DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ MALİYE BÖLÜMÜ KAMU HARCAMA HUKUKU MELİHA KAYA 2010466116 BEDRİYE KASAP 2012466139

KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI

Kamu Harcamaları Kanuni tanım: 1050 sayılı Genel Muhasebe Kanunun 7.maddesi kamu harcamalarını şu şekilde tanımlamaktadır: Devlet masrafları bütçe dahilinde devlet namına ifa edilen veya bir kanunu mahsus ile ifası taahhüt olunan bir hizmet karşılığı veya hususta karşılığı olmak üzere devlet zimmetinde tahakkuk eden bir borçtur.

İlmi Tanım: Dar anlamda kamu harcamaları ,merkezi ve mahalli idarelerin yüklendikleri hizmetleri yerine getirebilmek için yaptıkları harcamaları ifade etmektedir. Kamu Harcamaları,devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin yalnız para ve mal olarak doğrudan doğruya yaptığı harcamaları değil;aynı zamanda hizmetin görülmesi amacıyla kullanılan diğer araçları da içine almaktadır. Geniş anlamda kamu harcamalarını oluşturan unsurlar bu durumda ; A)İktisadi Devlet Teşekküllerinin Harcamaları B)Sosyal Sigorta Ödemeleri C)Devlet Aktifinde Meydana Gelen Azalmalar D)Vergi Muaflıkları E)Özel Şahısların Yardımları olmaktadır.

KAMU HARCAMALARININ ÖZELLİKLERİ A-Kamu Harcamaları Karşılığında Para Ödenir Devlet kamu hizmetlerini gerçekleştirmek için hizmet satın alır,emeğin karşılığını para ile öder(memur maaşları,işçi ücretleri) B-Kamu Harcamaları Belirli Bir Kamusal İhtiyacı Karşılar Kamusal ihtiyaçlar toplum halinde yaşamanın zorunlu olarak ortaya çıkardığı ihtiyaçlardır. C-Kamu Harcamaları Yetkili Şahıslarca Yapılır Herhangi bir kamusal hizmetin yapılması için önce devleti taahhüt altına sokmak sonra hizmeti yaptırmak,sonra da bedelini tahakkuk ettirip ödettirmek kendilerine kanunlarla yetki verilmiş olan ilgili yöneticiler kamu harcaması yapabilirler. D-Kamu Harcamaları Artma Eğilimi Gösterir Kamu harcamaları ülkelerin gelişme sürecine paralel olarak sürekli artma eğilimi içindedir.

Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması Farklı kamu hizmetlerine ilişkin harcamaların belirli ölçülere göre sınıflandırılması ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapılması;hem harcamaların finansmanında kullanılacak kaynakların rasyonel biçimde dağıtılmasına hem de toplumun ekonomik sosyal ve mali taleplerinin karşılanmasında önemli kazanımlar elde edilmesine yarayacaktır. Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması 1) İdari Sınıflandırma 2) Fonksiyonel Sınıflandırma 3) Ekonomik Sınıflandırma

1-) İDARİ (ORGANİK )SINIFLANDIRMA İdari sınıflandırma ,kamu kuruluşlarının harcamalarının idari yapıya uygun olarak gruplandırılmasına dayanır. Harcama yerleri ve miktarları konusunda bilgi verme amacına yöneliktir. İdari örgütlenme biçimi dikkate alınmak suretiyle kamu harcamaları; merkezi yönetim harcamaları ve yerel yönetim harcamaları biçiminde bir tasnife tabi tutulabilmektedir. Savunma,eğitim ve büyük ölçüde sağlık harcamaları ile transfer harcamalarının hemen hemen tamamı merkezi nitelik gösterirken,çevre temizliği,su şehir içi ulaşım gibi yerel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik harcamalar da yerel niteliktedir.

Organik tasnif; kamu hizmetlerini gerçekleştirecek kuruluşların tespitinde, Fayda-maliyet analizleri yoluyla tercihlerin belirlenmesinde, Savurganlığın önlenmesinde, Bütçenin yapımında,harcamaların muhasebeleştirilmesinde ve denetiminde önemli faydalar ve kolaylıklar sağlamaktadır. İdari sınıflandırma mevzuata ve konulara uygun olarak yapılır.

