İŞLETMELER TEMELDE DÖRT BAŞLIK ALTINDA SINIFLANDIRILIR; ÜRETİLEN MAL VE HİZMET TÜRÜNE GÖRE İŞLETMELER, MÜLKİYET DURUMLARINA GÖRE İŞLETMELER, FAALİYET ALANLARINA GÖRE İŞLETMELER, BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE İŞLETMELER. ÜRETİLEN MAL VE HİZMET TÜRÜNE GÖRE İŞLETMELER İşletmenin sahip olduğu kaynakları ortaya koyması bakımından, kullanılan önemli sınıflandırma ölçütlerinden biridir. İşletmeler, ürettikleri mal veya hizmet türüne göre sınıflandırılırken esas alınan kriter, üretilen ürünün kullanım süresidir.

Dayanıklı tüketim malı üreten işletmeler Dayanıksız tüketim malları üreten işletmeler MÜLKİYET DURUMLARINA GÖRE İŞLETMELER 2.1 Özel Mülkiyete ait olan işletmeler Üretim araçlarının mülkiyeti özel teşebbüse ait olan işletmelerdir. Burada işletmenin mülkiyeti, gerçek veya tüzel kişilere ait olabilir. Bu işletmeler, kanunlarla belirlenmiş sınırlar çerçevesinde, her iktisadi alanda istedikleri yatırımı yapabilir; ticari faaliyetlerini hiçbir engelleme olmaksızın sürdürebilirler.

Sosyal güvenlik kuruluşları (Emekli Sandığı ve SGK gibi) 2.2 KAMU İŞLETMELERİ Sermayesinin tamamı veya yarıdan fazlası devlete veya devlete bağlı kamu tüzel kişilerine ait olan işletmelerdir. Kamu girişimlerinin yönetiminde hakimiyet asıl olarak sermaye sahipliği yoluyla sağlanırsa da, SGK gibi sermayesi bulunmayan kamu kuruluşları ve bunun yanında, faklı hukuki yapılara sahip, devlete ait pek çok işletme bulunmaktadır. Sosyal güvenlik kuruluşları (Emekli Sandığı ve SGK gibi) Döner sermayeli işletmeler (Başbakanlık Basımevi ve Devlet Üretme Çiftlikleri gibi)

Özel bütçeli devlet işletmeleri (Spor Toto, Maden Tetkik Arama ens.) Yerel yönetim işletmeleri ( Ekmek fabrikaları, su ve havagazı işletmeleri gibi) Kamu İktisadi Teşebbüsleri 2.3 KARMA İŞLETMELER Gerçek veya tüzel olsun, özel kişiler ile kamu tüzel kişilerinin birlikte kurdukları ve kamunun pay çokluğuna sahip olduğu işletmelerdir. Ülkemizde karma işletmelere örnek olarak Gübre Sanayii Anonim Ortaklığı, Ereğli Demir Çelik Fabrikaları gösterilebilir.

2.4 YABANCI SERMAYELİ İŞLETMELER Mülkiyeti yabancı girişimcilere ait olan işletmelerdir. Bu işletmeler, yabancı sermaye sahiplerinin ülkedeki özel veya kamu kuruluşlarıyla işbirliği yapmaları ile kurulabildiği gibi, yabancı girişimciler tek başlarına da bu tür işletmeleri kurabilirler. Bunlar, Yabancı sermayeyi teşvik kanununa göre, Petrol kanununa göre, İki ve çok taraflı anlaşmalara göre, Türk parasının kıymetini koruma kanununa göre kurulan işletmelerdir.

3. FAALİYET ALANLARINA GÖRE İŞLETMELER Sanayi İşletmeleri: Bazı işletmeler belirli hammaddeleri işleyerek, şeklini değiştirerek ve birçok yarı mamulü bir araya getirip monte ederek yeni bir mal ortaya çıkarır. Ticaret işletmeleri: Ticaret işletmelerinde, üretilmiş olan malın alınıp satılarak el değiştirmesi söz konusudur. Örnek olarak halı, mobilya, giyim gıda maddeleri vb. Hizmet İşletmeleri: Turizm, banka, sigorta, eğitim, sağlık.

4. BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE İŞLETMELER İşletmelerin büyüklüklerine göre sınıflandırılmasında Nicel ve nitel olmak üzere iki ölçüt geliştirilmiştir. 4.1 Nicel Ölçütler İstihdam edilen personel sayısı, Toplam işletme sermayesi, Üretim miktarı, Makine parkının büyüklüğü, Kullanılan enerji miktarı, Satış hasılatı veya katma değer, Kullanılabilir alan ve hacim.

4.2 Nitel Ölçütler Girişimcinin aynı zamanda fiilen işletmede çalıştığı, bağımsız bir yönetim, İşbölümü ve uzmanlaşma derecesi, İşletmenin, çalıştığı iş kolunda çok küçük bir yere sahip olması, Hedef pazarın daha ziyade yöresel olması.

BÜYÜK İŞLETMELER Büyük işletmenin başlıca faydaları şunlardır: Çalışanlarına sosyal ve kültürel imkanlar sağlar, Pazarları elverişli olduğu takdirde kütl üretimi sonucu yüksek kâr elde etme imkânına sahiptir, Üretim, yönetim, karar alma ve organizasyonda en modern teknikleri uygulayabilir, Yüksek vasıflı yöneticilerle, teknik ve idari görevler için ayrı ayrı uzmanlar çalıştırılabilir, Genellikle anonim şirket biçiminde kurulduklarından, finansman sağlama imkânları oldukça geniştir.

BÜYÜK İŞLETMELERİN SAKINCALARI Büyük çaptaki üretimin değişen tüketici taleplerine uydurulması imalat programlarının kolayca değiştirilmesi çok zor, hatta imkansızdır. Organizasyon işlemleri çok güç ve yüksek maliyetlidir, İşletme içinde çalışanların haberleşmeleri oldukça zordur, Üretim fazlasının elde kalması ihtimali vardır.

ORTA BOY İŞLETMELER Orta büyüklükteki işletmelerin en çok faaliyet gösterdikleri alan, kullanma ve tüketim eşyalarının imal edildiği alanlardır. Küçük partiler halinde üretimde bulunduklarından, üretimlerinin tümü tüketicilerin eğilimleri doğrultusunda kolaylıkla değiştirilebilir. KÜÇÜK İŞLETMELER Küçük işletmelerin başlıca faydaları şunlardır: Sınırlı sermaye ile kolaylıkla kurulabilir. Ürünlerinde nitelik önemli olduğundan, yüksek gelirli ve sipariş verme imkanına sahip kişilerin talebini karşılayabilir.

Pazarda tüketicilerle, işletme içinde çalışanlarla kişisel ilişkiler kolayca kurulabilir. Kararlar işletme içinde çabuk alınabilir. Ekonomik krizlere karşı oldukça dayanıklıdır. KÜÇÜK İŞLETMELERİN SORUNLARI Gelişme imkanları oldukça dardır. Üretim teknolojilerini kolayca değiştiremezler, üretim geliştirme ve çeşitlendirme imkanları yoktur. Küçük işletmelerin başında bulunanlar ve çalışanlar genellikle iyi bir eğitim görmeyip, tecrübeye ve görgüye dayanarak yetişmiş kişilerdir. Uzman personel çalıştırma olanakları yoktur.

CÜCE İŞLETMELER Cüce işletmeler veya diğer bir deyişle çok küçük şletmelerin istihdam ettiği personel sayısı 10’dan azdır. Çoğunlukla aile işletmesi biçiminde faaliyet gösteren ve bir veya birkaç işletmeye yönelik ara malları üreten işletmelerdir.