SOPHİA (SONYA) VASİLYEVNA KOWALEWSKAYA RUSYA, 1850-1891

ONU ÜÇ KELİMEYLE ANLATMAK İSTERSEK GÜZEL, HIRSLI, BAŞARILI.

15 Ocak 1850’de Moskova’da aristokrat bir ailenin kızı olarak dünyaya gelmiştir.

Bir topçu Rus generalinin kızıdır Bir topçu Rus generalinin kızıdır. Anne ve babası dönemin Rusya’sının okumuş asilzadelerindendir. Önce Palabino’da eğitim görmüş. Daha sonra Petesburg’a ailesinin yanına taşınmış, içlerinde Dostoyevski’nin de olduğu aile dostlarını burada tanımıştır.

Çok küçük yaşta matematikle ilgilenmeye başlamıştır Çok küçük yaşta matematikle ilgilenmeye başlamıştır. On bir yaşında odasının duvarları rus matematikçi Mikhail Vasilavich Ostogradski’nin (1801-1862) türev ve intgral analizleriyle doludur. Duvardaki analizler Sonya’nın matematik öğreniminin önemli bir parçasını oluşturur.

İlk özel matematik derslerini Malevich’ten almış ve çok yoğun bir şekilde matematikle ilgilenmeye başlamıştır. Babası, kız olduğu için matematikle bu kadar haşır neşir olmasından rahatsız olmuş ve matematik derslerini bir dönem yasaklamıştır. Sonya bu dönemde dahi matematik çalışmayı sürdürmüştür.

Bu dönemlerde aile dostlarından Pr Bu dönemlerde aile dostlarından Pr. Tyrtov’un yazdığı bir ders kitabını eline geçirir ve daha öğrenmediği trigonometrik fonksiyonları anlamaya çalışır. Kitaptaki konuları öğrenme becerisi ,Tyrtov’un Sonya’nın babası üzerindeki baskılarını artırır ve Sonya’nın matematiğe yönelmesi konusunda babasını ancak ikna edebilir.

1870’lerde kız öğrencilerin yüksek öğrenim görmesi toplumda hoş karşılanır bir durum değildir. Sonia dedikodulardan kaçınmak amacıyla 18 yaşında göstermelik olarak Vladimir Kovalevski ile evlenir. Ve on beş yıl süren sıkıntılı bir evlilik hayatı yaşar.

Evliliğin verdiği özgürlükle 1969 sonbaharında 19 yaşında, matematik ve tabii bilimler okumak üzere Heidelberg Üniversitesine kaydolmak üzere Almanya’ya gider. Almanya’ya giderken kocasını Rusya’da bırakır.

Kadınlara yapılan muamele sadece Rusya’ya özel değildir. Almanya’ya gittiğinde sadece bayan olduğu için üniversiteye giremeyeceğini öğrenip şaşırır.!!! Kadınlara yapılan muamele sadece Rusya’ya özel değildir. Okul idaresini ikna edip her ders için ayrı izin almak şartıyla çeşitli dersler almasına izin verilir.

Heidelberg’de çok başarılı üç sömestr geçirir Heidelberg’de çok başarılı üç sömestr geçirir. Hocalarına kendinden “ olağanüstü bir olay diye” bahsettirmeyi başarır.

Sonia, Heidelberg’de Leo Königsberger’in eliptik fonksiyonlar, Kirchoff ve Heltmotz’in fizik derslerini izler. Weierstrass’ın ilk öğrencilerinden olan Königsberger durmadan Sonia’ya hocasını metetmektedir. Sonia Weierstrass’ın ilminden yararlanmak için onunla konuşmaya karar verir.

Bu parlak ve yetenekli genç kadın, yalnız yeni zamanların en yüksek kadın matematikçisi değil, aynı zamanda kadının yüksek öğretimdeki yeteneksizliği düşüncesine karşıda onların hürriyetine kavuşması hareketinin önderi ve övünülecek bir sembolüdür.

Weierstrass’ın öğrencisi olmak arzusuyla Berlin’e gittiğinde Sonya yirmi yaşında, canlı, kararlı ve çok ciddi bir genç kızdır.

Bu dönemde Weierstrass elli yaşındadır Bu dönemde Weierstrass elli yaşındadır. Süreklilik ve sonsuzun modern teorilerinin yaratıcısı olan Weierstrass ile matematik analizin parlak devri başlamıştır.

Weierstrass, matematiğe başladığı sıralarda kendisine hocalık eden Gudermann’ın yardımlarını, hiçbir zaman unutmamıştır. Bu nedenle Weierstrass’ta genç yeteneklere gereken ilgiyi göstermektedir. Sonia ile ilk görüşmeleri gerçekleşir.

