CUMHURİYETTEN BUGÜNE TÜRKİYE’DE SAĞLIK Prof.Dr.Recep AKDUR AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

BİR ÜLKEDE “SAĞLIK” TANIMI Sağlık politikası Sağlık hizmetlerinin düzeyi Toplumun sağlık düzeyi AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

BELLİ BİR DÖNEMİN “SAĞLIK” TANIMI Amaçlanan zaman dilimindeki üç sağlık bileşeninin izlediği çizgiler incelenir Bugün nerede durduklarını saptaması yapılır Başlangıç ile günümüzün kıyaslaması yapılır Günümüzdeki durum ile diğer ükeler kıyaslaması yapılır. AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 SALIK POLİTİKASI Felsefe; ilkeler değerler, kavramlar bütünüdür Politika; toplumu seçilen felsefe yönünde yapılandırmaktır Sağlık politikası; sağlık sektörünü seçilen felsefe yönünde yapılandırmaktır Sağlık sektörünü yapılandırma araçları ise; finansman, insangücü ve örgütlemedir AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKASI UYGULAMALARI OSMANLI DÖNEMİ CUMHURİYET DÖNEMİ Refik Saydam (1921....) Behçet Uz (1946....) Demokrat Parti (1950....) Sosyalleştirme (1960....) Neoliberal geçiş (1970.....) Aktif Özelleştirme (1980....) Sağlıkta Dönüşüm (2003...

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 OSMANLI DÖNEMİ Monarşi Saraya ve orduya devlet hizmeti Hayır bağlamında bazı hizmetler var ise de, büyük kentlerde yerleşik Halk din adamı ve mütetabbiplere mahkum Ortalama ömür 40 dolayında AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

ATATÜRK’ÜN SAĞLIĞA ETKİSİ Kurtuluş ve Kuruluş yılları incelendiğinde; ulusun, devletin ve yaşamın tüm alanlarının felsefesinin, bu arada sağlık felsefe ve politikasının, bizzat Atatürk tarafından şekillendirilmiş oduğu görülür anlaşılır.

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 KURTULUŞ SAVAŞI Emperyalist işgaden kurtlup, bağımsız yeni bir Türk devleti kurmanın ötesinde, toplum ve devlet yaşamının her alanını “ulusçuluk” ve “halkçılık” ilkeleri çerçevesinde yeniden yapılandırmadır AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

23 Nisan 1920’de çalışmaya başlayan TBMM, çıkardığı yasalarla, daha Cumhuriyet ilan edilmeden Cumhuriyetin kuruluş ilkelerini yaşama geçiriyor, başka bir söylemle adım adım Cumhuriyeti kuruyordu.

Bir Numaralı Kanun: VERGİ KANUNU Vergi, devletin ulus ve yurda karşı görevlerini yapabilmesi için gereken masraflara kişilerin katılım payıdır Devlet ulusun tam da kendisidir “vergi verilmeden devlet de olunmaz, ulus da olunmaz ilkesi” AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

İki Numaralı Kanun: İHANETİ VATANİYE KANUNU Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkiye halkına Türk Ulusu Denir “ulusal birlik sağlanmadan ulus da olunmaz, devlet de olunmaz ilkesi”, AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

Üç Numaralı Kanun: SAĞLIK BAKANLIĞI KURULUŞ KANUNU Güvenlik, huzur ve ülke savunması için sağlıklı yurttaşlara gereksinim vardır Türk vatandaşının sağlığı ve sağlamlığı, her zaman üzerinde dikkatle durulacak milli meselemizdir Ulusun tüm bireylerinin sağlıklı olmaları için sağlık koşullarını gerçekleştirmek, Devlet durumunda bulunan siyasal kuruluşların en birinci görevidir. Özel kişiler ve şirketler bazı büyük ve ortak çıkarları yerine getiremezler “Sağlık olmadan, ulus da olunmaz, devlet de olunmaz ilkesi” AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

ATATÜRK felsefesinin ilkeleri 15 Ekim 1927 CHP 2. Kurultay’ı "Büyük Nutuk"u ile kayıt altına alınan, Atatürk’ün "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik", "Laiklik" ilkeleri, 10 Mayıs 1931 toplanan CHP 3.Kurultay’daki konuşması ile "Devletçilik" "Devrimcilik" ilkeleri de eklenmiştir. Kısaca “Altı Ok” olarak adlandırılan bu altı ilke, Şubat 1937'de yapılan bir Anayasa değişikliğiyle, TC Anayasası’nda da yerini aldı ve devletin felsefesini oluşturan temel ilkeler haline geldi. AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

