Doç.Dr.Sabahattin MUHTAROĞLU Klinik Biyokimyada Otomasyon Uygulamaları Doç.Dr.Sabahattin MUHTAROĞLU

1984-1985 Manuel Çalışma Düzeni Bütün testler iki odada yapılıyordu. Büyük odada bir adet spektrofotometre ile fotometrik testler, diğer odada flame fotometre ile Na-K ve titrasyon ile Cl çalışılıyordu. Laboratuvarda yedi teknisyen çalışıyordu. Bir teknisyen çarşaf listenin ve raporların yazılmasından sorumlu idi. Diğerleri 15 adet testi paylaşmışlardı. Bir de laboratuvardan epey uzakta idrar laboratuvarı(şark hizmeti) vardı.

Genellikle her hasta için iki kan örneği alınıyordu. AKŞ için, içinde sıvanmış halde oksalat-NaF karışımını içeren pensilin flakonları içindeki antikoagule kan , diğer testler için düz kan Saat ona kadar gelen kanların sonuçları aynı gün daha sonra gelenler ertesi gün kalıyordu Testlerde kullanılan tüm çözeltiler ve gerekli standart eğriler ( oksalatlı-NaF, sitrat dahil) biyokimya asistanları tarafından hazırlanıyordu.

Folin-Wu yöntemi ile AKŞ tayini (50 test için) Gerekli reaktifler 1. % 10 Sodyum tungustat 2. H2SO4 3.Alkali bakır sülfat 4. Fosfomolibdik asit 5. Standart solusyonu Gerekli Malzemeler 50 adet flakon + 50 adet sentrifuj tüpü + 50 adet huni + 50 adet kesilmiş filtre kağıdı + 50 adet folin-Wu tüpü Çalışma süresi yaklaşık bir saattir.

İki yıl sonra 1986-1987 Otomasyona ilk adım Enkor otoanalizoru kuruldu(Ayaklı analizör) Özellikleri: -Teste dayalı( Batch-santrifugal) -Tek problu. Önce örnekler teflon disk şeklindeki küvete pipetlenir.Pipet ucu elle değiştirilir ve yeni bir uç ile ilgili testin reaktifi pipetlenir. Teflon disk yerinden elle alınır ve santrifugal karıştırmanın , analizin yapıldığı bölmeye yerleştirilır - Hasta ismi yerine test sırası yazılır.

- Su ile yıkama yetersiz olduğundan Ca-P testleri problemli idi. - İşlemlerin bir kısmı elle yapıldığından çok yavaş bir sistem idi. - Sistem onboard bilgisayar ile kontrol ediliyordu. -Özel odada özel teknisyen tarafından çalıştırıldığı için çalışma süresi yönünden Türkiye de rekor kırdı.

1988- 1997 Tecnichon analizörler (Random Access), bir hastanın testlerini bitirdikten sonra diğer hastalara geçmektedir. -Biri reaktif diğeri örnek probu olmak üzere iki proba sahip -Sistem kabaca (solda 28 pozisyonlu örnek diski, ortada 100 pozisyonlu disposabl kuvet, sağda 24 pozisyonlu reaktif kuveti) 3 farklı diskten oluşur. -Kuvetin pozisyonunda karıştırma ve analiz yapılır. Saatte 120-240 test

-İSE modulu yok(elektrolitler Beckman iyon selektif elektrod sistemi ile çalışılmaya başlandı. -Acil modu yok -Reakif bölmesi soğutmalı değil -Problerin yıkanması Randem Access sıvısı ile yapıldığından pahalı bir sistem -Bir test için kullanılan reaktif hacmı yaklaşık 350 mikrolitre -Test sayısındaki artış aynı model 2. Bir sistemin kurulmasına neden oldu.

Bu sıralarda elektrolit için otosampler’lı yeni sistemler kuruldu. Test sayısındaki artışlar ve arşiv sorunu yeni arayışları gündeme getirdi.

1998 da Yeni bir analizör ( Merck-Mega) kit karşılığı kuruldu, Özellikleri -Saatte 500 test, acil moduna sahip -Sabit ve su ile yıkanabilen kuartz kuvetler

-Çift problu ve reaktif bölmesi soğutmalı -İSE moduluna sahip ancak Cl ölçümü fotometrik dolayısıyla problemli - Eksternal PC ile tüm işlemler yapılmakta -Kalite kontrol programına sahip Ancak sistemi kuran firma yetersiz olduğundan iyi bir sonuç alınamadı

1999 da Kone Lab dönemi Elimizdeki Tecnikon analizörleri artık acil amaca yönelik organize edildi. 1999 da 2 adet 2000 da sayı 4 oldu ve 2001 de 6 adet kone analizörü kit karşılığı kuruldu Bu analizörlerden biri acil laboratuvarına kurudu Nedeni Tecnikon lar yedek parça ve bakım masrafları yönünden çok pahalı olmaya başladı Yeni ve eski sistemlerin test sonuçları yönünden farklılık arz etmesi ve elektrolitlerin ayrı bir sistem ile çalışılması karışıklılığa yol açmıştır

Belirgin özellikleri Satte 600 fotometrik ve 180 İSE kapasiteli 6 acil pozisyonuna sahip olması Küvetler ve godeler tek kullanımlık Çift problu ve seviye, pıhtı ve köpüğe karşı dedektörlü Otomatik dilusyonlu Reaktif bölmesi ile kontrol ve kalibretörlerin bulunduğu bölme soğutmalı Bazı önemli uyarıları sesli mesaj şeklinde bildirmesi Kapsamlı bir kalite kontrol programına sahip olması

1999,2000,2001 yıllarında günlük olarak uyguladığımız internal kalite kontrol programı yanında laboratuvarımızı eksternal kalite kontrol programına kayıt ettirdik. Sonuçlarımızın güvenirliğini, yurt dışından belirli periyodlarla gönderilen ve sonuçları bizce bilinmeyen kontrol serumları ile test ettirdik. Başarılı raporlarla kalitemizi belgeledik.