AMBALAJ ATIKLARI MEVZUATININ SANAYİ AÇISINDAN GETİRDİKLERİ Prof.Dr.Erdem Görgün TİSK - AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİNİN UYGULAMA SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ SEMİNERİ – 07.11.2008 - ANKARA

SUNUM PLANI GEREKÇE AVRUPA BİRLİĞİ TÜRKİYE YÜKÜMLÜLÜKLER - HEDEFLER UYGULAMA SORUNLARI SONUÇLAR

TÜRKİYE AMBALAJ SEKTÖRÜ ÜRETİM MİKTARLARI (Ton) Üretim Dalı 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Kağıt 73.500 80.000 87.000 61.000 60.000 Karton 234.700 237.500 277.000 287.000 318.500 362.000 Oluklu Mukavva 677.000 734.500 827.000 951.000 1.139.000 1.138.000 Plastik 601.000 652.500 674.000 897.000 1.032.000 1.290.000 Metal 172.000 251.000 263.000 301.000 352.000 410.000 Cam 382.000 403.000 438.000 466.000 524.000 553.000 Ahşap 350.000 385.000 TOPLAM 2.480.200 2.708.500 2.951.000 3.348.000 3.810.000 4.378.000 PİYASA HACMİ Milyar $ 2,9 3,2 3,5 4,1 4,7 5,4 Ort. Birim Fiyat $/ton 1.170 1.180 1.190 1.220 1.230 Kaynak : ASD

TÜRKİYE’DE AMBALAJ SEKTÖRÜ yaklaşık 5 bin firma 56 ambalaj firması, Türkiye'nin en büyük 1000 şirketi arasında yer alıyor İthalat :yıllık 350 – 400 Milyon Dolar ihracat : 2 Milyar $ istihdam : 80.000-100.000 kişi

AMBALAJ ATIĞI EKONOMİSİ ÇEVKO, son üç yılda atıkların geri dönüşümü yoluyla ekonomiye 175 milyon YTL kazandırdı. Bu konuda Türkiye, Avrupa’nın çok gerisinde Düzenli depolama tesislerinin sayısı artıyor ancak hala yetersiz Verimli bir kompost tesisi yok Atık yönetiminde Avrupa standartlarına tam uyum için 25-30 milyar dolar yatırım gerekli. ÇEVKO : 600’e yakın işletmenin 280 bin ton ambalaj atığının geri kazanım yükümlülüğünü üstleniyor 2008 sonuna kadar geri kazanım hedefi : % 77

2005 YILI AMBALAJ ve AMBALAJ ATIKLARI İSTATİSTİĞİ Ambalaj cinsi Üretilen ambalaj (ton) Piyasaya sürülen ambalaj Geri Kazanım Oranları Kazanılması Gereken Kazanılan Gerçekleşen Plastik 500.910 201.595 32% 64.510 54.678 27,1% Metal 223.746 88.756 30% 26.627 31.318 35,3% Kağıt-karton 1.511.013 340.149 20% 68.030 565.764 166,3% Cam 268.829 285.289 91.292 65.376 22,9% Kompozit 46.378 30.392 6.078 6.612 21,8% Toplam 2.550.876 946.181 27% 256.538 723.748 76,5% Kaynak: ÇOB

NEDEN AMBALAJ ATIĞI YÖNETİMİ ? Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, Öncelikle ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılması, Ambalaj atıklarının belirli bir sistem içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması, ayrıştırılması AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR AB ÇEVRE POLİTİKASI Kirleten öder ilkesi ( topluluğun temel hedefidir) Bütünleyicilik ilkesi (çevrenin korunmasında topluluğun diğer politikalar içine entegre edilmesi) Kaynakta önleme ilkesi (atığın üretildiği yerin yakınında bertaraf edilmesi) Önleme ilkesi ( zararın ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınması) Tedbirli olma ilkesi (Çevre açısından olumsuz sonuç oluşturacak belli bir fiilin bilimsel kanıtı beklemeden önlem alınması) AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AB’DE AMBALAJ ATIKLARININ YÖNETİMİ Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Direktifi - 94/62/EC Amaç; Ambalaj atıklarının çevreye etkilerini engellemek veya yok etmek AB içerisindeki iç pazarı çalıştırmak Ambalaj atığı oluşumunu engelleyecek önlemler almak Geri dönüşüm ve geri kazanım için özel hedeflerle uyum sağlamak Geri dönüşüm/toplama ve yeniden kullanım/geri kazanım için gerekli sistemleri kuracak önlemleri almak AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR AB 2008 HEDEFLERİ En az %60 geri kazanım (Recovery - enerji eldesi, yakma) %55-80 geri dönüşüm Madde bazında geri dönüşüm: Cam: %60 Kağıt ve karton: %60 Metaller: %50 Plastik: %22,5 Ahşap: %15 Yunanistan, İrlanda, Portekiz : 2011. Yeni 10 üye: 2012 AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

