir. Finansman Factor kuruluşun en önemli işlevlerinden birisi de alacakların finansmanını sağlamaktır. Factoring yoluyla müşteri alacaklarının finansmanında iki yöntem kullanılmaktadır. Bunlar; Ön ödemeli veya avans yöntemi, İskonto yöntemidir. Ön ödeme yönteminde,uygulamada,genellikle ,müşteriye %80 peşin ödeme yapılmaktadır. Bunun için,factor’e alacağın oluştuğunu gösteren fatura suretleri veya malın gönderildiğine ilişkin belgelerin ibrazı yeterlidir. Böylece,müşteri,alacaklarının karşılığını vadesinden önce avans olarak almakta ve finansman sorununu çözmektedir. Alacağın vadesi geldiğinde,tahsil edilen alacağın %20sinden factor’ün faiz ve komisyonu düşüldükten sonra kalan tutar satıcıya ödenmektedir. İskonto yönteminde ise,önce alacakların peşin değeri hesaplanmaktadır. Daha sonra,factor kuruluşun komisyon tutarı ve yaptığı masraflar düşülerek,kalan tutar müşteriye ödenmektedir. Ancak,bu yöntem yaygın olarak uygulanmamaktadır. Factor işleminin finansman fonksiyonu sayesinde satıcı firmaların alacaklarının nakde dönüşmesi hızlanmaktadır. Bu sayede firmalar nakit ihtiyaçlarını yabancı kaynaklar yerine alacaklarından sağlamış olmaktadır. Factor kuruluşlar,yukarıda sayılan temel fonksiyonlar yanında,pazar araştırması, kredi istihbaratı, potansiyel müşterilerin bulunması gibi fonksiyonları da üstlenmektedir.
Factoring Türleri İşletmelerin ve factor’lerin farklı gereksinimleri göz önüne alınarak factoring hizmetlerinde çeşitlendirmeye gidilmektedir. Yapıldığı Yer Durumuna Göre Yurtiçi Factoring Yurtiçi factoring,aynı ülkede bulunan satıcı ve factoring şirketi arasında yapılan factoring işlemidir. Uluslararası Factoring İhracat factoring’i ,alıcının başka ülkede olduğu durumlarda gerçekleştirilen factoring işlemidir. Burada factoring işlemine konu olan alacak ihracat işleminden kaynaklanmaktadır. İhracat factoring’inde yurtiçi factoring’e oranla daha fazla risk unsuru bulunduğundan muhabir bir factor’ün hizmetlerinden yararlanılmaktadır. Bu muhabir bazen factor’ün şubesi veya temsilcisi bazen de ithalatçının ülkesindeki bir başka factoring şirketi olmaktadır. Muhabir factor ithalatçının ülkesindeki gerekli istihbaratları yaparak limit onayını ihracatçının ülkesindeki factor’e bildirir. İhracat factoring’i,factor’ün birçok yabancı ülkede muhabir ilişkisi kurmasını gerektirdiği için yurtiçi factoring’e göre daha geniş bir örgütlenme gerektirmektedir. İthalat Factoring İthalat factoring’i,factor’ün muhabir aracılığıyla yurtdışındaki ihracatçıya vadesinde ödeme yapma garantisi verdiği factoring’dir. İthalat factoring’i ihracat factoring’inin tam tersi olarak düşünülebilir
Rücu Edilebilme Durumuna Göre Rücu Edilemez Factoring Rücu edilemez factoring,factor’ün alacağın ödenmeme riskini tamamen üstlendiği factoring çeşididir. Factoring şirketi,satıcı firmanın vadeli alacaklarını satın almakta ve ona ön ödeme yapmaktadır. Vadeli alacakların vadesinde ödenmemesi durumunda factor müşterisine rücu edememekte ve bütün zararı kendisi üstlenmektedir. Rücu Edilebilir Factoring Rücu edilebilir factoring,factor’ün alacağın ödenmeme riskini üstlenmediği factoring çeşididir. Burada alacağın ödenmeme riskini satıcı firma üstlenmektedir. Yine burada da factoring şirketi,satıcı firmanın vadeli alacaklarını satın almakta ve ona ön ödeme yapmaktadır. Factor tarafından satın alınan alacakların vadesinde ödenmemesi durumunda factor müşterisine rücu etmekte ve yaptığı ön ödemeyi kendisinden talep etmektedir. Ödeme Zamanına Göre Ön Ödemeli Factoring Ön ödemeli factoring’de; factor satıcı firmanın vadeli alacaklarını satın almakta ve alacakların vadesini beklemeden satıcı firmaya belirli bir oranda ödeme yapmaktadır. Ön ödeme oranı genellikle %80 olarak uygulanmaktadır. Satıcı firma tahsil ettiği ön ödemeye karşılık factoring şirketine faiz ödemektedir. Factoring şirketi,alacağın vadesi geldiği zaman borçludan tahsilatı yapar. Satıcı firmaya yapılan ön ödemeden kalan %20’lik kısım,ön ödeme ile ilgili faiz tutarını ve hizmet komisyonunu kestikten sonra kalan kısmı satıcı firmaya öder. Vadede Ödemeli Factoring Vadede ödemeli factoring’de factor satıcı firmanın vadeli alacaklarını satın almaktadır fakat kendisine ön ödeme yapılmamaktadır. Bu tür factoring işleminde finansman fonksiyonu bulunmamakta sadece tahsilat işlevi bulunmaktadır. Bildirim Durumuna Göre Bildirimli Factoring Bildirimli factoring, satıcı firmanın alacağını factor’e devrettiğini borçlulara bildirdiği factoring türüdür. Böylece borçlu olan alıcı firma ile factoring şirketi birbirlerinden haberdar olurlar. Bildirimsiz Factoring Bildirimsiz factoring’de satıcı firmanın alacağını factoring’ devrettiği borçlulara bildirilmez. Bu tür factoring’de tahsilat fonksiyonu yoktur. Factor esas itibariyle alacakların ödenmeme riskini üstlenmektedir
