Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2008 HEMATOLOJİYE GİRİŞ Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2008

Hematoloji: Kan bilimi Hematoloji: Kan bilimi. Tıbbın kan ve kan bozuklukları ile ilgili dalına verilen isim. Tıp: Sağlık bilimleri dalı. İnsan sağlığının sürdürülmesi ya da bozulan sağlığın yeniden düzeltilmesi için uğraşan, hastalıklara tanı koyma, hastalıkları sağaltma (tedavi etme), hastalık ve yaralanmalardan korumaya yönelik çalışmalarda bulunan birçok alt bilim dalından oluşan bilimsel disiplinlerin şemsiye adıdır. Hem bir bilgi alanı –vücut sistemlerinin ve bunların hastalıklarının ve tedavilerinin bilimi– hem de bu bilginin uygulandığı meslektir.

Tıp dalları: Tıbbî alan içerisinde sayılan bazı dallar Diyagnostik dallar: Klinik laboratuvar, Patoloji, Radyoloji Klinik disiplinler: Anesteziyoloji, Dermatoloji, Acil servis hekimliği, Aile hekimliği, Dahiliye, Kardiyoloji, Endokrinoloji, Gastroenteroloji, Hematoloji, Enfeksiyöz hastalıklar, Nefroloji, Onkoloji, Pulmonoloji, Romatoloji, Nöroloji, Obstetriks (doğum bilimi) ve jinekoloji (kadın sağlığı bilimi), Pediyatri, Fizik tedavi ve rehabilitasyon, Koruyucu hekimlik veya koruyucu tıp, Psikiyatri, Cerrahi ve alt dalları İnterdisipliner alanlar ve dallar: Biyoetik, Biyomedikal mühendislik, Klinik farmakoloji, Epidemiyoloji, Evrimsel tıp, Adli tıp, Tıbbî beşeri ve sosyal bilimler, Medikal enformatik, Spor hekimliği

Kan: Arter (Atardamar), ven (toplardamar) ve kapiller damarlardan (kılcaldamarlardan) oluşan damar ağının içinde dolaşan; akıcı plazma ve hücrelerden [eritrosit (alyuvar), lökosit (akyuvar) ve trombosit (platelet)] meydana gelmiş kırmızı renkli hayati bir sıvıdır. Kan ile ilgili tıbbi terimler genellikle hemo ve hemato sözcükleri ile başlar. Bu sözcükler eski Yunancada kan sözcüğünü karşılayan haimadan türetilmiştir.

Hematoloji, Kanın hücresel elemanlarının ve bunları yapıcı organların (kemik iliği, lenf organları, dalak) hastalıklarının tanı ve tedavisi ile ilgili bilim dalıdır. Hematoloji, kan hastalıkları ile uğraşan İç Hastalıkları (Dahiliye) branşıdır.

Hematoloji bilim dalında uzmanlaşmış hekime hematolog denir Hematoloji bilim dalında uzmanlaşmış hekime hematolog denir. Hematolog olabilmek için önce iç hastalıkları ya da çocuk hastalıkları uzmanı olmak gerekir. Türkiye'de ve dünyanın çoğu ülkesinde 4 yıllık İç Hastalıkları eğitimini takiben 2 yıl yan dal ihtisası yapmak suretiyle hematoloji uzmanı (Hematolog) olunmaktadır.

Hematoloji biliminin ilgilendiği başlıca hastalık grupları: 1. Kan hücrelerinin veya hemoglobin'in ilikteki üretimlerinde bozulma (değişik anemi -kansızlık-, lökopeni ve trombositopeniler) 2. Kan hücrelerinin yıkımlarının hızlanması (hemolitik anemiler, İTP, vb) 3. Kan hücrelerinin işlevlerinin bozulması (orak hücreli anemi, değişik trombosit ve lökosit işlev bozuklukları, vb) 4. Kanın pıhtılaşmasının bozulması (hemofililer, von Willebrand hastalığı, vb) 5. Kanın damar sistemi içinde gereksiz yere pıhtılaşması (tromboz, akciğer tromboembolisi, tromboflebit, vb) 6. Kanı üreten ilik hücrelerinin ve lenf bezi hücrelerinin kanserleşmeleri (lösemiler, lenfomalar, myeloma, vb)

Klinik laboratuvarlarda yapılan ve hematolojik testler adı verilen bir grup test, hematologlar tarafından değerlendirilir. Böylece anemi ve kanama diyatezi gibi bazı bulguların nedenlerinin, lösemi gibi bazı hastalıklarının tanısı ve ayırıcı tanısı yapılır. Anemi, kanama diyatezi ve lösemilerin tedavileri de hematolojik testlerle izlenir.

Kan Hastalıklarının Teşhisinde Kullanılan Başlıca Yöntemler: Kan hücrelerinin ve hemoglobin miktarının ölçülmesi (tam kan sayımı) Hemoglobin alt tiplerinin elektroforez ile analizi Kanın mikroskop altında incelenmesi (periferik yayma) Kemik iliğinin incelenmesi (kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi) Kan yapımı için gerekli olan demir, vitamin B12 ve folik asit düzeylerinin incelenmesi Kan pıhtılaşmasının tetkik edilmesi Kan hücrelerinin işlevleri ve yaşam süreleri ile ilişkili testler Bağışıklık sistemi hücrelerinin ürettikleri proteinlerin tetkik edilmesi Kan hücrelerinin ya da onları üreten kemik iliği hücrelerinin kromozomlarının ve diğer yapı taşlarının tahlil edilmesi

Sağlık Meslek Yüksekokulu Tıbbi Laboratuvar programı öğrencileri, hematoloji derslerinde, kanın hücresel elamanlarını tanıyacaklar ve hematolojik testleri öğreneceklerdir.

Aydın Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Hematoloji dersleri, haftada 2 saat teorik ve 4 saat uygulama olarak planlanmıştır. Teorik dersler, Sağlık Meslek Yüksekokulu dersliğinde IV.yarıyıl öğrencilerinin tümüne verilecek; uygulamalar ise Sağlık Bakanlığı Atatürk Devlet Hastanesinde ve Aydın Devlet Hastanesinde gruplar halinde yapılacaktır.