TÜRKİYE’DE AMBALAJ ATIKLARI KONTROLÜ YIL KANUN/YÖNETMELİK 1983 – 2006 : 2872 sayılı Çevre Kanunu 2003 : 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 2004: 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu 2005: 5393 sayılı Belediye Kanunu 1991 : Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2004 : Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 2007: Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR TANIMLAR Ekonomik İşletmeler: Ambalaj üreticileri ve piyasaya sürenler, Ambalaj atığı üreticisi : İçine ürün konulmak üzere ambalaj üretenler, Piyasaya süren : Yönetmelik kapsamındaki ambalajlara dolum yapmak ve/veya bu ambalajlarla paketlemek suretiyle piyasaya arz etmek üzere ürün üreten, iyileştiren, adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişi;üreticinin Türkiye dışında olması halinde,üretici tarafından yetkilendirilen temsilci ve/veya ithalatçı, Satış Noktası: Toptan ve/veya perakende olarak ambalajlı ürünlerin satışını yapan iki yüz metrekareden büyük kapalı alana sahip mağaza, market, süpermarket, hipermarket ve benzeri satış yerleri. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR TANIMLAR Yetkilendirilmiş kuruluş: Piyasaya sürenlerin, yükümlülüklerini yerine getirmek üzere oluşturdukları, Bakanlık tarafından yetki verilen ve kar amacı gütmeyen tüzel kişiliği haiz kuruluşları Ambalaj atıkları yönetimi planı : Ambalaj atıklarının biriktirilmesi, toplanması, taşınması, ayrıştırılması ve geri dönüştürülmesi faaliyetlerinin çevre ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesine yönelik olarak yapılacak çalışmalar ile bu çalışmaların kimler tarafından nasıl, ne şekilde ve ne zaman yapılacağını gösteren detaylı eylem planı, Ambalaj komisyonu: Yönetmelik doğrultusunda yürütülen çalışmaları ve uygulamaları değerlendirmek üzere Bakanlık temsilcisinin başkanlığında ilgili taraflardan oluşan komisyonu, AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

MALZEMEYE GÖRE YILLIK GERİ KAZANIM HEDEFLERİ (%) Yıllar Cam Plastik Metal Kağıt/Karton 2005 32 30 20 2006 33 35 2007 2008 2009 36 2010 37 2011 38 2012 40 2013 42 2014 44 2015 48 2016 52 2017 54 2018 56 2019 58 2020 60

AMBALAJ ATIĞI YÖNETİM PLANI Belediyeler ambalaj atığı yönetim planını; lisans/geçici çalışma izni almış işletme, piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte hazırlayacaklardır. Bu planlar Bakanlık/veya İl Müdürlükleri tarafından onaylandıktan sonra; Plan dahilinde bulunan tüm ambalaj atığı üreticileri; ambalaj atıklarını sadece belediyelerle anlaşan kaynakta ayrı toplama yapan lisanslı işletmelere bedelsiz olarak vermekle yükümlü tutulmuşlardır. (Madde 5-d, Madde 12-b) (Ambalaj atıklarının ayrı toplanmasına yönelik çalışmaların desteklenebilmesi ve sistemde bütünlüğün sağlanabilmesi ) AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AAYP Onaylanan Nüfus Verileri 27.10.2008 İL Nüfus İSTANBUL 1013397 İZMİR 3739353 KOCAELİ 127031 MERSİN 122689 SAKARYA 170395 ESKİŞEHİR 256484 KONYA 466233 ANKARA 1408754 TEKİRDAĞ 225244 BURSA 251344 ANTALYA 494037 YALOVA 123787 KÜTAHYA 237570 SAMSUN 49046 AYDIN 231884 Toplam   8.917.248 Türkiye Nüfusuna Oranı,% 12,64 AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR YÜKÜMLÜLÜKLER İl, ilçe ve ilk kademe belediyeleri Ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplar veya toplattırır. Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için lisans/geçici çalışma izni almış işletmeler, piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte ambalaj atıkları yönetim planını hazırlayarak Bakanlığa/İl Müdürlüklerine sunar. Ambalaj atıklarının evsel atık toplama araçlarına alınmaması için gerekli tedbirleri alır. Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarına kabul edilmemesi için gerekli önlemleri alır. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR YÜKÜMLÜLÜKLER Piyasaya Sürenler/ ÇEVKO Hedefleri tutturmak Sözleşmeler yapmak Belediyeler-lisanslı işletmeler Kaynakta ayrı toplama Harcamaları yapmak Bakanlığa sunulan ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında; bilgilendirici eğitim faaliyetleri ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına ekonomik destek AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR YÜKÜMLÜLÜKLER Ambalaj atığı üreticileri; ilgili oldukları belediyeler tarafından hazırlanarak Bakanlığa sunulan ambalaj atığı yönetim planı doğrultusunda belirlenen toplama sistemine uygun olarak biriktirmek ve bedelsiz olarak belediyenin sistemine vermekle yükümlüdürler. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR YÜKÜMLÜLÜKLER Satış Noktaları satış noktalarının girişinde atıkların nihai tüketiciden ayrı toplanmasını ve türlerine göre tasnifini sağlamak ve bu amaçla tüketicileri bilgilendirmek üzere ambalaj atığı toplama noktaları oluşturmakla, Ambalaj atıklarını, ilgili belediyenin sözleşme imzaladığı lisanslı toplama ayırma tesisine, belediyenin Bakanlığa sunduğu ambalaj atıkları yönetim planı doğrultusunda bedelsiz olarak vermekle, yükümlüdürler. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR YÜKÜMLÜLÜKLER Piyasaya sürenlerin bildirim ve belgeleme zorunluluğu Piyasaya sürenler, Ek-5 Piyasaya Süren Müracaat Formu’nu, internet aracılığıyla doldurarak her yıl Bakanlığa bildirimde bulunurlar. Bu formda, bir önceki yıl piyasaya sürülen ürünlerde kullanılan ambalajların cinsi, satış miktarları, ithal ve ihraç edilen miktarları ve stok miktarları belirtilmek zorundadır. Piyasaya sürenlerin, ürünlerini depozitolu olarak satışa sunmaları halinde, depozitolu ambalajın toplama sistemine ilişkin bilgi ve belgelerinin de Bakanlığa gönderilmesi gerekmektedir. Depozitolu ambalajların geri kazanımında, o yıl için ambalajın tekrar kullanılamayan miktarı esas alınarak hesaplanır. (Madde 23 – 1) AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