Geleneksel Factoring (Full Service Factoring) Diğer Factoring Çeşitleri Geleneksel Factoring (Full Service Factoring) Geleneksel factoring,diğer tüm çeşitlerinde yer alan unsurların bir araya gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Geleneksel factoring genellikle satıcı firma ile factor arasında düzenli ve sürekli bir anlaşma niteliğinde olmaktadır. Buna göre satıcı firma herhangi bir mal ve hizmet satışı yaptığı zaman ortaya çıkan alacaklarını hemen factor’e satmaktadır. Bu tür factoring’in en önemli üstünlüğü satıcı firmanın birçok müşteriden olan alacağını factor’e devrederek alacakların hesabını tek bir kaleme indirgemesidir. Bu durum satıcı firmaya alacakların yönetimi ve muhasebe işlemlerinin basitleştirilmesi önemli bir kolaylık sağlamaktadır. Yurtiçi factoring işlemlerinde full servis hizmeti,satıcı firmanın tüm alacaklarını factor’e ciro etmesi koşuluyla yapılmaktadır. Acente Factoring’i Bu tür factoring işleminde factor,satın aldığı alacakların tahsilat görevini bir başka şirkete devreder. Bu şirket factor adına ve onun acentası olarak hareket etmektedir. Factoring işlemi gerçekleştirildiğinde borçlu firmaya,ödemelerini bu firmaya yapması gerektiği bildirilir. Bu tür factoring işleminde borcun ödenmemesine karşı koruma ve finansman sağlanmaktadır. Toptan Factoring (Bulk Factoring) Bu tür factoring işlemlerinde çok miktarda küçük çaplı müşterisi bulunan satıcı firmalar bütün satışlarından doğan alacaklarını faktöre devretmektedirler. Toptan factoring’de borçlu borcunu doğrudan factor ödemeye yönlendirmektedir. Factor kendisine yapılan ödemelerle ilgili günlük detayları düzenli olarak satıcı firmaya göndermektedir. Bu sayede alacakların takibi kolaylaştırılır. Toptan factoring’de factor tarafından satıcı firmaya sadece finansman hizmeti sunulmaktadır. Alacak yöntemi ve borçların ödenmemesi gibi riskler toptan factoring’in kapsamına girmemektedir. Fatura İskontosu Bu tür factoring satıcı firmaya sadece finansman hizmeti sunan,buna karşılık alacak yöntemi ve borçların ödenmemesi gibi factoring hizmetinin temel özelliklerini kapsam dışı tutan bir factoring işlemidir. Bu tür factoring işleminde borçlulara borçlarını factor’e ödemeleri ihbar edilmemektedir. Bu yöntemde factor,satıcı firmanın ibraz ettiği bir faturayı iskonto etmekte ve satıcı firmaya ön ödeme yapmaktadır. Fatura iskontosu yönteminin işleyiş süreci şu şekildedir: Satıcı firma ticari alacaklarının ve borçların ayrıntılı listesini factor’e verir. Factor faturalar toplamından kendi komisyon ve masraflarını düştükten sonra kalan tutarı satıcı firmanın hesabına alacak kaydeder. Satıcı firma her hafta factor’e toplam satışları,yapılan tahsilatları,iskonto ve iade bilgilerini gönderir. Borçlulardan yapılan tahsilatların tümü doğrudan factor’ün banka hesabına havale edilir. Havaleler ile ilgili dekontların bir kopyası bilgi sahibi olması için factor’e gönderilir. Her ayın sonunda satıcı firma factor’e güncelleştirilmiş alacaklıları vadeleriyle birlikte gösteren bir liste gönderir. Factor bu listeye göre kendi kayıtlarının mutabakatını yapar. Faturası iskontosu yönteminde satıcı firmaya finansman hizmeti dışında bir hizmet verilmemektedir. Buna karşılık factor finansman faizi dışında bir de satın alınan toplam alacaklar üzerinden hesaplanan komisyon almaktadır.
Factoring İşleyişi Factoring işlemi,bu hizmetlerden yararlanmak isteyen işletmelerin factor’e veya factor’ün ,işletmeye başvurmasıyla başlar. Satıcı işletme,yaptığı başvuruda,son hesap durumunu,devamlı müşterilerinin isim ve adreslerini,bunların çalıştığı bankaları,bu müşterilere önceki yıllarda yapılan satış tutarlarını, satılan mal çeşitlerini bildirir. Factor, bu bilgilerden yararlanarak, ilgili piyasa ve borçluların kredi değerliliği ile ilgili araştırma yapar. Bunun sonucunda,bütün alacakların veya alacakların bir kısmının satın alınması konusunda karar verir. Daha sonra,işletme ve factor arasında bir sözleşme yapılır. Bu sözleşme ile,genellikle factor kuruluşa,gerekli gördüğü takdirde, bazı işletmelerin anlaşma dışına çıkarılması veya borçlanma limitlerinin düşürülmesi konusunda yetki verilebilir. Bilindiği gibi,factoring işlemleri, genellikle yurt içi ve yurt dışı factoring olarak ikiye ayrılır. Bu nedenle, factoring’in işleyişini ayrı ayrı değerlendirmekte yarar vardır.
Yurtiçi Factoring’in İşleyişi Yurt içi factoring aşağıdaki aşamalardan geçer. Factor’e başvuru: Yurt içi veya yerel factoring hizmetlerinden yararlanmak isteyen işletme ,factoring kuruluşuna ,istenen belge ve bilgilerle müracaat eder. Teklif: Factor,gerekli inceleme ve değerlendirmelerini yaptıktan sonra,işletmeye yapabileceği hizmetlerin türünü ve alacağı komisyonu bildirir. Factoring Sözleşmesi: Factor ile müşteri arasında factoring sözleşmesinin şartları,komisyon oranı,ödeme oranı ve faiz gibi koşullar karşılıklı olarak belirlendikten sonra,sözleşme imzalanır. Onay: Sözleşmelerin imzalanmasından sonra,işletme müşterilerinin siparişlerini alır. Alınan her sipariş,factor’e bildirilir ve onay beklenir. Malların Müşteriye Gönderilmesi ve Faturaların Temliki: Factor,işletmenin alacaklarına garanti vermişse,mallar alıcılara gönderilirken,fatura ve suretlerine faturada gösterilen alacağın factoring kuruluşuna devredilmiş olduğu ve ödemelerin factor’e yapılması gerektiği şeklinde bir not yazılır. Ön Ödeme: Factor,yapılan sözleşmeye uygun olarak,satıcıya ön ödemeyi yapar. Fatura Bedelinin Tahsili: Factor,fatura bedellerini vadesinde alıcıya tahsil eder.
Yurtdışı Factoring’in İşleyişi Yurt dışı factoring’de,yurt içi factoring’den farklı olarak dört taraf vardır. Bunlar; ihracatçı,ithalatçı,yerel factor ve muhabir factor kuruluştur. Yurt dışı factoring işlemi şu aşamalardan oluşur: İhracatçı ülkesindeki factor kuruluşla bir sözleşme yapar. İthalatçı tarafından sipariş verilir. Gelen sipariş talepleri yurt içindeki factor kuruluşa bildirilir. Yurt içi factor kuruluş, muhabir factor kuruluşun onayını alarak, ihracatçıya sunabileceği hizmetleri bildirir. İhracatçı, Malları İthalatçıya Gönderir. Alacak Tutarı, Yurt İçi Muhabir Factor’e Devredilir. Müşteriye Gönderilen Faturalarda Ödemelerin Factor’e Yapılması Gerektiği Bildirilir. Yapılan Sözleşmeye Göre,Yurt İçi Factor Kuruluş, İhracatçıya Ön Ödemede Bulunur. Vadesi Gelen Fatura Bedeli, İthalatçı Tarafından Muhabir Bankaya Ödenir. Muhabir Factor Yaptığı Tahsilatı Yurtiçi Factor’e Öder.