CUMHURİYETİN KURULUŞ FELSEFESİNDE SAĞLIK Sağlık; ulus ve devlet olmanın vazgeçilmezi Sağlık; huzur, güven ve yurt savunmasının vazgeçilmezi Sağlık, ulusal bir konu, kişilere ve şirketlere bırakılamayacak bir devlet görevi Tüm yurdu ve yurttaşları kapsaması Çevreyi ve sağlığı etkileyen tüm koşulları gözeten önceleyen bir hizmet

İLERİ GÖRÜŞLÜ GÜNÜMÜZE ÇAĞIMIZA UYGUN BİR SAĞLIK POLİTİKA VE ANLAYIŞI ..bu suretle millet fertlerinin dinç ve çalışmaya kabiliyetli bir halde sıhhatli vücutlar olarak yetiştirilmesi... Türk’e ev bark olan her yer sağlığın, temizliğin, güzelliğin, modern kültürün örneği olacaktır. Ulusun bireylerini sağlıklı kılmak için gerekli koşulları gerçekleştimek devletin en birinci görevidir. AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 Atatür’kün felsefe ve ilkeleri doğrultusunda; Türk ulusunun yapılandırılması 1938 yılına dek bizzat Atatürk’ün kendi gözetiminde yürütülmüştür 1938-1950 arasında arkasdaşlarının gözetimde devam edilmiştir. 1950’den sonra Cumhuriyet felsefesinin terki ile birlikte, sağlık alanı politik bir çekişme alanı ve ikircikli bir yapıya kavuşmuştur AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

Dr. Refik Saydam 1881-1942

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 REFİK SAYDAM DÖNEMİ 1921-1937 Örgütü kurdu ve Türkiye’ye yayılmasını sağladı Birinci basamak ve koruyucu hizmetlere öncelik verdi, tedavi edici hizmetleri yerel idarelere bıraktı 1928 Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı icrasına dair kanunu 1930 Umumi Hıfzıssıha Kanunu 1936 Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Kanunu AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

Dr. Behçet Uz

BEHÇET UZ UYGULAMALARI 1946-1950 Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı Ülke yedi bölgeye ayrılacak, her bölge kendine yeterli hale getirilecek 40 köy için;10 yataklı Sağlık Merkezi, her on köye ziyaretçi ebe ve sağlık memuru AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 DP UYGULAMALARI 1950-1950 Sağlık merkezlerinin yayılması 1954 tüm kamu hastanelerinin Sağlık Bakanlığına bağlanması Birinci basamağın ihmal edilmesi Koruyucu hizmetlerin ihmal edilmesi Özel sağlık hizmetlerinin desteklenmesi AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

SOSYALLEŞTİRME DÖNEMİ 1960- 1961 Anayasası 05.01.1961 224 Sayılı Kanun Sağlık bakımını temel hak olarak ele alıyor ve bir devlet görevi olarak tanımlıyor 1963’de uygulamaya geçildi AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 Dr. Nusret Fişek AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

Sosyalleştirilmiş Sağlık Hizmetleri- Bütüncül Yaklaşım Evde ve ayakta tedavi hizmetleri Periyodik izlemeler İnsana yönelik koruyucu hizmetler Çevreye yönelik koruyucu hizmetler Yönetim hizmetleri Sektörler arası işbirliği AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKTİF ÖZELLEŞİTME DÖNEMİ 1980 24 Ocak 1980 Kararları 1982 Anayasası Sürekli reform arayışı Birinci basamağı ‘Aile Hekimliği’ adı altında özelleştirme Hastaneleri özerkleştirme / özelleştirme Sağlık hizmetlerinin finansmanını ikili sigorta bazına oturtma AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

59.-60. HÜKÜMET UYGULAMALARI SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM

Sağlık alanına getirilmek istenen plan yeni değil Hazırlanışı 1970’li yıllara dayanıyor. Bu yıllarda yeniden saldırıya geçen liberalizmin “Yeni Liberal Akım”ın hem bir gereği hem de ürünü Yazılımı ve pazarlanması IMF tarafından yapılıyor Türkiye’de dillendirilmesi 12 Eylül’den sonra ANAP hükümetlerince “Sağlıkta Reform” adı altında topluma sunuldu AKP tarafından “Sağlıkta Dönüşüm” adı altında güncellenip uygulamaya kondu AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM Kamu birimleri yerel idarelere bırakılacak Birimler (hastaneler) işletme esasına göre çalışacak Birinci basamak ‘aile hekimliği’ adı altında muayenehanelere devredilecek Bakanlık planlayıcı bir kuruluş olacak Kamu sigortaları birleştirilecek/ birleştirildi Teminat paketi küçültülecek Özel sigorta baskın hale gelecek Personel sözleşmeli olacak AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