Sonia, heyecanını saklamak için -bir şey elde etmek istediği vakit “kimsenin dayanamayacağı kadar fevkalade güzel gözlerini Weierstrass’ın görmemesi için”- geniş kenarlı büyük bir şapka giymiştir.

İlk görüşmelerinden itibaren Sonia’nın ciddiyeti, Weierstrass’da iyi bir etki yaratmıştı; öğrencisinin matematikte yeteneğini öğrenmek için Königsberger’e mektup yazarak, genç kızın kişiliğinin gereken güveni verip vermediğini sorar. Aldığı heyecanlı cevap üzerine, Weierstrass, üniversite kurulundan, Sonia’nın derslerine kabul edilmesi iznini elde etmeğe çalışır.

Yanıt, Weierstrass ve arkadaşlarının bütün çabalarına rağmen yine aynı sebepten “kesin red” dir… Belki de bu olay sonya için büyük bir şanstı. Çünkü o tarihten sonra…

Weierstrass boş vakitlerinden ona ayırarak yetiştirmek istedi; ona her pazar, öğleden sonra kendi evinde ders veriyor ve haftanın başka bir gününde onun evine gidiyordu.

İlk derslerden sonra Sonia şapkasını çıkardı. Acaba Weierstrass bu güzel GÖZLERE VURULMUŞMUYDU…?

1870 sonbaharında başlayan bu dersler, hemen hemen aralıksız olarak 1874 sonbaharına kadar sürdü, birbirlerini görmedikleri zaman mektuplaşıyorlardı.

Weierstrass ile hoş genç dostu arasındaki mektuplaşmaların -bunun büyük bir kısmı matematikle ilgili olduğu zaman bile- dostça hisleri açıklar olması muhtemeldi…. Diyor Bell

1891’de Sonya’nın ölümünden sonra Weierstrass, çeşitli mektup ve büyük olasılıkla biriken matematik notlarıyla birlikte, Sonya’nın bütün yazdıklarını yakar.

Sonia’yı tanıyanlar ve sözlerine güvenilir kimseler onun son derece çekici ve ilgi uyandıran biri olduğunu öne sürerler.

Hatta güzelliğini vurgulayan bir olay şöyle anlatılır … Hatta güzelliğini vurgulayan bir olay şöyle anlatılır Ünlü kimyacı Bunsen yıllardan beri hiçbir kadını özellikle de hiçbir rus kadınını laboratuvarının mabedine almayacağını söylemektedir.

Sonia’nın rus asıllı bir kız arkadaşı Bunsen’ın Laboratuvar’ında kimya öğrenmeyi çok ister fakat rededilmiştir. Arkadaşı Sonia’dan sert kimyacıyla konuşmasını ister.Sonia Bunsen’la görüşür. Bunsen sonya’yı kıramaz ve kabul eder.O gittikten sonra ne yaptığını farketmişse de artık geç kalmıştır.İleride Weierstrass’a: ‘’Bu kadın beni yeminimden caydırdı diye yakınır.’’

1874 yılının başına gelindiğinde Sonya matematik alanında üç önemli makaleyi tamamlamıştır. Hocasına göre her makale kendi başına birer doktora tezidir.

MAKALELERİN BAŞLIKLARI

Kısmi Diferansiyel Denklemler Cauchy-Kovalevsky teoremini kısaca vermek istersek;      Kısmi diferansiyel denklem şu formda verilsin

Başlangıç şartlarında Non karakteristik manifold üzerinde verilsin Eğer F Noktasının bazı komşuluklarında, ve f ve g noktasının bir komşuluğunda analitik iseler o zaman Couchy problemi noktasının bazı komşuluklarında bir tek analitik çözüme sahiptir.

Bir Abel İntegrali şu formdadır. Abel’in İntgralleri Bir Abel İntegrali şu formdadır.                          Buradak R(t) derecesi dörtten büyük polinomdur. Hatta bunlar hipereliptik intgraller olarak ta adlandırılır.

Satürn’ün Halkaları’ydı

Makaleleriyle 1874’te Göttingen Üniversitesinden doktora derecesini alır. Ama maalesef tüm başarılarına ve Weierstrass’tan aldığı referanslara rağmen akademik bir iş bulamaz. En önemli neden tabiki yine kadın olmasıdır.

Ve sonya Rusya’ya geri döner Ve sonya Rusya’ya geri döner. İş bulmadaki başarısızlığı uzunca bir zaman matematikle arasının açılmasına neden olur. Altı yıl gibi bir süre ne bir araştırma yapar nede hocası Weierstrass’ın ısrarlı mektuplarına cevap verir. Bu dönemde eşi ile ilişkileri düzelmeye başlar ve bir kız çocukları olur.