Çift Factor Yöntemi Müşterinin ihracatından doğan alacağını factor’e devretmesi durumunda, ihracatın yapıldığı ülkede yerleşik,aynı factoring zincirinin temsilci diğer bir factor’ün,alacağın takibi ve tahsilini üstlenmesidir. Zincirleme Factor Yöntemi Bu durum,ihracatçının bir ülkeye yaptığı satışların hepsini tek bir dağıtıcıya yapmasının sonucudur. Sonuçta,dağıtımcının ihtiyaç duyduğu kredinin tutarı, ithalat factor’ünün normal şartlarda teminatsız olarak tanıdığı kredi tutarından fazla olabilir. Kredi riskini kabul etmekteki bu güçlük, dağıtıcının ithalat factor’ü ile bir factoring anlaşmasına girmesi ve dağıtıcının alacaklarının bu factor’ce satın alınması ile oluşan bakiyenin teminat olarak kullanılması suretiyle giderilir.
Factoring’te Risk Değerlendirmesi Bilindiği gibi,factoring risk içeren bir faaliyettir. Bu nedenle, factor, satıcı işletme ile bir anlaşmaya girmeden önce,karşı karşıya kaldığı riskleri değerlendirmek zorundadır. Bu amaçla yapılan mali analiz ve istihbarat çalışmaları şunlardır: Alıcıların İstihbaratları: İstihbarat çalışmalarında hem müşteriler,hem de factoring talebinde bulunan işletmeler tek tek incelenir. Mali Analiz Çalışmaları: Mali tablolar,tahsil edilemeyen alacaklar ve benzeri tablolar incelenir. Yaşam Süresi Tahmini: Yaşam süresi tahmini, işletmelerin ömürlerini belirmeye yönelik bir çalışmadır. Erken Uyarı Sistemi: İşletmelerle ilgili tüm birimler bir arada toplanarak olası zararlar önceden tespit edilir ve gerekli önlemler alınır. Factoring işlemindeki riskleri ikiye ayırmak mümkündür. Satıcı veya üretici işletme ile ilgili riskler Rücu edilemez factoring’de müşteri ile ilgili risklerdir
Satıcı veya Üretici İşletme Riski Satıcı veya üretici işletme değerlendirilirken,factor, değerlendirmesini 2 aşamalı olarak yapmak zorundadır. Öncelikle, anlaşma talebinde bulunan işletmenin sürekliliği incelenmelidir. Daha sonra, satın alınacak alacakların kalitesi üzerinde durulmalıdır. Factor, satıcı veya üretici işletmenin geçmiş performansını, verilen teklif formundan yararlanarak yapabilir. Üretici veya satıcı işletmenin değerlendirilmesinde ikinci aşama, işletmenin mevcut mali yapısının incelenmesidir. Değerlendirmede üçüncü aşama,işletmeye iadelerle ilgili bilgilerdir. Bir işletmenin iade tutarı ne kadar fazla ise, müşteriler ile factor arasında problem çıkma olasılığı o kadar yüksektir. Değerlendirmede dördüncü aşama,işletmenin alacak devir hızının tespitidir. İşletmenin alacak devir hızı,endüstri ortalamasının altında ise, mamullerin kalitesiyle ilgili sorunların varlığı sözkonusu olabilir. Factor tarafından değerlendirmelerde bazı alacaklar kapsam dışında bırakılabilir. Bunlar arasında en önemlileri şunlardır: Holding bünyesindeki işletmelere yapılan satışlardan doğan alacaklar, İade edilmek şartıyla yapılan satışlar, Satış sonrası hizmet şartıyla yapılan satışlardır. Bu şekilde yapılan satışlardan doğan alacaklarda, anlaşmazlık çıkma ihtimali yüksek olacağından, factor, bu tür satışları kapsam dışı bırakmak isteyecektir.
Müşteri Riski Hem rücu edilebilir, hem de rücu edilemez factoring işlemlerinde, müşteri riski çok önemlidir. Ancak, rücu edilemez factoring işlemlerinde risk daha yüksektir. Factor tarafından yapılan değerlendirme şu konuları içerir: Tahsil edilemeyen alacakların tarihçesi İşletmenin değerlendirme yöntemi İşletmenin alacak yöntemi Endüstri ortalaması Kredi şartları Satın alma alışkanlıkları Alacak devir hızı
Factoring’in Üstünlük ve Sakıncaları Factoring’in üstünlükleri şunlardır: Yurt dışı factoring’de, ticari, politik,transfer ve kur riskleri,factor tarafından yüklenildiğinden, satıcı veya üretici işletmeye büyük kolaylık sağlamaktadır. Rücu edilemez factoring sözleşmesiyle,işletmenin alacaklarının tahsil edilememe riski ve likitide sorunu çözülecektir. Alacak yönetimi, factor’e bırakıldığında,satıcı bu işler için personel istihdam etmez. Bu nedenle zaman ve gider tasarrufu sağlanır. Factor tarafından toplanan bilgilerde işletmelerin ihracat potansiyeli artmaktadır. Factoring işlemi,satıcıların müşterilerine vade tanımalarına neden olduğundan, satışlarında da artış sözkonusu olmaktadır. Factor’e devredilen alacaklar, işletmelerin likitidesini olumsuz yönde etkilemez. Satışların muhasebesinin factor tarafından tutulması, satıcı işletmeye önemli bşr kolaylık ve tasarruf sağlamaktadır.
Factoring yoluyla sağlanan finansman kaynağı, diğer finansman kaynaklarına göre daha esnektir. İşletme, factor’ün vereceği ön ödeme ile, hammadde alımından iskonto sağlayarak üretim maliyetlerini düşürebilir. Nakit bütçelerinin doğru ve güvenilir bir şekilde hazırlanmasıyla, işletmelerin planlı büyümelerine yardımcı olunur. Alıcı ile ortaya çıkabilecek farklı lisan sorunları, factor tarafından çözülür. Factoring ile sağlanan finansman maliyeti,ticari kredilere göre daha ucuz olduğundan, işletmenin karlılığı artar. Factor kuruluşlar, bankalara göre daha az formalite ister. Yurt dışı factoring’de, ithalatçılar, akreditif açmadan, ithalat yapabilirler. Böylece zamandan ve maliyetten tasarruf sağlarlar. Kobi’lerin tahsilat sorunları çözülerek, sağlıklı bir şekilde büyümelerine yardımcı olurlar. Satıcılara, peşin satış,alıcılara vadeli alış olanağı sağlanarak, ekonomiye canlılık kazandırılarak, daha çok üretim ve istihdam sağlanır. Açık hesap şeklinde yapılan satışlar artar ve bu şekilde ortaya çıkan alacaklar güvenli hale gelir.
