ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA KURUMLAR VE MESLEKLER ARASI ÇALIŞMALAR VOLKAN DOĞRUÖZ 081206048

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI Genel Tanım; Arazi Toplulaştırması; tarımsal üretimin arttırılması amacıyla, küçük parseller halinde birden fazla parçaya bölünmüş, değişik yerlere dağılmış veya elverişsiz biçimde şekillenmiş arazilerin; modern tarım işletmeciliği esaslarına göre ve sulama hizmetlerinin getirilmesine en uygun bir şekilde birleştirilmesi, şekillendirilmesi ve düzenlenmesi işlemine denir.

Toplulaştırma öncesi Toplulaştırma sonrası

Kırsal Alanda Örgütlenme

Ülkemizin kalkınma çabalarının önemli bir boyutunu oluşturan kırsal kalkınma, kırsal alandaki idari örgütlenmeyle yakından ilgilidir. Günümüze kadar gelen süreç içerisinde gerek yerel şartların, gerekse dünya ve ülkemiz ölçeğinde gerçekleşen bilgi, kültür, ekonomik seviye vb. değişimlerin ortaya çıkardığı nedenlerle kırsal alanda yönetimle ilgili bir çok sorun oluşmuştur. Kırsal alanların ya da kırsal yerleşmelerin, zaten varolan coğrafî, ekonomik, sosyal, kültürel sorunlarına, yönetim biçiminin ortaya çıkardığı sorunlar da eklenince, kırsal alan, ülkemiz için çözülmesi güç bir problem haline gelmiştir. Sorunların çözümü için Beş Yıllık Kalkınma Planları’nda çeşitli örgütlenme modelleri oluşturulmuş ve bu örgütlenmelerle kırsal alanların yönetsel, sosyal ve ekonomik olarak geliştirilmesi için çaba harcanmıştır. Kırsal alanların geliştirilmesinde etkili olan örgüt ve örgütlenmeleri, merkezden kırsala olan teşkilatlanmaları irdeleyerek açıklamak gerekmektedir. Bu çerçevede kırsal alan örgütlenmelerine; merkezi yönetimin taşra kuruluşları, yerel yönetimler, birlikler, kooperatifler, ortaklıklar, vakıflar ve sivil toplum örgütlenmeleri olarak bakılabilir.

Merkezi Yönetim Kuruluşları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 1924 yılında kurulan Tarım Bakanlığı, 1969 yılında kurulan Orman Bakanlığı ve 1963 yılında kurulan Köyişleri Bakanlığı, 1983 yılında Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı adı altında birleştirilmiştir. 1991 yılında Orman Bakanlığı’nın ayrılmasıyla bakanlığın unvanı “Tarım ve Köyişleri Bakanlığı” olmuştur. Bakanlığın kuruluş amacı, 441 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye göre, kalkınma plan ve programları doğrultusunda köyleri kalkındırılmak, bitkisel üretim ve hayvancılığın geliştirilmesini sağlayacak görev alanına giren altyapı tesisleri ile tarımsal, sosyal ve ekonomik kamu hizmetlerini yürütmektir. Bakanlık bu görevlerini kendisine bağlı olan taşra teşkilatları aracılığıyla yerine getirmektedir. Taşra teşkilatı; araştırma enstitüleri, il ve ilçe müdürlükleri, üretme istasyonları ve kontrol birimlerinden oluşmaktadır. Bakanlığın ayrıca, yurt dışında da belirli merkezlerde tarım müşavirlikleri bulunmaktadır.

Ana hizmet birimleri çeşitli genel müdürlüklerden oluşmaktadır. Her birimin birbirinden farklı alanlarda sorumlulukları bulunmaktadır. Bakanlık bünyesinde görev yapan birimler; Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü (KKGM) Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü (TEDGEM) Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı (DİATK)

Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı kuruluşlar: Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü (AOÇ) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı olmayan ancak Bakanlıkla ilgili KİT’ler: Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü (TMO) Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri

Çevre ve Orman Bakanlığı Bütün vatandaşların ortak varlığı olan orman ve çevrenin korunması ve iyileştirilmesi, kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun ve verimli şekilde kullanılması ve korunması, ülkenin doğal bitki ve hayvan varlığı ile doğal zenginliklerinin korunması, geliştirilmesi ve her türlü çevre kirliliğinin önlenmesi ile ormanların korunması, geliştirilmesi ve orman alanlarının genişletilmesi, ormanların içinde ve bitişiğinde yaşayan köylülerin kalkındırılması ve bunun için gerekli tedbirlerin alınması, orman ürünlerine olan ihtiyacın karşılanması ve orman ürünleri sanayinin geliştirilmesi esaslarını düzenleyen Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’la belirlenen çerçevede, sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde, çevreye olumsuz etki yapabilecek her türlü plân, program ve projenin, fayda ve maliyetleriyle çevresel olguların ortak bir çerçeve içinde değerlendirilmesini gerçekleştirecek çevresel etki değerlendirmesi ve stratejik çevresel değerlendirme çalışmasının yapılmasını sağlamak, bu çalışmaları denetlemek ve izlemek.

Dengeli ve sürekli kalkınma amacına uygun olarak ekonomik kararlarla ekolojik kararların bir arada düşünülmesine imkân veren rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlamak üzere, kalkınma plânları ve bölge plânları temel alınarak çevre düzeni plânlarını hazırlamak veya hazırlatmak, onaylamak, uygulanmasını sağlamak. Çevre konusunda görev verilmiş olan özel kuruluşlar ile kamu kurum ve kuruluşları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak; bu konuda faaliyette bulunan gönüllü kuruluşları yönlendirmek, desteklemek ve bakanlıklar arası işbirliği esaslarını yönetmelikle belirlemek. Çevre ve orman konularında uluslararası düzeyde sürdürülen çalışmaların izlenmesi ve bunlara katkıda bulunulması amacıyla ulusal düzeyde yapılan hazırlıkları ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde yürütmek ve bu çalışmalara Türkiye'nin iştirakine ilişkin koordinasyonun sağlanmasına, uluslararası ilişkilerin yürütülmesiyle ilgili mevzuat çerçevesinde yardımcı olmak. Devlet ormanları içinde ve bitişiğinde oturan köylülerin sosyal ve ekonomik gelişmelerini sağlamak maksadıyla bunları her türlü kredi ve yardım kaynaklarıyla desteklemek, orman-halk ilişkilerini geliştirmek ve bu konuda her türlü tedbiri almak Çevre ve Orman Bakanlığı’nın görevleri içerisinde yer almaktadır.

Ülkemizde 11 milyon hektar verimli ve 9 milyon hektar verimsiz olmak üzere 20 milyon hektar orman alanı bulunmaktadır. Ülke nüfusunun büyük bir bölümü, orman içinde ve kenarında yaşamakta ve bu insanlar doğrudan ormanla etkileşim içersindedir. Bu etkileşimin genellikle ormanların aleyhine geliştiği sektörle ilgili kesimler tarafından bilinmektedir. Başka gelir kaynağı olmayan orman içerisinde ve kenarında yaşayan kırsal halkın yapmış olduğu sosyal baskılar nedeniyle, orman alanları daralmakta ve doğal yapıları bozulmaktadır. Olay sadece birkaç ağacın azalmasından ibaret değildir. Orman içersinde yaşayan yaşam birlikleri de bundan nasibini almakta, tahripler sonucu besin zincirleri kopmakta ve bazı bitki ve hayvan türleri geri dönmemek üzere makro ve mikro yaşam birliklerinden ayrılmaktadır. Bu sorunları gözönünde bulundurarak kurulan ve orman varlığını korumayı ve genişletmeyi, halkın orman ürünlerine ve rekreasyonel anlamda varlığına olan ihtiyacını karşılamayı amaçlayan Orman Bakanlığı’nın görevleri 4856 sayılı Kanun’la birlikte Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yerine getirilecektir.

4856 sayılı Kanun’dan önce ilgisine göre, Çevre ve Orman Bakanlıkları tarafından yerine getirilen Türkiye’nin taraf olduğu, Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi, CITES Sözleşmesi, Beru Sözleşmesi, Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirliliği ile Halkın Katılımı Sözleşmesi kapsamında gerek ulusal gerekse uluslararası ölçekte koordinasyonu sağlayarak bilgi alışverişini destekleyici çalışmalar yapmak ve uluslararası ormancılık ve çevre konusunda mevcut antlaşmalara (Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi/Biyo Güvenlik, Nesli Tükenmekte Olan Yabani Türlerin Uluslararası Ticareti Sözleşmesi, RAMSAR Sözleşmesi, Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi, Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava Kirliliği Sözleşmesi ve Rio Kararları) taraf olup, bu antlaşmalardan doğan yükümlülükler Çevre ve Orman Bakanlığı’nca yerine getirilecektir.

