Uluslararası Rekabetçilik Selin Sayek Böke Bilkent Üniversitesi İzmir İktisat Kongresi, Ekim 2013

Genel Tanım Bir ülkenin şirket ve kurumlarının insanlar için refah ve zenginlik yaratabilecekleri ortamın şekillendirilmesi. Bu amaca yönelik ülke politikaları ve şirket darvanışlarının sonucunda ortaya çıkan güçler.

Sunum Makro Rekabetçilik Küresel Zincirler Işığında Rekabetçilik o Türkiye verileri o Mukayeseli Üstünlükler o Reel döviz kuru Dış Ticaret – Doğrudan Yabancı Yatırımlar Politikalar - makro

Makro Düzeyde Dış ticaret ortamında rekabet edebilme gücünü yansıttığı düşünülen ölçüler. Fiyat unsurları o Reel döviz kuru Fiyat-dışı unsurlar o Kalite o Ar-Ge o Açıklanmış Mukayeseli Üstünlükler

Farklı Rekabetçilik Kriterleri Girdiler (Politikalar)Çıktılar (Performans) Makro veya Sektörel Seviyede Birim işgücü maliyetleri ARGE harcamaları Yatırımlar (özellikle DYY) Yenilikçilik potansiyeli Ürünün sıradanlığı Real Kur veya ticaret hadleri Açıklanmış mukayeseli üstünlükler Prodüktivite/ verimlilik Kişi başı milli gelir Cari İşlemler Dengesi

Türkiye GCI Source: Global Competitiveness Report

Türkiye’de iş yapmanın önündeki engeller Source: Global Competitiveness Report

Küresel Üretim Zincirleri Brüt ihracatın içerisindeki yabancı girdilerin payı küresel olarak 1970’den beri neredeyse iki katına çıktı. Bu oran özellikle ihracatlarında sofistike aramalı kullanımına imkan vermesi açısından gelişmiş ülkeler ile ticaret yapan gelişmekte olan veya yükselen piyasalarda daha yüksek. Bu olgu rekabetçiliğin ölçülmesine ve tartışmalarına etki yaratmaktadır.

Küresel Üretim Zincirleri - Rekabetçilik Küresel Üretim Zincirlerindeki faaliyetler sonucunda yaratılan dış ticaret rekabetçiliğe dair bilgiler içermektedir. Küresel Üretim Zincirleri’nin varlığı artık sektörde uzmanlaşmanın yerini üretim aşamalarında/faaliyetlerde uzmanlaşmaya bırakmaktadır (örneğin: montaj, ARGE, lojistik, vs). Rekabetçiliğin ölçülerinin küresel üretim zincirlerinde yaratılan katma değerle ölçülmesi.

Türkiye’nin Küresel Üretim Zincirlerindeki yeri, 2009 (OECD)

Türkiye’nin Küresel Üretim Zincirlerindeki Yeri Diğer ülkelere kıyasla düşüktür. Geriye bağlantılar daha yüksektir: ihracatımızın içerisindeki ithal aramalı oranı, ihracatımızın yabancı ülkelerin ihracatlarına aramalı olmasına kıyasla daha yüksektir.

Sektörel Farklılıklar, 2009

Dünya İhracatında Ülke Payları, 2009 Brüt ihracatKatma değer ihracatı

Dünya İhracatında Paylar: Sektörel Farklılıklar, 2009 Brüt ihracatKatma değer ihracatı

Sektörel Farklılıklar Tekstil hariç diğer sektörlerde brüt ihracat ve katma değer ihracatı arasında anlamlı farklar bulunmamaktadır. Tekstilde katma değer ihracat oranı brüt ihracattan daha yüksektir.

Küresel Üretim Zincirlerinde Türkiye Brüt ihracatın içerisindeki ulusal katma değer düştükçe küresel üretim zincirlerindeki bağların arttığı düşünülebilir. VEYA: brüt ihracat içerisindeki yabancı katma değer arttıkça küresel üretim zincirlerindeki bağların arttığı düşünülebilir. 1995’den 2009’a Türkiye’nin küresel üretim zincirlerindeki bağları artmıştır. Ancak bu oran halen OECD ortalamasından 11 puan düşüktür.

Brüt ihracat içerisinde Ulusal Katma Değerin Payı

Brüt İhracat İçerisinde Yabancı Katma Değerin Payı En yüksek oran kimyasallar’dadır. 1995’ten 2009’a en büyük artış da bu sektörde gerçekleşmiştir. Bağlantıların tekstilde çok az değiştiğine dair işaretler bulunmaktadır.

Brüt İhracat İçerisinde Yabancı Katma Değerin Payı

Küresel Değer Zincirleri – Rekabetçilik Ölçülerine Etkileri Mukayeseli üstünlük (Revealed Comparative Advantage) Reel efektif döviz kuru – talep temelli, fiyat rekabetiliği ölçüsü.

Açıklanmış Mukayeseli Üstünlükler (RCA) RCA: Bir ülkenin ihracatında bir sektörün payının, ayaynı sektörün dünya ihracatı içerisindeki payına oranı. >1 : Ülkenin bu sektörde açıklanmış mukayeseli üstünlüğü mevcuttur. Alternatif olarak: o RMA: ithalat verisi ile aynı ölçünün hesaplanması o RTA = RXA – RMA: net ticaret ile rekabetçiliğin ölçülmesi Üretilen maldaki ithalat yoğunluğunu gözönüne alarak: brüt yerine katma değer ihracat verilerinin kullanılması.