Factoring’in sakıncaları ise aşağıdaki gibi özetlenebilir. Yapılan satışların değeri küçük ve fatura sayısı çoksa, factoring işleminin maliyeti yüksek olabilir Alacakların satışının bazı iş kollarında uygulama olanağı olmayabilir. alacak haklarının satışları,piyasada bazı işletmelerin güven kaybetmelerine neden olabilir. Çünkü alacak haklarının satışı, söz konusu işletmenin finansal açıdan zor durumda olduğu şeklinde yorumlanabilir.
Factoring’in Satıcı Firmaya Etkileri Likidite Etkisi Finans yöneticisinin temel görevlerinden bir tanesi firmanın, gelecekteki nakit ihtiyacını yine o tarihlerde mevcut ve alacaklardan karşılayarak nakit dengesini sağlamaktır. Bu bağlamda firmanın nakit tahsilatlarına ilişkin tahminler önemli olmaktadır. Factoring sayesinde firmaların müşterilerden yapacakları nakit tahsilatların, miktarı ve zamanıtahmin olmaktan çıkar. Factoring şirketine devredilen fatura tutarlarının, factor tarafından önceden belirlenen tarihte ve tutarda ödenmesiyle açık hesap niteliğindeki müşteri alacakları nakde dönüşür. Böylece firmanın nakit yönetimi daha risksiz hala gelmiş olur. sağlamaktadırlar. Factoring işlemi hizmet fonksiyonu sayesinde bir finansman aracı olmanın ötesine geçmektedir.
Kredi İhtiyacına Etkisi Factoring sayesinde firmalar,müşterilerinden olan vadeli alacaklarını nakde çevirmekteler ve alacaklarını tahsil edememe riskini ortadan kaldırmaktadırlar. Bu sayede firmaların finansal riski ortadan kalkmakta ve nakit kredi ihtiyaçları da azalmaktadır. Hizmet Fonksiyonu Etkisi Factoring şirketi müşterinin muhasebe kayıtlarını tutar ve onlara tahsilat,kredi kontrol gibi hizmetler sunar. Hizmet fonksiyonu factoring’in temel işlevlerinden bir tanesidir. Hizmet fonksiyonu sayesinde factor müşterisine önemli bir maliyet avantajı sağlamaktadır. Hizmet fonksiyonunun müşteriye maliyeti genellikle satışların %0,5 ile %3’ü arasında olmaktadır. Satıcı firmalar factoring sözleşmesi yaparak ekstradan bir maliyete katlanmaktadırlar. Fakat buna karşılık elde edilen istatistiki bilgilere göre,yönetsel etkinlik ve muhasebe bölümünün önemli bir iş yükünden kurtulması gibi faydalar
Factoring Maliyeti Factor kuruluş, yaptığı factoring işlemiyle satıcı işletmeye hem nakit, hem de hizmet sağladığı için iki ayrı gelir elde eder. Başka bir deyişle, factoring hizmetinden yararlanan işletme için 2 tür maliyet söz konusudur. Hizmet bedeli olan komisyon maliyeti İskonto bedeli olarak finansman maliyetidir. Bunların ilki, yapılan satışlar üzerinden alınan factoring komisyonudur. Komisyon tutarını şu şekilde belirlemek mümkündür. Sabit giderler, kırtasiye, haberleşme, yasal dava takip ve personel giderleri, Riskin sıfırlanma bedeli veya riziko primi, Kar marjıdır.
Sabit giderler, factor kuruluşun müşteriye verdiği hizmet nedeniyle yaptığı harcamaları içermektedir. Risk sıfırlama bedeli ise, alıcının riskine,ülke riskine veya ödeme koşullarına bağlı olarak belirlenmektedir. Yurt içi factoring komisyonu, %0.5 ile %2.5 arasında değişmektedir. Yurt dışı factoring’de alacağın tahsil edilememe riski ithalat factor’üne aittir. Bu nedenle, komisyon oranı muhabir factor tarafından belirlenir. İskonto oranı olarak finansman maliyeti, müşteriye vadeden önce yapılan %80 oranındaki peşin ödemenin maliyetidir. İskonto bedeli, peşin ödeme ile peşin alacağın tahsilatının yapılacağı tarih arasındaki süre için alınmaktadır.
Uluslar arası factoring’de iskonto oranı, LIBOR, PRIME RATE ve bunlara ek olarak belirlenen risk marjına göre tesbit edilir. LIBOR’un iskonto bedeli olarak esas alınmasının nedeni, uluslar arası piyasalarda banka kredilerinde kullanılan temel faiz oranı olması ve 3 aylık oranın 90 günlük satış vadelerine uygun gelmesidir. Ödenecek faiz tutarı, yıllık faiz oranına bağlı olarak değişebileceği gibi risk payına bağlı olarak da değişir. Müşteriden alınan komisyon ve iskonto şeklindeki finansman bedeli, işlem banka bünyesinde yapılıyorsa %5 BSMW ve %6 oranında Kaynak Kullanım Destek Fonu (KKDF)’na tabidir. Bu işlem, factoring şirketi bünyesinde yapılıyorsa %5 oranında BSMV’ne tabidir.
Örnek: İhracat yapan X işletmesi,bir factoring kuruluşu ile aşağıdaki şekilde anlaşma imzalamıştır. Buna göre, Factoring Komisyonu: %1.25 İskonto bedeli: LIBOR + %2 olacaktır. Alacağın vadesi: 3 ay Üç ay vadeli, 10.000 $ lık ihracat için factoring işleminin işletmeye olan maliyeti nedir? Sözleşmedeki ön ödeme oranını %80 varsayarsak, factor kuruluşun yapacağı ödeme,10.000 $ x 0.80 = 8.000 $ olacaktır. Eğer, 1 $ = 1.7 TL ise,işletmeye peşin olarak, 8.000$ x 1.7 = 13.600 TLödeme yapılacaktır.