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 6200 sayılı Kanun’la 1953 yılında kurulan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı, katma bütçeli ve tüzel kişiliği olan bir örgüttür. Bu örgütün temel amacı, su kaynaklarını geliştirme çerçevesinde, sosyal ve ekonomik kalkınma politikasına ve kamu yararına uygun olarak ülkenin yerüstü ve yeraltı sularının zararlarını önlemek, korunmalarını ve bunlardan çeşitli yönlerde yararlanmayı sağlamaktır.

DSİ’nin başlıca görevleri; taşkın ve sellere karşı koruyucu tesisler meydana getirmek, sulama tesisleri kurmak, bataklıkları kurutmak, sorunlu arazilerin drenajını yapmak, hidroelektrik enerji tesisleri kurmak, büyük şehirlere içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanmasına yönelik 167 sayılı Kanun’la verilen görevleri yapmak, akarsuları ıslah etmek, kendi geliştirdiği su kaynaklarında su ürünleri üretimini artırıcı çalışmalar yapmak, belirtilen çeşitli görevlere ilişkin projeler hazırlamak, şehir ve kasabaların içme suyu ve kanalizasyon projelerini incelemek, onaylamak ve denetlemek, yeraltı ve yerüstü sularının kirliliği konusunda ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak sayılabilir. DSİ bünyesinde yürütülen sulama çalışmalarında sulama örgütlerine ilişkin bazı sorunlar yaşanmaktadır. Sulama amaçlı kullanım başta olmak üzere özellikle yerüstü sularının tahsisi, korunması ve kullanımının planlanması konularındaki hukuki boşlukların giderilmesi ve yeraltı sularıyla ilgili mevzuatın güncelleştirilmesi gerekmektedir.

Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü 3202 sayılı Kanun’la 1984 yılında bugünkü yapıya kavuşturulan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM), Tarım ve Köy İşlerine bağlı, katma bütçeli ve tüzel kişiliği olan bir örgüttür. KHGM’nün temel amacı, kırsal kesime götürülen hizmetlerdeki tekrarları önlemek, kısa sürede daha çok ve daha ekonomik hizmet üretmektir

Kırsal Alana ve Tarım Kesimine Hizmet Verme ve Karar Almada Etkili Olan Diğer Bakanlıklar ve Kuruluşlar Kırsal alana götürülen hizmetlerde karar alınmasında ülkemizde bazı bakanlık ve kuruluşlar etkin rol oynamaktadır. Bunlar arasında şu birimleri sayabiliriz: İçişleri Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Maliye Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Denizcilik Müsteşarlığı, Para Kredi Koordinasyon Kurulu, GAP Bölge Kalkınma İdaresi, Sermaye Piyasası Kurulu, Türk Standartları Enstitüsü sayılabilir.

KURUMSAL YAPIDA YAPILAN YANLIŞLIKLAR Arazi toplulaştırma ve tarla içi geliştirme hizmetleri Çalışmalarının ülkemiz toprak ve su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir üretim için mutlaka merkezi bir disiplin altında yürütülmesi gerekir. Nitekim teknik çalışma ağırlığı ve yukarıda belirtilen nedenlerle 1960 ‘lı yıllarda bu işleri yapmak üzere herkesin bugün övgüyle bahsettiği TOPRAKSU teşkilatı kurulmuş ve gerçekten o yılların yetersiz teknolojisine rağmen örnek çalışmalar yapmıştır. Ancak 1985 yılında alınan yanlış bir kararla TOPRAKSU teşkilatı kapatılarak YSE ve Toprak İskan Genel Müdürlükleri birleştirilerek Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün kuruluşunun ilk yıllarında toprak ve su kaynaklarına yönelik çalışmalara maalesef istenilen düzeyde olmamıştır. Ancak aradan 10 yıllık bir süreç geççikten sonra 1995 yılından itibaren kurum içerisinde toprak ve su kaynaklarına gereken önem verilmiş böylece önemli ulusal projeler ele alınarak gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Ne var ki 2004 yılında alınan bir kararla Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü kapatılmış,çalışma konuları üzerinde yeteri hassasiyette bir irdeleme yapılmadan toprak ve su kaynakları ile ilgili faaliyetlerin de içinde bulunduğu pek çok iş İl Özel İdarelerine veya Belediyelere devredilmiştir. Bu durum sektörde çalışan teknik elemanların dağılmasına, kendi meslek disiplinleri ile alakası olmayan yerlerde görevlendirilmeleri sonucunda bilgi birikiminden yararlanılmaması sonucunu ortaya çıkartmıştır.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR VE KAPDSADIĞI HUSUSLAR Ülkemizde, kapatılan TOPRAKSU ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü teşkilatları tarafından 1961-2005 yılları arasında toplam 349.814 hektarlık alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkilerinin İl özel idarelerine devri ile 222.200 hektarlık alanda devam eden proje çalışmaları İl Özel İdarelerine devredilmiştir.

Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından 175 Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından 175.336 hektar alanda Arazi toplulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır. 007 yılı itibariyle ödenekleri genel bütçeden ve dünya bankası tarafından karşılanmak üzere ihalesi yapılan 446.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir. Ülke genelinde iki kurum tarafından (KHGM+TRGM) toplamda yaklaşık olarak 525.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışması bitirilmiştir. Bir başka anlatımla son 30 yıl içinde hâlihazırda sulamaya açılan alanlarının ancak % 10,7’sinde Arazi Toplulaştırması çalışmaları yapılabilmiştir.

Arazi Toplulaştırma Projelerinde Yürütülen Çalışmalar: Nirengi ve poligon kanava tesis ve ölçüm işleri Halihazır harita yapılması Toprak etüdünü yapılması Derecelendirme haritasının oluşturulması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Arazi toplulaştırma projesinin hazırlanması (Harita Mühendisi İle Birlikte) Yeni parselasyon haritasının kontrol ettirilmesi ve diğer işlemlerinin takibi Yol ve Kanal aplikasyonları Arazi tesviyesi Tarla içi yol, drenaj şebekesi ve sulama tesisi gibi tarla içi hizmetleri işlerini yaptırmak ve kontrol etmek Yeni parsel aplikasyonu Kadastro kontrol işlerinin yaptırılması ve takibi Tapu senetlerinin hazırlanması Yeni kütüklerin hazırlanması

Ülkemizde arazi toplulaştırması uygulamasını ağırlıklı olarak iki mühendislik dalı gerçekleştirmektedir. Bunlar Harita ve Kadastro Mühendisliği ile Ziraat Mühendisliğidir.

Harita ve Kadastro Mühendislerinin yaptığı işler: Nirengi ve poligon kanava tesis ve ölçüm işleri Halihazır harita çıkarılması Yol ve Kanal aplikasyonları Yeni parsel aplikasyonu Kadastro kontrol işlerinin yaptırılması ve takibi Tapu senetlerinin hazırlanması Yeni kütüklerin hazırlanması Derecelendirme Haritaları Mülakat Sulama Drenaj

Toprak etüdünün yapılması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Ziraat Mühendisinin bizzat kendisinin yaptığı ve diğer mesleklerle ortak yaptığı işler: Toprak etüdünün yapılması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Arazi toplulaştırma projesinin hazırlanması (Harita ve Kadastro Mühendisi İle Birlikte) Diğer meslek disiplinleriyle birlikte arazi tesviyesi tarla içi yol, drenaj şebekesi ve sulama tesisi gibi tarla içi hizmetleri işlerini yaptırmak ve kontrol etmek

SONUÇ Ülkemizdeki arazi toplulaştırması çalışmalarında görev alan kurum ve kuruluşlar beraber çalışamamaktadır.Bu da arazi toplulaştırması çalışmalarını yavaşlatmakta,maliyeti artırmakta ve zorlaştırmaktadır. Arazi toplulaştırmasında kurum ve kuruluşların birbirinden haberdar olmaması nedeniyle yapılan işlemler tekrarlanmakta,kurumlar arası veri akışı olmadığı için veriler sağlıklı olarak elde edilememektedir. Sonuç olarak kurum ve kuruluşların arazi toplulaştırması çalışmalarında beraber çalışabilmesi,elde ettikleri verileri birbirleriyle paylaşmaları gerekmektedir.Bunun sonucunda arazi toplulaştırması çalışmaları daha hızlı ve ekonomik olacaktır.

KAYNAKLAR www.hkmo.org.tr www.tarimreformu.gov.tr www.e-kutuphane.imo.org.tr www.akademik.adu.edu.tr www.belgeler.com www.karacakilavuz.bel.tr