SAĞLIK HİZMETLERİ KAMUSAL ALANIN DIŞINA ÇIKARILIYOR SAĞLIK HİZMETLERİ METALAŞACAK SAĞLIK HAKKI ZARAR GÖRECEK KORUYCU HİZMETLER GERİ PLANA İTİLECEK SAĞLIK HİZMETLERİ KURALSIZ DİZGİNSİZ YEREL GÜÇ ODAKLARINA BIRAKILACAK ULUSUN SALIĞI KÜRESEL SERMAYEYE TERK EDİLECEK AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008 Böyle bir ortamda DEVLETTEN YURTTAŞA GİDEN HİZMET OLMAYACAK YURTTAŞIN DEVLETE GEREKSİNİMİ, BAĞI VE SEVGİSİ KALMAYACAK ULUSAL DEVLET ZAYIFLAYACAK AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008

SAĞLIK BAKANLIĞI BİRİM ve KURULUŞLARI (2003) BİRİMİN ADI SAYISI Köy Sağlık Evi 11740 Sağlık Ocağı 5936 Verem Savaş Dispanseri 272 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile P. Merkezi 299 Hastane 668 Sağlık Denetleme Merkezleri 48 Bölge Hıfzıssıha Enstitüsü 7 İl Halk Sağlığı Laboratuvarı 79 İlçe Halk Sağlığı Laboratuvarı 31

TÜRKİYE’DE SAĞLIK PERSONELİ ve KURUMLARA DAĞILIMI (2003) Toplam Personel Başına Nüfus Sağlık Bakanlığı SSK Üniver Diğer Kamu Özel HEKİM 95190 721 47330 9961 19568 6565 11766 UZMAN 43660 1571 15868 6230 9478 2598 9486 PRATİSYEN 51530 1331 31462 3731 10090 3967 2280 DİŞ HEK. 17108 4010 3211 610 904 926 11457 ECZACI 22322 2422 779 817 665 236 19825 SAĞ.MEM 49324 1391 34974 2067 3374 4431 4478 HEMŞİRE 7959 868 45812 11698 11267 4175 6107 EBE 41513 1653 37674 1817 169 448 1415

TÜRKİYE’DE BAZI TEMEL GÖSTERGELER (2005) Toplam Nüfus 70,668,000 0-14 Yaş Nüfus oranı (%) 31,7 15-64 Yaş Nüfus Oranı (%) 63,5 65 ve Daha Büyük Yaş Oranı(%) 4,8 Doğuşta Yaşam Beklentisi (yıl) E:68,0 K:72,7 T:70,3 Kaba Doğum Hızı (Binde) 19,9 Kaba Ölüm Hızı (Binde) 6,6 Bebek Ölüm Hızı (Bin canlı doğumda) 28,8 Toplam doğurganlık Hızı (Binde) 2,3 Nüfus Artış Hızı (Binde) 13,3

AB ÜLKELERİ ve TÜRKİYE’DE BAZI SAĞLIK HİZMETLERİ ÖLÇÜTLERİ TC Hükümet Bütçesi İçinde Sağlık Harcaması (%) 9,2-19,4 9,0 Kişi Başına Sağlık Harcaması (ABD$) 398-2754 323 Yatırımlar İçinde Sağlık Yatırımı Payı (%) 10+ 3,5 Yatırımlar İçinde Sosyal Yatırımların Payı (%) 25-45 3,9 Temiz İçme Suyu Olan Nüfus (%) 73-99 69 Oda Başına Düşen Kişi Sayısı 1> 2,2 Bir Doktora Düşen Kişi Sayısı 176-613 787 Bir Sağlık Personeline Düşen Kişi Sayısı 160-990 1010 Bir Hasta Yatağına Düşen Kişi Sayısı 92-277 260

AB ve TÜRKİYE’DE BAZI SAĞLIK DÜZEY ÖLÇÜTLERİ TC Bebek Ölüm Hızı (Bin canlı doğumda) 3-10 29 Anne Ölüm Hızı (Yüz bin canlı doğumda) 0-52 80 Doğuşta Beklenen Ömür 71,3-80,2 68,7 Kaba Doğum Hızı (Binde) 9-13 19,9 Nüfus Artış Hızı (Binde) -12/14 17

TÜRKİYE’DE 1923 ve 2003 YILLARINDA BAZI ÖLÇÜTLER HEKİM SAYISI 554 95190 HEMŞİRE SAYISI 4 79059 ECZACI SAYISI 69 22322 HASTA YATAĞI 6437 180797 10000 KİŞİYE YATAK 5,1 25,7 BEKLENEN ÖMÜR 43,6 70,3 BEBEK ÖLÜM HIZI %0200 %028,8 ANNE ÖLÜM HIZI %000200 %00080

AKDUR, Cumhuriyetten Bugüne Sağlık 22 Ekim 2008