YAŞAM ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR Kullanıcı Paketlenecek olan ürün Hammadde Ambalaj üretimi Ambalajlama Perakende & Dağıtım Kullanıcı Düzenli Depolama Malzeme ve Enerji Geri Kazanımı Yeniden Kullanım AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

EKONOMİ – ATIK AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR AMBALAJ ÜRETİCİSİ GIDA END. Ambalaj Atığı Üreticisi Piyasaya Süren GIDA HAMMADDE ÜRETİCİSİ Ambalaj Atığı Üreticisi Piyasaya Süren Perakende & Dağıtım Kullanıcı Yetkilendirilmiş Kuruluş Lisanslı Toplayıcı Geri Kazanım/Düzenli Depolama AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

SORUNLAR BEDELSİZ UYGULAMASI İktisadi hayatın kuralları bozuluyor. Mülkiyet hakkı ihlal ediliyor. Kirleten öder ilkesine uyulmuyor Atık kalitesi düşüyor. Farklı kentlerde farklı uygulamalar – haksız rekabet koşulları Bedeli nihai kullanıcı ödüyor. Yakında yayımlanması beklenen Katı Atık Tarife yönetmeliği ile entegrasyon AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

SORUNLAR Anlaşma kriterleri belli değil Şeffaflık sınırlı TOPLAMANIN SADECE BELEDİYENİN ANLAŞTIĞI FİRMA OLMASI Anlaşma kriterleri belli değil Şeffaflık sınırlı Siyasi unsurlar ön plana çıkabilir Özel İlişkilere açık Yatırım yapan diğer lisanslı firmalar için haksız rekabet AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

SORUNLAR DEPOZİTOLU AMBALAJLARIN GERİ KAZANIMI Ambalaj, ambalaj atığı olmadığı halde geri Kazanılması isteniyor. Ambalajlar piyasada beklediği için yetkilendirilmiş kuruluş bunları toplamakta güçlük çekiyor. Depozito uygulaması teşvik edilmek yerine engellenmiş oluyor. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

HUKUK SÜRECİ MADDE 5-d ve 12-b 14.12.2007 tarihinde Danıştay 6.Dairesi oybirliği ile “Yürütmeyi Durdurma Kararı” verdi. ÇOB İtirazı üzerine 03.04.2008 tarihinde oyçokluğu ile “Yürütmeyi Durdurma Kararı” kaldırıldı. Hukuk süreci devam ediyor. Madde 23-1 Yürütmenin durdurulması amacıyla dava açıldı. Ankara 7.İdare Mahkemesi 16.09.2008 tarihinde bu talebi oybirliği ile reddetti. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

DÜZENLEYİCİ ETKİ ANALİZİ

SONUÇLAR Düzenleyici Etki Analizi yapmamanın sonuçları. Sayılan sorunlar tüm taraflarca çözüm bulmaya yönelik biçimde ve mahkemelere gerek kalmadan tartışılmalı ve çözülmelidir. Ambalaj Atıkları Komisyonu çalıştırılmalıdır. Kısa – Orta – Uzun vadeli hedefler belirlenmelidir. (Enerji Geri Kazanımı ???) AB’de olduğu gibi, yeşil nokta, katı atık bedeli, eko-vergiler gibi “Ekonomik Enstrumanlar” arasından uygun olanlar belirlenerek uygulanmalıdır. Özellikle Yaşam Döngüsü – Fayda Maliyet Analizleri konularında bilimsel araştırmalar teşvik edilmelidir. AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR

TEŞEKKÜRLER Prof.Dr.Erdem Görgün www.iocevre.com AMBALAJ ATIKLARI ÇÖP DEĞİLDİR