Bütçe ve vergi gelirlerinin GSYH’a göre oranları YIL BÜTÇE GELİRİ/GSYH VERGİ GELİRİ/GSYH 2010 23,1 19,2 2011 22,9 19,6 2012 23,5 19,7

2-) FONKSİYONEL (GÖREVSEL) SINIFLANDIRMA İlk olarak ABD’nin yerel yönetimlerinde 1909-1913 yılları arasında kullanılmaya başlanan görevsel fonksiyonel sınıflandırmada devletin klasik ve sosyo-ekonomik nitelikteki hizmetleri göz önünde tutularak her bir hizmet grubu için yapılan giderler belirtilmektedir. Fonksiyonel sınıflandırma içinde bulunan kalemler : 1) Genel kamu hizmetleri 2) Savunma hizmetleri 3) Kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri 4) Ekonomik işler ve hizmetler 5) Çevre koruma hizmetleri 6) İskan ve toplum refahı hizmetleri 7) Sağlık hizmetleri 8) Dinlenme kültür ve din hizmetleri 9) Eğitim hizmetleri 10)Sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri

Fonksiyonel Sınıflandırmanın Sağladığı Faydalar; Harcama tahminlerinin gerçekçi bir biçimde yapılması imkanını tanıması Belirli bir hizmetin ya da fonksiyonun devlete maliyetinin ne olduğunu açıkça göstermesi Ödeneklerin fonksiyonlara bölüştürülmesinde sosyal faydanın azamiye çıkarılması ilkesine işlerlik kazandırması; böylece örneğin eğitime harcanan son liranın sağlayacağı sosyal faydanın sağlığa harcanan son liranın sağlayacağı sosyal faydaya eşit olmasına çalışılması, Hizmetin birim maliyetinin hesaplanmasına imkan vermesi Harcanan para ile elde edilen fayda arasında karşılaştırma yapmayı kolaylaştırması Fonksiyonel sınıflandırmanın sağladığı olumsuzluklar ; Aynı kamu hizmetlerinin bazı durumlarda farklı kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesi bu tasnifi ve bunun bir uzantısı olarak da aynı hizmet için yapılan toplam harcamaların tespitini güçleştirmektedir.

FONKSİYONEL SINIFLANDIRMAYA GÖRE BÜTÇE GİDERLERİ Miktar(Milyon TL) GSHY Oranı % Bütçe içindeki payları % Genel Kamu Hizmetleri 121,215 7,7 30,0 Savunma Hizmetleri 20,420 1,3 5,1 Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri 28751 1,8 7,1 Ekonomik İşler ve Hizmetler 51190 3,3 12,7 Çevre Koruma Hizmetleri 532 0,0 0,1 İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri 6244 0,4 1,5 Sağlık Hizmetleri 18044 1,1 4,5 Dinlenme,Kültür ve Din Hizmetleri 7795 0,5 1,9 Eğitim Hizmetleri 63511 4,0 15,7 Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleri 86344 5,5 21,4 TOPLAM 404046 25,7 100

3-)EKONOMİK SINIFLANDIRMA Ekonomik tasnif kamu harcamalarının ekonomik etkilerine göre ayrıma tabi tutulmasıdır. Ekonomik Tasnif 1)Gerçek(reel)Harcamalar 2)Transfer Harcamaları A)Cari harcamalar A)Dolaylı-dolaysız transfer harcamaları B)Yatırım harcamaları B)Gelir-sermaye transfer harcamaları C)Verimli-verimsiz transfer harcamaları

1-)REEL HARCAMALAR Reel harcamalar devletin tüketime yönelik harcamalarıdır. Devlet ister belirli hizmetleri gerçekleştirmek için piyasadan hizmet üretiminde kullanılmak üzere mal ve hizmet satın almış , isterse piyasada üretilmiş mal ve hizmetleri satın alma yoluna giderek hizmeti yerine getirmeye çalışsın bütün bu durumlarda yapılan harcama reel yani gerçek harcama olur.

A-)CARİ HARCAMALAR Cari harcamalar ele alınan dönemde gayri safi milli hasılaya katkıda bulunan ve o dönemde tüketilen harcamalardır. Cari harcamalar nitelikleri itibarıyla her yıl tekrarlanma görünümündedirler ve faydaları döneminde yok olan giderler olarak kabul edilirler.Cari harcamalar devletin yüklendiği kamu hizmetlerinin yapılması bakımından ihtiyaç duyulan idare hizmetlerin sağlanması ve sürdürülmesi ile ilgili olan harcamalardır.Cari harcamalar personel ve diğer cari harcamalar şeklinde ikiye ayrılmıştır. Personel Harcamaları Kapsamında; aylıklar,sözleşmeli personel giderleri,işçi ücretleri,sosyal yardımlar ,ek çalışma karşılıkları,tazminatlar ve ödüller,ödenekler,tedavi yardımı ve cenaze giderleri gibi harcamalar yer alır. Diğer Cari Harcamalar Kapsamında; demirbaş,tüketim malları ve malzeme alımı ile ilgili harcamaları ifade etmektedir.  

