YEREL YÖNETİMLERDE MALİ BAĞIMLILIK SORUNU Erhan USTA Müsteşar Yardımcısı Devlet Planlama Teşkilatı 15 Eylül 2010

2 Yerel yönetim kaynak ve harcamaları son 30 yılda istikrarlı bir şekilde büyümüştür.

3 Yerel Yönetimlerin Genel Devlet İçerisindeki Yeri

4 Yerel yönetimlerin mali dengeleri istikrarsız bir seyir izlemektedir.

5 Yerel Yönetimlerde Kaynak Yapısının Gelişimi

6 Belediyelerde Kaynak Yapısının Gelişimi

7 Mali Bağımlılık Mali bağımlılık kavramı nasıl değerlendirilmelidir? Kaynak bölüşümünü görev bölüşümüyle birlikte değerlendirmek analiz sonucunu etkiler mi? Yerel yönetimlerin bütçelerinde, merkezi idare bütçesinden yapılan transferlerin payının yüksek olması “ülkemizde mali bağımlılık yüksektir” tezini destekler mi?

8 Yerel Yönetim Kaynaklarının Dağılımı (%) Ülkelerin idari yapıları yerel yönetimlerin kaynak dağılımında belirleyici olmaktadır. Kaynak: OECD, Revenue Statistis, 2009

9 Vergi Gelirlerinin Bütçe Türlerine Göre Dağılımı (%) Ülkemiz örneğinde de olduğu gibi, üniter devletlerde merkezi idarenin, toplam vergi gelirleri içerisindeki payı diğer birimlere göre daha yüksektir. Kaynak: Local and Regional authorities in Europe.

10 Mali Bağımlılık Düzeyi Ülkemizde, son 10 yılda mali bağımlılık oranı; Büyükşehir belediyelerinde, kuruluş yapılarına uygun olarak yüzde 71 seviyesinde gerçekleşmiştir. Diğer belediyelerde ise, belediyeler arasında önemli düzeyde farklılaşmakla olmakla birlikte, bu oranının yüzde 43 olduğu görülmektedir. İl özel idarelerinde ise merkezi idare transferlerine bağımlılık yüzde 76 düzeyine kadar yükselmektedir.

11 Belediyelerde Mali Bağımlılık ve Nüfus Ölçeği

12 Belediyelerde Mali Bağımlılık ve Gelişmişlik Düzeyi

13 Mali Bağımlılığın Nedenleri İdari yapının özelliği, Özgelir sisteminin yeniden yapılandırılmasına yönelik düzenlemelerin yeterince yapılamaması, Yerel yönetimlerin özgelirler tahsilatındaki isteksizliği, Transfer sisteminin yarattığı olumsuzluk, Gelişmişlik ve ölçek sorunu (mali ve kurumsal kapasite).

14 Mali Bağımlılığın Yarattığı Sorunlar Hemşehrilere karşı yönetim sorumluluğunun ve yönetimde şeffaflığın azalması, Bütçe sürecinde etkinliğin azalması, Merkezi idarenin bütçe ve maliye politikaları ile vergi gelirlerinin yapısı dolayısıyla ekonomik konjonktürden fazlasıyla etkilenilmesi, Yerel yönetimlerde kurumsal yapının güçlenmesine engel olması.

15 Öneriler Özgelirlere ilişkin mevcut düzenlemeler günümüz koşullarına uygun hale getirilmeli ve yeni düzenlemeler bir an önce hayata geçirilmelidir. Özgelir sistemi daha efektif bir yapıya kavuşturulurken, iş ortamı zedelenmemeli ve yerel gelirlerin genel vergi sistemiyle uyumlu olması gözetilmelidir. Kentsel rantlar vergilendirilmelidir. Özgelir artışına mali disipline yönelik düzenlemeler eşlik etmelidir. Belediyelerde ölçek sorununun giderilmesi amacıyla gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

16 Teşekkürler…