[(%8 + %2) x (3/12) ] = %2,5 olacaktır. LIBOR faiz oranının yıllık %8 olduğunu varsayalım. Bu durumda işletmeye yıllık iskonto oranı olarak %8 uygulanacak demektir. Yıllık %8 iskonto bedelinin, factor kuruluşa üç aylık finansman maliyeti [(%8 + %2) x (3/12) ] = %2,5 olacaktır. Bu durumda factoring işleminin işletmeye maliyeti: 10.000$x(%2,5 + %1,25) =10.000$ x (%3,75) = 375$ olacaktır. Alacağın vadesi geldiğinde geriye kalan %20 oranındaki tutar, factor tarafından tahsil edilecektir. Bu durumda, factor kuruluş müşteriden, 2.000 dolarlık tahsilatı yapacak, faiz, komisyon ve risk primi olarak 375 doları tahsil ettikten sonra geriye kalan 1.625 doları işletmeye geri verecektir. Dolarlar Türk lirasına çevrilecek…( slayt 25-26 )
Factoring’in Alternatif Finansman Yöntemleriyle Karşılaştırılması Factoring ve Leasing Leasing işlemini, malın mülkiyetini kiralama şirketinde, kullanım hakkının ise kiracıda olduğu finansman yöntemi olarak tanımlayabiliriz. Kiracı, istediği takdirde, kiralama süresi sonunda malın sahibi olabilir. Bu yöntemde, leasing şirketi kiralama nedeniyle, kambiyo ve ödenmeme riskine karşı korunmaktadır. Kiracı şirket ise, taksitle ödeme kolaylığından yararlanarak malın sahibi olmaktadır. Factoring ve Leasing arasındaki farklardan birisi, işleme konu olan mal türleriyle ilgilidir. Factoring, alacakların factor’e devrini içeren, devamlı olarak yapılan, yatırım, tüketim ve hizmet sektörünün finansmanında kullanılan kısa vadeli finansman yöntemidir. Leasing ise, yatırım mallarının finansmanı için kullanılan orta ve uzun vadeli bir finansman yöntemidir
Factoring ve Forfaiting Forfaiting, ihracatçıların mal ve hizmet ihtiyacından doğan orta vadeli alacaklarını, tahsil edilememe riskiyle birlikte forfaiter’e satmasıdır. Factoring ve forfaiting arasındaki en önemli fark, vadeyle ilgilidir. Factoring,genellikle 1-6 ay vadeli alacaklar için, forfaiting ise, 6 aydan 5 yıl vadeli belgeye bağlı alacaklar için kullanılır. Ayrıca factoring’te ticari riskin karşılanabilmesi için ihracatçı komisyon öderken, forfaiting’de ihracatçı komisyon ödemez. Factoring ile forfaiting arasındaki bir diğer fark, forfaiting’in genellikle uluslar arası işlemlerde uygulanmasıdır. Factoring, Senet İskontosu ve Senet İştirası Bilindiği gibi, işletmeler için klasik finansman yöntemi,senet iskontosu ve iştirası’dır. Bankacılıkta iştira ve iskonto, vadesi gelmemiş bir senedin, vade tarihine kadar geçen süre ile orantılı faizin düşülüp, senet bedelinin ilgili tarafa peşin olarak ödenmesidir. Senet iskontosu ve iştirası arasında önemli bir fark yoktur. Tahsile verilen senetlerin borçlu ve alacaklısı aynı şehirde ise, senet iskontosundan,farklı şehirlerde ise, senet iştirasından söz edilir.
Bilindiği gibi, factoring işleminin konusunu, satıcının alacaklarını satması oluşturmaktadır. Oysa, iskonto işleminde kıymetli evrakın devri söz konusudur. Factoring işleminde, alacakların önceden ve toptan olarak factor’e devri mümkündür. Öte yandan, iskonto işleminde iskonto yüzdesi, satıcının itibarına göre belirlenir. Factoring’de ise, verilen avansların satıcının itibarı ile doğrudan bir ilgisi yoktur. Esas olan borçlunun güvenilirliğidir. Senet iskontosunda banka, senedin vadesine göre,faiz,komisyon ve diğer giderleri peşin tahsil eder ve senet bedelinin geri kalan kısmını müşteriye öder. Factoring’de ise, işletmeye peşin olarak en fazla %80 ödeme yapılır. Bankalar, iskonto işlemi yaparken iskontoya kabul edecekleri senet tutarını belirler. Senetlerin iskontoya kabul edilmesiyle, işletmenin bankadaki kredi limiti azalır. Oysa factoring işleminde, işletmeler için benzeri anlamda bir limit sözkonusu değildir. Factoring’de maksimum 180 gün vadeli alacaklar işlem görürken, iskontoya kabul edilen senetlerin vadeleri genel olarak 90 gündür.
Factoring ve İhracat Kredi Sigortası İhracat kredi sigortası, ithalatçının,ödeme güçlüğü içine düşmesi, transfer ve politik riskler nedeniyle ödeme yapamama olasılığına karşı geliştirilen bir sigortadır. Bu nedenle, sözkonusu sigorta ile ihracatçının alacağı teminat altına alınmaktadır. Ancak, sigorta ile alacağın tümü değil, belli bir yüzdesi garanti altına alınmakta, geriye kalan risk, ihracatçıya yüklenmektedir. Oysa factoring işleminde ihracatçıya %100 tahsilat garantisi verilebilmektedir. İthalatçının ödemeyi yapmaması durumunda, factor, vade tarihinden itibaren en geç 90 gün içerisinde ödeme yapmaktadır. Oysa, ihracat kredi sigortasında, alacağın tahsili, ithalatçının konkordato veya iflasını ilan etmesi, alacağın vadeden itibaren 4 ay içinde ödenmemesi gibi şartların varlığına bağlıdır. Factoring ve Akreditif Akreditif, ihracatçının sattığı mallara ait sevk evrakını akreditifin açılmasına aracılık eden yerel bankaya teslim ederek, mal bedelini tahsil etmesine olanak veren yazılı bir taahhüttür. Akreditifin açılması için, ithalatçının bankaya teminat vermesi, akreditif masraflarını ve komisyonları ödemesi gerekebilir. Oysa, factoring işleminde, ihracatçı, yapacağı yüklemeler için factor’den ödenmeme riskinin karşılanmasını istenmektedir. Bunun maliyetine de ihracatçı katlanır. Oysa,aynı satış fiyatına sahip bir mal için, factoring uygulayan bir ihracatçı ithalatçıya finansman masrafı yüklenmemesi nedeniyle daha avantajlı duruma geçebilir.
Factoring ve Senet Karşılığı Kredi Senet karşılığı kredi, işletmelerin müşteri senetlerini karşılık göstererek bankadan kredi sağlamalarıdır. Senet karşılığı kredi işleminde, banka belirli bir limit dahilinde müşteriye kredi tahsis etmektedir. Factoring’de ise, işletmeye factor tarafından finansman hizmeti yanında, piyasa araştırması, alacakların takibi, tahsili ve muhasebe kayıtlarının tutulması hizmetleri verilebilmektedir. Bankalar ve factoring kuruluşlarının finansman konusuna bakış açıları farklıdır. Bankalar müşterilerine finansman sağlarken, rücu haklarını saklı tutarlar. Oysa , factor kuruluşlar, işletmelerin alacak haklarını satın aldıktan sonra rücu edemezler. Bankalar verdikleri kredilerin geri dönmeme riskini aldıkları teminatlarla karşılamaya çalışırlar. Oysa, factor kuruluşlar satın aldıkları reasüre ederler.