B-)YATIRIM HARCAMALARI Yatırım harcamaları;üretimi artıran üretkenliği olumlu yönde etkileyen kaynakların daha iyi kullanılmalarını sağlayan üretim faktörlerinin verimliliğini çoğaltan çoğu dayanıklı mal niteliğinde ve faydası birden fazla yıla yaygın mallara yapılan harcamalardır. Yatırım harcamaları özellikle sermaye birikimi yetersiz az gelişmiş ülkeler yönünden önem kazanmaktadır.Az gelişmiş ülkelerin kalkınma çabalarını sürdürebilmeleri yatırım harcamalarının belirli bir büyüklüğe ulaşmasına bağlıdır.Çünkü ancak bu takdirde söz konusu ülkeler mal ve hizmet üretimi ve sonunda millli gelir belirlenen hedefler doğrultusunda artabilir.Yollar yapılar barajlar köprüler tesisler büyük onarımlar kamulaştırma giderleri,yatırım harcamaları kapsamında değerlendirilmektedir.

2-)TRANSFER HARCAMALARI Transfer harcamaları, devletin mal veya hizmet gibi bir üretim faktörü elde etmediği; ekonomik,sosyal ve mali nedenlerle satın alma gücünün bir kısım kişiler veya sosyal gruplara karşılıksız olarak intikal ettirildiği harcamalarıdır. TRANSFER HARCAMALARININ TÜRLERi : 1)Merkezi İdarenin Mahalli İdarelere Yaptığı Mali Yardımlar : Kamu hizmetlerini gerçekleştirebilmek için mahalli idarelerin yetersiz kalması durumunda merkezi idarenin mahalli idarelere parasal yönden destek sağlamasıdır. 2)Devlet Borçlarının Faiz Ödemeleri: Devlet çeşitli nedenlerle siyasi sınırlardaki kişi ve kişilere ayrıca siyasi sınırlar dışındaki ülke ve uluslar arası kuruluşlara başvurmak suretiyle borçlanabilir ve alacaklılara vade süresince faiz öder.

3-)Sosyal Amaçlı Transfer Harcamaları Gelir dağılımında adaleti sağlamak amaçlı olan bu harcamalar emekli aylıkları dolu ve yetim aylıkları muhtaç öğrencilere verilen burslar gibi giderler en tipik örnekleridir. 4-)İktisadi ve Mali Amaçlı Transfer Harcamaları Genel olarak bu harcamalar ekonomik ve mali politika uygulamaları gereğince devlet tarafından yapılan giderlerdir.Bir verginin alınmaması veya indirilerek alınması örnek olabilir.

A)Dolaylı-Dolaysız Transfer Harcamaları Dolaylı; Bazı bireylerin veya sosyal grupların satın alma güçlerini dolaylı bir biçimde artıran kamu harcamalarıdır. Dolaysız; Bireylerin gelirlerini doğrudan doğruya artıran kamu harcamalarıdır. B)Gelir-Sermaye Transfer Harcamaları Gelir; Gelirin toplumun bir sosyal grubundan diğerine aktarılmasına neden olan harcamalardır. Sermaye; Savaşlar sonunda savaşı kaybeden devletlerin kazanımları ödemek zorunda kaldıkları savaş tazminatları yada dış boş borçların faizleri gibi kaynakların ulusal sınırlar dışına aktarılması sonucunu yaratan harcamalardır. C)Verimli – Verimsiz Transfer Harcamaları Verimli; İktisadi ve mali amaçlı transfer harcamalarıdır. Verimsiz;Sosyal amaçlı transfer harcamaları ile devlet borçlarının faiz ödemeleridir.

EKONOMİK SINIFLANDIRMA BAZINDA MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ Milyon TL 2013 2014 2015 2016 Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 404,046 436.333 465663 496652 Faiz Dışı Giderler 351,046 384.333 412.663 445.652 - Personel Giderleri 97.224 109.969 118.210 129.474 - Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 16.791 18.875 20.286 22.176 - Mal ve Hizmet Alım Giderleri 33.444 37.590 38.963 41.470 - Cari Transferler 151.287 163.554 175.087 186.415 - Sermaye Giderleri 33.489 36.689 41.296 45.659 - Sermaye Transferleri 5.103 6.518 7.091 8.281 - Borç Verme 11.115 7.645 8.786 9.073 - Yedek Ödenek 2.593 3.493 2.945 3.104 Faiz Giderleri 53.000 52.000 51.000

TEŞEKKÜRLER…