ANADOLU SELÇUKLULARI (1077-1308)

KURULUŞ DÖNEMİ Süleyman Şah tarafından kurulmuştur. Büyük Selçuklu Devletin de, hanedan üyeleri fetihlerle görevlendirilmişti. Fethettikleri yerlerde yönetim kurma hakları vardı. Türkiye Selçukluları bu şekilde kurulmuştur.

SÜLEYMAN ŞAH DÖNEMİ (1077-1086) İznik ve çevresini ele geçirerek başkent yaptı.(1071) Melik Şah, Süleyman şah a menşur göndererek hükümdarlığını onaylamıştır. Böylece Türkiye Selçuklu devleti kurulmuş oldu. Süleyman Şah Kocaeli yarımadasını ve İstanbul boğazının Anadolu yakasını ele geçirdi. Boğaz dan geçen gemilerden vergi almaya başladı. Adana ,Tarsus ve Antakya alındı. Süleyman Şah Suriye Selçukluları ile yaptığı savaşta yenilerek hayatını kaybetti.(1086)

I.KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ (1092-1107) Melik Şahın ölümünden sonra I.Kılıç Arslan devletin başına geçti. Çaka bey ile ittifak kurup Bizans a karşı çıktı. Fakat daha sonra Çaka bey i öldürtmek zorunda kaldı. I.Haçlı Seferine karşı başarı ile mücadele etti. Haçlıların kalabalık olması nedeniyle İznik i terk etmek zorunda kaldı. Devletin merkezini Konya’ya taşıdı. Sonra Suriye üzerine seferler düzenledi. Büyük Selçuklu Devleti ile yaptığı savaşı kaybederek öldü.(1107)

1.MESUT ÖNEMİ Danişment lilerin yardımıyla tahta geçmiştir. Batıda ve doğu da seferlere devam etmiştir. Türkiye Selçukluları II. Haçlı Seferlerine karşı iyi mücadele ettiler.

YÜKSELİŞ DÖNEMİ (II.KILIÇ ARSLAN DÖNEMİ) (1155-1192) MİRYOKEFALON SAVAŞI (1176) Bizans Türkleri Anadolu dan atmak için sefere çıktı. Ancak savaş ta ağır bir yenilgi aldılar. SONUÇLARI: Bizans’ın Türkleri Anadolu dan atma ümitleri yok oldu. Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti. Bizans artık savunmaya geçti. Danişmentliler ortadan kaldırıldı. Haçlı seferiyle Bizans a geçen üstünlük tekrar sağlandı.

I.GIYASETTİN KEYHÜSREV DÖNEMİ(1192-1211) II.Kılıç Arslan’dan sonra başa geçti. Ancak kardeşiyle yaptığı mücadeleyi kaybederek Bizans a sığındı. Fakat kardeşi öldükten sonra başa geçti. Karadeniz ticaret yolunun güvenliğini sağladı. Ekonomi ve ticarete önem verdi. Antalya alınarak önemli liman kenti haline getirildi. Antalya’da donanma kuruldu. Ticareti geliştirmek için Venediklilerle ticaret antlaşması yapıldı.

I.ALAEDDİN KEYKUBAT DÖNEMİ(1220-1237) Tahta geçti sırada ön Asya karışıktı. İlk olarak Moğol tehlikesini önlemeye çalıştı. Eyyubilerle ortaklık yapıldı. Diğer yandan fetihlere devam edildi. Alanya alınarak burada tersane kuruldu. Sinop ta inşa edilen donanma ile Suğlak limanı alındı. Mengücekliler ortadan kaldırıldı. Celalettin Harzemşah Sivas ı alması üzerine Yassıçemen savaşı yapıldı.1230 Savaşı Selçuklular kazandı. Bu savaştan sonra Harzemşahlılar devleti yıkıldı. Moğollar ve Selçuklular komşu oldular. I.Alaeddin Keykubat Kayseri’de bir ziyafette iken zehirlenerek öldürülmüştür.

YIKILIŞ DÖNEMİ (II.GIYASETTİN KEYHÜSREV) (1237-1246) Moğol baskısı yüzünden Türkmenler Anadolu’ya gelmişlerdi. Devletin ekonomik bakımdan zayıfladığı bir dönemde Baba İshak adında biri isyan başlattı. İsyan kısa zamanda yayıldı. Fakat bastırıldı. Moğolların Erzurum u işgal etmesi üzerine II.Gıyasettin büyük bir ordu ile Moğollar üzerine yürüdü. İki ordu Kösedağ’da karşılaştı. II.Gıyasettin Keyhüsrev savaş alanını gizlice terk edince savaşı Selçuklular kaybetti.1243 Savaş sonunda Anadolu Selçuklu Devleti dağılma sürecine girdi. Siyasal birlik bozuldu. Moğolların egemenliği altına girildi. Merkezi otorite bozuldu. Ekonomi büyük zarar gördü.

ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİNİN YIKILMASI II.Gıyaseddin’in ölümünden sonra ülkeyi üç oğlu ortaklaşa yönettiler. Moğolların güvenini kazanan Muineddin Pervane ülkeyi tek başına yönetmeye başladı. Fakat daha sonra Moğolları ülkeden atmak için Memlüklüler’den yardım istedi. İlhanlılar Anadoludaki baskılarını arttırmaya başladılar . Ağır işkence ve zulm yaptılar. Moğollar artık istediklerini rahatça yapabiliyorlardı. Devlet otoritesi tamamen yok olmuştu. Nitekim II.Mesud’un ölümünden sonra devlet yıkılmıştır.

ANADOLU SELÇUKLULARINDA DEVLET YÖNETİMİ Devlet yönetim şekli Büyük Selçuklu devletinden örnek alınmıştır. ‘’Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır’’anlayışı devam etmiştir. Hükmetme yetkisi Allah tan alınıyordu. Şehzadelere Melik adı veriliyordu. Bazı haklardan yoksundular. Hükümdarlar egemenliklerini belirten bazı semboller kullanmışlardır. Bu amaçla camilerde hutbeler okutmuşlardır,para bastırmışlardır.

ORDU VE HUKUK Gulâman-ı Saray:Gayrimüslimlerin çocuklarından meydana geliyordu. Hassa Askerleri:Köle ve tutsakların çocuklarından meydana gelen bu grup atlıydı. İkta Askerleri:Kendilerine maaş yerine dirlik verilen askerlerdi. Türkmen Birlikleri:Sınır boylarında savaşa hazır durumundaki birliklerdi. Donanma:Üç tarafı denizlerle çevrili olan Anadolu’nun çeşitli yerlerine tersaneler kuruldu. Şer’i yargı:Evlenme ,boşanma gibi davalara bakardı.Başkanı kadı idi.Bağımsız olarak karar verirdi. Örfi yargı:Kanunlara uymayanlar ve güvenliği bozanlar yargılanırdı.divan üyeleri de burada yargılanırdı. Askeri davalara bakan mahkemeler ayrı idi.

SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT Türklerin Anadolu’ya gelmesiyle Hıristiyanlar kıyılara yerleştiler. Bu durum Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini kolaylaştırmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında devletin çoğunluğu Türklerden oluşuyordu. Selçuklular din konusunda adil davrandılar. Devlete ait topraklara Miri arazi denirdi. Has toprakları:geliri hükümdara ait topraklardı. İkta toprakları:Ordu mensuplarına ve devlet memurlarına hizmet karşılığı olarak verilen topraklardı. Mülk arazisi:Devlet adamlarına başarılarından dolayı verilen topraklardı. Vakıf arazisi:Bilimsel ve sosyal kuruluşların masraflarına ayrılan topraklardı. Hayvancılık büyük gelir getiren bir uğraş olmuştu. Demircilik,dokumacılık,dericilikte ileri gitmişlerdi.ordunun silah malzemeleri üretilebiliyordu.

TİCARET Türkiye Selçukluları ülkeyi ticaret merkezi haline getirmeyi amaçlamışlardı. Sinop,Alanya,Antalya gibi önemli ticaret merkezlerini ele geçirdiler. Buraları ihracat ve ithalat merkezi haline getirdiler. Ticareti arttırmak için düşük gümrük vergisi aldılar. Ticaret yollarının güvenliğini sağladılar. Ticaret yolları üzerine hanlar ve kervansaraylar yaptılar. İtalyan şehirleriyle yakın ilişkiler kurdular.

BİLİM VE SANAT Anadolu Selçuklu Sultanları bilim adamlarını korumuşlar ve desteklemişlerdir. Pek çok şehirde medreseler açarak ilim ve fikir hayatının gelişmesini sağlamışlardır. Moğol tehlikesinden kaçan bilim adamlarını korumuşlardır. Bunlar Anadolu’nun kültürel yönden gelişmesini sağlamışlardır. Anadolu Selçuklu Devleti ülkenin dört bir yanını mimari eserlerle donatmışlardır. Daha çok yerli unsurlardan yararlanmışlardır. Anadolu Selçuklu Döneminde mimarinin dışında çinicilik,el sanatları,süslemecilik,hat ve tezhip sanatı gelişmiştir.

KAYNAKÇA Zirve dergisi Türkiye Selçukluları Türkiye Tarihi www.ogretimhane.com Anadolunun Fetihleri – Türk Tarih Kurumu