Alacaklar güvence olarak bankaya verilir Senet Karşılığı Kredi Factoring Alacaklar güvence olarak bankaya verilir Alacaklar factoring firmasına satılır Alacak tutarının %70’ine kadar kredi verilebilir. Fatura bedelinin %80 veya daha fazlası satın alınır. Kalan iskonto ve komisyon düşülerek satıcıya ödenir. Çoğunlukla gizli olarak gerçekleşir. Sadece istisnai durumlarda gizlidir. Bankanın borçlusu dış satımcıdır. Factoring firmasının borçlusu alıcıdır. Alacakların talebi, işlenmesi ve tahsili dış satımcı tarafından yapılır. Alacakların talebi ve izlenmesi factoring firması tarafından yapılır. Tek amaç finansmandır. Müşterinin isteğine göre amaç, finansman, ticari riskin karşılanması, istatistiki veri toplanması vb. olabilir. Maliyet, cari hesap faizi ve olağan komisyonlardan oluşur. Maliyet, finansman maliyeti ve istenilen hizmetin maliyetinden oluşur. Ticari transfer ve kur riskleri dış satımcının üstündedir. Ticari risk factoring firmasının üstündedir. Kur ve transfer riski, genelde kapsam dışıdır. Senet iskontolarına konu olan senetlerin vadesi genellikle kısa sürelidir. Reeskonta verilecek senetlerin vadesi en fazla 121 gün olabilmektedir. Factoring işlemlerinde alacakların vadesi 30-60 günden 270-360 güne kadar uzayabilmektedir.
Forfaiting Forfaiting, kredili mal ve hizmet ihracatından doğan ve gelecekte tahsil edilecek, orta vadeli ve uygulamada bir banka tarafından garanti edilmiş senetli veya senetsiz bir alacağın, vadeden önce satılarak, tahsil edilmesidir. Alacağın satıcısına forfaitist, devralan kuruluşa forfaiter denir. Senetli ve senetsiz her çeşit alacak, forfaiting konusu olabilir. Ancak, uygulamada poliçe ve bono gibi senetlerle temsil edilen alacaklar üzerinden forfaiting yapılmaktadır. Uluslararası piyasalardaki yoğun rekabet, ihracatta yeni finansman tekniklerinin geliştirilmesine neden olmuştur. Son yıllarda, gelişmiş ülkelerde sevk sonrası ihracat finansmanına ağırlık verilmiştir. Forfaiting sevk sonrası ihracat finansman tekniğidir.
Son yıllarda Türkiye'de ihracattaki artışa paralel olarak, forfaiting önem kazanmaya başlamıştır. Forfaiting finansmanında vade, altı ayla on yıl arasında değişmektedir. Kredinin geri ödemesi, genellikle, altışar aylık taksitler halinde yapılmaktadır. Forfaiting, factoring'in aksine, sermaye mallarının ihracatıyla ilgili ollarak kullanılan orta vadeli bir finansman tekniğidir. Forfaiting işlemleri, genellikle, ABD Dolan, Euro, İsviçre Frangı, Yen, Sterling, İsveç Kronu ve Florin gibi konvertibl paralar üzerinden yapılmaktadır.
Forfaiting işlemleri, orta vadeli kambiyo piyasalarının bulunduğu her yerde yapılabilir. Burada önemli olan, paraların ülkeler arasında transfer edilebilmesidir. Öte yandan, forfait piyasasında, sağlanan hizmetler açısından da önemli gelişmeler gözlenmektedir. Bu gelişmelerden birincisi, ikincil forfait piyasasının gelişmesidir. İkincil piyasaların gelişimi, forfaiter'lerin, yeni forfaiting işlemlerine girmelerini sağlamaktadır.
İkincil piyasalarda, eldeki senet veya poliçelerin tümü yanında, parça parça satılmaları da mümkündür. Londra piyasası, en aktif ikincil piyasadır. Forfaiter'ler hem birincil, hem de ikincil piyasada faaliyet göstermektedirler. Forfaiting piyasasındaki gelişmelerden ikincisi, büyük tutarlardaki işlemlerde sendikasyona gidilmesidir. Bu piyasadaki üçüncü önemli gelişme, birincil piyasadaki sabit faizli borçlanmalardan, ikincil piyasada değişken faiz oranlı borçlanmalara geçilmesidir. Factoring ve forfaiting arasındaki benzerlik ve farklılıklar aşağıdaki gibi gösterilebilir.
Bir defalık bir işlemdir. Alacaklar satın alınır. Factoring Forfaiting Devamlı bir işlemdir. Bir defalık bir işlemdir. Alacaklar satın alınır. % 80 kadar finansman sağlar. % 100 finansman sağlar Risk %100 üstlenilir. Genel bir sözleşme yapılır. Sözleşme yoktur. Sadece fatura yeterlidir. Poliçe veya bono gereklidir. Açık hesap işlemlere de uygulanır. Akreditif veya vesaik mukabili ihracatlara uygundur. Banka avali gerekmez. Genellikle banka avali istenir. 120 güne kadar vade tanınır. 180 günden 10 yıla kadar vade tanınır. Çalışma alanı tüketim mallarıdır. Çalışma alanı yatırım malıdır. Siyasi ve ticari riskleri kapsamaz. Siyasi ve ticari riskleri kapsar. İkinci pazarı yoktur. İkinci pazarı vardır. Alacak defteri yönetimi vardır. Alacak defteri yönetimi yoktur. Tahsilat yapılır.
Forfaiting Süreci Bilindiği gibi, forfaiting, ihracatçıların ithalatçılara kredili olarak sattıkları mal bedelleri ile ilgili alacaklarını, kendilerine rücu hakkı olmaksızın üçüncü şahıslara satmalarıdır. Forfaiting, rücu hakkı olmaksızın, alacağın satın alınması yoluyla, sabit faizli ve genellikle orta vadeli bir ihracat finansman yöntemidir. Forfaiting'e konu olan alacaklar, genellikle poliçe veya bono şeklinde senede bağlanmış alacaklardır. Forfaiting işleminde yer alan taraflar şunlardır: İhracatçı işletme (forfaitist), İthalatçı işletme, Forfaiter, Garantör banka. Forfaiting sürecinin birinci aşamasında, ihracatçı, kredili satıştan önce forfaiter’a başvurmaktadır. İkinci aşamada, forfaiter, ihracatçıdan değerlendirme yapabilmek için, bazı bilgi ve belgeler ister.