Bu doğumla gelen dinlenme, onun zayıflamış matematik ilgisini yeniden uyandırır ve Weierstrass’a bir konu üzerine danışmak için mektup yazar. Sonya’nın kendisini bu kadar uzun zaman ihmal etmiş olmasına rağmen, Weierstrass ona her zaman yardıma hazırdı. Yegane esef ettiği nokta, Sonya’nın uzun suskunluğunun kendisini onun yardımına koşmak fırsatından yoksun bırakmasıydı.

Sonja Weierstrass’ın önerisi üzerine “kristal bir ortamda ışığın yayılması problemi”ni ele alır ve 1882 de bu konu üzerine üç makale yazar.

Yaptığı iş nedeniyle ayrı yaşadığı eşi 1883 yılında iflasın ardından intihar eder. Sonya bu intihardan kendini sorumlu tutar. Beş gün kendisini kaybederek yemek bile yemeden odasına kapanır, ama altıncı günde kendine gelip, kağıt-kalem isteyerek, matematik formüllerine dalar. Sonbaharda tamamen iyileşerek, Odesa’da toplanan bilimsel bir kongreye katılır.

Bir yıl sonra Stockholm Üniversitesinden özel doçent ünvanıyla bir iş teklifi alır ve kabul eder. Aynı yıl beş yıllığına olağanüstü profesör ünvanını alır ve beş yıl sonra Stockholm Üniversitesi’nde matematik bölüm başkanlığına getirilir.

Sonya Stockholm’deki çalışmaları sırasında uluslararası konferanslar düzenler Paris ve Berlin’deki matematikçileri bir araya getirir.

1888 Noel arifesinde; bir katı cismin sabit bir nokta etrafındaki dönmesini açıklayan araştırmasıyla Fransız İlimler Akademis’nin Bordin Ödülü’nü kazanır. Jüriye göre araştırmasının o kadar ayrıcalıklı bir değeri vardı ki, ödülün miktarı önce bildirilen 3000 franktan 5000 franga yükseltilir.

Bu olay özellikle Weierstrass’ı çok sevindirir. Ve Sonya’ya şöyle der; Özellikle ben, gerçek bir mutluluk duydum, bu işten anlayanlar, benim sadık öğrencimin ‘benim zayıf tarafımın’ başıboş bir kukla olmadığı kararını ilan ettiler.”

1889 yılında İsveç Bilimler Akademisi Ödülünü kazanır. Bütün başarılarına rağmen çarlık hükümeti ona hiçbir zaman iş vermez. Ama Sonya sayesinde Imperial Academy’nin kuralları değişir ve kadın üye alınmasına olanak tanınır. Russian Imperial Academy’nin uzaktan üyesi seçilir.

Sonya Kovalevskaya yalnızca bir matematikçi değil aynı zamanda radikal bir sosyal aktivist ve yazardır. Hatta matematik ve edebiyat kariyeri arasında uzun zaman kararsız kalmıştır. Kadının toplumda ikinci sınıf vatandaş olarak algılanmasıyla hayatı boyunca savaşmış, Polonya’nın bağımsızlığı için yapılan gösterilerde ön saflarda yer almıştır.

Bismarck’ın askerleri tarafından kuşatılmış Paris’e eşiyle beraber gitti. Alman askerler tarafından vuruldu. Yaralı ve hasta olduğu halde işgal altındaki kentin radikal liderleri ile görüşüp mücadeleleri için olası stratejiler geliştirdi. Tam anlamıyla sosyal görüşlerininde paralelinde mücadeleden kaçmayan biriydi.

Stockholm’de bulunduğu dönemde de radikal görüşlerini savunmaya devam etti. Hatta bazı fikirleri ve görüşmeleri üniversite idaresini rahatsız etti. Matematiğine söz söyleyemeyecek olan bazı kimseler onu politik görüşleri nedeniyle aşağıladılar.

Weierstrass ve Mittag-Leffler araya girerek davranışlarını değiştirmesini önermişlerdir. ama O HİÇ DEĞİŞMEDİ

Matematikle ilgili son çalışması “Sur Un Theoreme de M. Bruns” isimli bir makaledir.

Üretkenliğinin doruğunda 41 yaşında, yakalandığı zatürreenin neden olduğu solunum yetmezliğinden zamansız olarak hayata veda etmiştir.

Anısına Basılan Pullar

HAZIRLAYAN Eylem Zeliha YILDIZ 0301010013