Açıklanmış Mukayeseli Üstünlükler (RCA), 2007

Örnek: Tekstil (ISIC 17) Yüksek RCA, hem brüt hem de katma değer ihracat ölçülerinde. Rekabetçilik yüksek. Güney Asya ve Türkiye en yüksek RCA verilerine sahip.

Brüt İhracat – RCA Katma Değer – RCA

Örnek: Hazır Metal Ürünler– ISIC 28 Türkiye’nin RCA sıralamasında bir değişiklik yok. Bu sektörde Türkiye’nin rekabetçi üstünlüğü her iki ölçüde de göze çarpıyor. Her iki ölçüde de RCA değeri >1. o Brüt İhracat RCA = 1.75 o Katma Değer RCA = 1.51 Rekabet ettiğimizi düşündüğümüz ülke gruplarında farklılaşma mevcut: o Brüt ihracata göre ilk 5 Çek, Polonya, Avusturya, İtalya ve Çin o Katma Değer ihracata göre ilk 5 İtalya, Çek, Polonya, Almanya, Avusturya. Hatta Çin’in rekabetçi gücü olmakla birlikte Türkiye’den düşük gözüküyor.

Katma Değer – RCA Brüt İhracat – RCA

Küresel Üretim Zincirleri: Reel Efektif Döviz Kuru Yerel girdilerle üretilen nihai ürünlerde rekabet edildiğine dair ölçülerdir. Oysa, küresel üretim zincirleri gözönüne alındığında yerel girdilerin kullanılma oranı düşecektir, reer’in de rekabetçiliği yansıtma gücü azalacaktır. Katma değer ölçülerini kullanmak döviz kuru değişimleri ile yaratılacak rekabetçiliğe dair daha doğru ölçütler yaratacaktır. Hem ülkeler arasında döviz kuru ve rekabetçilik açısından farklılıklar ortaya koyacaktır, hem de sektörler açısından. Döviz kurunun ihracata ve geleneksel rekabetçiliğe etkisi küresel değer zincirinde yer almayan ülkeler ve/veya sektörler için daha yüksektir.

Küresel Üretim Zincirleri: Reel Efektif Döviz Kuru Reel efektif döviz kuru hesabında: o Reel: tüketici fiyat endeksleri ile reel değerleri bulunmuş o Efektif: dış ticaret miktarları ile ağırlandırılmış o Döviz kuru hesabıdır. Reel değerleri bulurken doğru fiyatların kullanılması: katma değeri yansıtan fiyatlar (aramalı fiyatları veya GSYİH deflatörü) Efektif değerleri bulurken doğru ağırlıkların kullanılması: (katma değer ağırlıkları) SONUÇ: Farklılık yaratan ağırlıklardaki değişiklikten ziyade fiyat endekslerindeki farklılık.

Reel döviz kuru – rekabetçilik Katma değerler gözöüne alındığında Türkiye’nin fiyat rekabetçiliğinin esasında daha az azaldığını görüyoruz.

Dış ticaret – Yatırım İlişkisi Dış ticaret doğrudan yabancı yatırımlarla ilişiklidir. Doğrudan yabancı yatırımları yapan çok uluslu firmalar küresel üretim değerlerinin temel oyuncularıdır. Rekabetçilik açısından doğrudan yabancı yatırımları çekebilmek ve onlardan faydalanmayı sağlamanın önemi artmaktadır. Bu anlamda da en önemli farklılaştırıcı unsurlar: beşeri sermaye, teknolojik gelişmişlik.

Sanayileşme ve Büyüme: Rekabetçilik Çerçevesi Sanayi ve Büyüme Stratejisi TeknolojiEğitimKurumlar Finansman - Tasarruflar

Küresel Rekabetçilik Endeksi

AR-GE Harcamaları (GSYİH %)

Bilimsel ve Teknik Makale Sayısı

Yüksek Teknolojili İhracat (toplam ihracattaki payı)

Kamu Eğitim Harcamaları (GSYİH %)

Öğrenci Başına Kamu Eğitim Harcamaları (GSYİH %)

Tamamlanmış Ortalama Ortaöğretim Eğitim Yılları (+15)

PISA Sınav Sonuçları - Ortalama Kore Türkiye

Uluslararası Karşılaştırma ‘’Öğrenme Eğrisi’, 2012’ (Learning Curve) – Pearson ve Economist Intelligence Unit 40 ülkenin bilişsel becerileri ve eğitim değişkenleri Finlandiya ve Kore başarı öyküleri! Farklılıklar: Finlandiya – esnek/rahat Kore – katı/ test sınavı bazlı Benzerlikler: öğretmene yatırım, değerler, öğrenmeye değer verme.

Politikalar Eğitimde eşitlik (gelirdeki eşitsizlikleri giderecek) Öğretmen ücretleri ‘’Yaratıcılık, ortak çalışma ve değerler’’ Öğrenmek kişisel getirinin ötesinde bir kamu bilinciyle.

Özetle Rekabetçilik tartışmasını merkezinde küresel üretim zincirlerindeki yerimizi güçlendirme stratejileri yer almalıdır. Doğrudan yabancı yatırımları çekebilmek ve makro rekabetçiliğimizi arttırmak için özellikle beşeri sermaye (eğitim, temel sağlık vs) yatırımlarına ve teknolojik gelişmeye katkıda bulunacak unsurlara daha çok yoğunlaşmalıyız.

TEŞEKKÜRLER