Ticari anlaşma Forfaiting sözleşmesi Senetlere aval-garanti verilmesi Malların teslimi Senetlerin ihracatçıya verilmesi Senetlerin forfaiter’a teslimi İskonto yapıldıktan sonar naktin ödenmesi Ödeme araçlarının vadesinde tahsil edilmek üzere teslimi Vadesi geldiğinde senetlerin ithalatçıya yollanması Vadesinde senetlerin ödenmesi Vadesinde ödemelerin forfaiter’a teslimi
Forfaiting Finansmanın Üstünlük ve Sakıncaları Bilindiği gibi, forfaiting işleminde, ihracatçı, ithalatçı, forfaiter ve garantör olmak üzere dört taraf vardır. Bu nedenle, forfaiting'in üstünlük ve sakıncalarını taraflar açısından ayrı ayrı incelemekte yarar vardır.
Forfaiting Finansmanın İhracatçı Açısından Üstünlükleri Forfaiting işlemiyle finansmanın, ihracatçı açısından üstünlükleri aşağıdaki gibi özetlenebilir: Forfaiting ile kredili mal satışından doğan alacağın tahsil edilememe riski ortadan kalkmaktadır. Çünkü, söz konusu risk, forfaiter tarafından üstlenilmektedir. Forfaiting işlemi, ihracatçıya sabit faizli bir finansman sağlamaktadır. Böylece ihracatçı, döviz kuru, transfer ve faiz oranı risklerinden korunmaktadır. Forfaiter kuruluşları, ihracatçıya sözleşme uyarınca ihraç edilen malın teslim tarihinden önce, sabit bir iskonto oranı garanti etmektedir. Böylece, ihracatçı iskonto maliyetini, ihraç kontratının hazırlandığı sırada hesaplayabilmekte ve maliyet içerisine dahil edebilmektedir. İhracatçı alacağını nakde çevirebildiğinden, likiditesi artmakta, banka ve diğer kaynaklara olan borçlan azalmaktadır. Bu nedenle, satıcının kredi değerliliği ve kredi alabilme kapasitesi artmaktadır.
Forfaiting Finansmanın İhracatçı Açısından Üstünlükleri İhracatçının ithalatçı hakkında bilgi toplamak ve ülke riskini değerlendirmek gibi sorunları ortadan kalkmaktadır. Forfaiting veya kredi işlemi, çok süratli bir şekilde gerçekleşmektedir. Garantörün forfaiter tarafından kabul edilmesi durumunda, işlem, birkaç saatte sonuçlandırılmaktadır. Başka bir deyişle, diğer kedilerde olduğu gibi, uzun incelemeler gerektiren kapsamlı kredi sözleşmelerine gereksinim duyulmamaktadır. Forfaiting finansmanı, diğer finansman türlerinin aksine, gizlilik içinde yürütülmektedir. İhracatçı, kredili satıştan önce, bankanın alacak hakkını satın alma taahhüdünü ve bu taahhüdün kendisine olacak maliyetini bildiği için, ithalatçıya kredi maliyetini içeren CİF fiyatlar vermektedir. Kredili satış işleminin neden olduğu risk, forfaiter tarafından üstlenildiğinden, ayrıca ihracat kredi sigortasına gereksinim duyulmamaktadır.
ÖRNEK 2: Yıllık %12 faiz oranından, 5 yıl vadeli 1.000.000$'lık bir alacak için, vadeleri 1 yıl, 2 yıl, 3 yıl, 4 yıl ve 5 yıl olan 200.000$'lık 5 ayrı poliçe alınmıştır. Söz konusu poliçelerin bugünkü değeri kaç dolardır? Problemin çözümü için, Net Bugünkü Değer formülünden yararlanılabilir. Net Bugünkü Değer Yöntemi, formülle aşağıdaki gibi gösterilebilir. Burada, NBD: Net Bugünkü Değeri, Pn: Poliçe veya senetlerin nominal değerini, i: İskonto oranını, N: Yıl sayısını göstermektedir. örnekteki verileri formülde yerine koyarsak, formül şeklinde yazılabilir.
İşlemleri kolaylaştırmak için, genellikle finans matematiği veya finansal yönetim kitaplarının ekinde yer alan, peşin değer tablolarından yararlanmak mümkündür. Buna göre, %12 iskonto oranından 1$'ın peşin değeri, birinci yıl için 0,8929, ikinci yıl için 0,7972, üçüncü yıl için 0,7118, dördüncü yıl için 0,6355, beşinci yıl için 0,5674 değerleriyle çarpılarak bulunur. Bu durumda 1.000.000$'ın peşin değeri aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, 720.960$'dır.
%12 İskonto Oranından Peşin Değer Katsayısı Senetlerin Tutarı($) %12 İskonto Oranından Peşin Değer Katsayısı Net Bugünkü Değer ($) 200.000 0,8929 178.580 0,7972 159.440 0,7118 142.360 0,6355 127.100 0,5674 113.480 1.000.000 720.960
Öte yandan, iskonto oranının belirlenmesinde vadenin 365 günden kısa veya uzun olmasına göre iki ayrı formülden yararlanılabilir. Senet iskonto tarihi ile vade sonu arasındaki süre 365 günden kısa ise aşağıdaki formül kullanılır. Burada, Z1: İskonto oranını, N: 360 günü, D: Yıllık faiz oranını, x: Yıldaki net gün sayısını göstermektedir. Vadenin 365 günü aşması durumunda, kalan süre için iskonto oranı aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanabilir. Z2: İskonto oranını, S: İskonto tarihi ile vade sonu arasındaki gün sayısını, G: Ödemedeki gecikme süresini, N: 360 günü göstermektedir.
Forfaiting Maliyeti İhracatçıya Maliyet Forfaiting maliyetini etkileyen bir çok risk sözkonusudur. Bu riskler;, -ticari risk, -döviz transferi riski ve -ülke riskidir. Forfaiting işleminde, ihracatçı açısından üç tür maliyet unsuru vardır. Faiz ve faiz riskinin karşılanması, Taahhüt komisyonu, Opsiyon komisyonudur. Faiz oranı, poliçe ve senetlerin düzenlenmiş olduğu para birimi üzerinden, o dönemde uygulanmakta olan faiz oranını ve faiz oranının değişme riskini kapsar. Faiz oranı, taahhüt ve opsiyon komisyonlarının toplamı, forfaiting'in ihracatçıya maliyetini oluşturur.İhracatçı açısından, forfaiting'de maliyeti belirleyen faktörler ayrıntılı bir şekilde aşağıdaki gibi de ifade edilebilir:
Fon Sağlama Maliyeti Forfaiting maliyetini oluşturan faktörlerden birincisi, gerekli olan paranın, eııro para piyasalarından sağlanma maliyetidir. Forfaiter, fon maliyetini belirlerken, cari faiz oranına, risk primini ilave eder. Bu durum, faiz riskine karşı korunma maliyeti olarak da ifade edilir. Faiz Riskine Karşı Korunma Maliyeti İhracatçıya sabit faiz teklif edilmesi durumunda, ıskonto edilen poliçelerin vadelerine kadar bir süre geçmektedir. Bu süre içerisinde faiz oranı değişiminden korunmak için, ilave bir maliyet söz konusudur. Bu durum forfaiting maliyetini arttırmaktadır. Politik Riskten ve Transfer Riskinden Korunma Maliyeti Politik risk, ithalatçı ülkenin politik durumu ile ilgilidir. Bir ülkenin politik durumdaki belirsizlikler, bu riski arttırır.
Transfer riski ise, ithalatçı ülkedeki döviz darboğazı, borç ertelenmesi ve mevzuat değişikliği gibi nedenlerle, döviz transferlerinin yapılamama olasılığıdır. Borçlu ülkenin risk kapasitesine göre, forfaiter bir prim belirler. Bu prim LİBOR + ülke riski şeklinde ifade edilir. Taahhüt ve Opsiyon Komisyonu Taahhüt komisyonu, ihracatçının, ihracat işlemini gerçekleştirmeden önce, bankaya yaptığı teklifin, ihracat kesinleşinceye kadar sabit kalmasını sağlamak için bankaya ödeyeceği komisyondur.
Opsiyon komisyonu ise, süreye bağlı olmaksızın, senet bedeli üzerinden bir defa alınan bir maliyet unsurudur. Tahsilat Süresi Tahsilat süresi, forfaiting işleminde, iskontoya esas olan süre, alacakların iskontoya kabul edildikleri süre ile, alacakların vadelerine kadar geçen süredir. Kur Riski Forfaiter, kendi milli parası dışında bir para birimi ile düzenlenmiş alacakları da satın alabilir. Bu durumda, üstlendiği riskten korunmak için, swap veya forward işlemleri yapabilir. Bu işlemler nedeniyle, söz konusu giderler, maliyete eklenir. Forfaiter'in Kâr Marjı Maliyeti oluşturan unsurlardan birisi de forfaiter'in genel giderleri ve kâr marjıdır. Müşterinin forfaiter açısından taşıdığı önem, bu maliyet unsurunu etkiler.
Faiz Oranı Bilindiği gibi, forfaiting işleminde ihracatçının vadeli satıştan dolayı ithalatçıya uygulayacağı faiz oranı söz konusudur. İhracatçıların uygulayabilecekleri faiz oranlan, basit ve bileşik faiz olarak iki şekilde hesaplanabilir. Basit Faiz İhraç edilen malın bedeli en fazla l yıl sonra ve bir defada tahsil edilecekse, basit faiz yöntemi kullanılabilir. ÖRNEK: Yıllık %12 faiz oranı üzerinden 7 ay vadeli olarak yapılan 300.000$'iık bir ihracatın fatura değeri nedir? Yukarıdaki formülden hareket edecek olursak, faiz tutarını, olarak buluruz. Bu durumda 7 ay vadeli olarak yapılacak ihracatın fatura değeri 321.000$ olmalıdır. Bileşik Faiz Birleşik faiz yöntemi, genellikle l yıldan daha uzun vadeli olarak yapılan ihracat işlemlerine uygulanır. Bu amaçla kullanılan formül aşağıdaki gibidir. Burada, FV: Vadeli satışın fatura değerini, PV: Malın peşin satış değerini veya ana parayı, i: Yıllık faiz oranını, n: Yıl sayısını göstermektedir.
ÖRNEK; Yıllık % 12 faiz oranı üzerinden 3 yıl vadeli olarak yapılan 300.000$’lık bir ihracatın fatura değeri nedir? Yukarıdaki formülden hareket edecek olursak, 421.478,4$ olarak bulunur. Aynı sonuca, bugünkü paranın belli bir iskonto oranı üzerinden gelecekteki değerini gösteren tablolardan yararlanarak da ulaşmak mümkündür. Buna göre, %12 faiz oranı üzerinden, bugünkü 300.000$ değerini bulmak için, %12 ile 3. yılın kesiştiği noktadaki 1,4049 rakamlarını çarpmak gerekmektedir. Bu çarpımın sonucu, 421.470$'dır.
Taksitlerle Ödeme Bilindiği gibi, endüstriyel veya yatırım mallarının satışları, orta ve uzun vadeli olarak yapılmaktadır. Bu nedenle, genellikle satılan mallarla ilgili ödemeler taksitler halinde yapılmaktadır. Taksitler halinde yapılacak ödemelerde fatura değeri hesaplanırken, iki ayrı yol izlenebilir. Bunlardan birincisi, azalan bakiyeler usulü, diğeri ise, bileşik faiz uygulamasıdır. Konunun daha iyi anlaşılması için örneklerle açıklamakta yarar vardır. Azalan bakiyeler usulü ile ilgili örnek: X A.Ş. 2.000.000$ tutarındaki peşin ihracatını, müşterinin isteğine uygun olarak, 5 yıl vadeli ve 10 taksitte geri ödemeli olarak yapacaktır. Taraflar, yıllık faiz oranını %12 kabul etmişlerdir. Satışla ilgili olarak azalan bakiyeler usulü uygulanacaktır. Bu verilere göre, 1. X A.Ş.'nin düzenleyeceği senet tutarları kaç $ olacaktır?
Azalan Bakiyeler Üzerinden Faiz Anapara Azalan Bakiyeler Üzerinden Faiz Senet Tutarları Senet Vadeleri 200.000 120.000 320.000 180 gün 200,000 108.000 308.000 360 gün 96.000 296.000 540 gün 84.000 284.000 720 gün 72.000 272.000 900 gün 60.000 260.000 1.080 gün 48.000 248.000 1.260 gün 36.000 236.000 1.440 gün 24.000 224.000 1.620 gün 12.000 212.000 1.800 gün 2.000.000 660.000 2.660.000
İlk taksitin faiz tutarı, ; İkinci taksitin faiz tutan, olarak bulunur. Diğer hesaplamalar da aynı şekilde yapılarak tablodaki veriler elde edilir. Bileşik faiz uygulaması ile ilgili örnek: Aynı verileri bileşik faize göre uyguladığımızda aşağıdaki tablo elde edilir. İlk senet değeri, İkinci senet değeri, dolar olarak bulunur.
Anapara Bileşik Faiz Senet Tutarları Senet Vadeleri 200.000 12.000 212.000 180 gün 24.720 224.720 360 gün 38.203 238.203 540 gün 52.495 252.495 720 gün 67.645 267.645 900 gün 83.703 283,703 1.080 gün 100.726 300.726 1.260 gün 118.769 318.769 1.440 gün 137.895 337.895 1.620 gün 158.169 358.169 1.800 gün 2.000.000 794.325 2.794.325