Doç. Dr. Şule Lokmanoğlu Aker YONT. 308 Uluslararası İşletmecilik Kısım 1 Bölüm 1 - Uluslararası İşletmeciliğe Giriş Doç. Dr. Şule Lokmanoğlu Aker YONT. 308

Günümüzde Uluslararası İşletmecilik Dünya üretiminin yarısı 500 uluslararası şirket tarafından yapılmaktadır. Bu 500 çokuluslu şirket aynı zamanda dünya gelirinin yarısını kontrol etmektedir. Dünya ticaretinin yarısı 500’e yakın çokuluslu işletme tarafından gerçekleştirilmektedir. Bir çok işletme artık faaliyetlerini ülkeleri dışında sürdürmektedir. ABD’nin en büyük 100 işletmesinin yöneticilerinin %79’u uluslararası işletmecilik konusunda eğitim almışlardır.

Küreselleşme (Globalization) Birbirinden ayrı milli sınırları içinde işleyen sistemden çıkmayı ve küresel bir pazar içinde faaliyetlerin sürdüğü bir sistemi ifade etmektedir. Bu sistemde küresel şirketler başat oyunculardır. Küresel şirketler tarafından üretilen mal ve hizmetler, teknoloji, işgücü ve sermaye küresel olarak entegre edilmiştir.

Şule Lokmanoğlu Aker Çin’de

Başlıca ihracat ve ithalat yapan ülkeler (2008) Mal ihracatı Mal ithalatı Değeri Payı Değeri Payı Almanya 1,112 9.2 ABD 1,919 15.5 ABD 1.038 8.6 Almanya 909 7.3 Çin 969 8.0 Çin 792 6.4 Japonya 650 5.4 İngiltere 619 5.0 Fransa 490 4.1 Japonya 580 4.7 Hollanda 462 3.8 Fransa 535 4.3 İngiltere 448 3.7 İtalya 437 3.5 İtalya 411 3.4 Hollanda 416 3.4

Başlıca ihracat ve ithalat yapan ülkeler (2008) Hizmet ihracatı Hizmet ithalatı DeğeriPayı DeğeriPayı ABD 389 14.1 ABD 308 11.6 İngiltere 228 8.3 Almanya 219 8.3 Almanya 169 6.1 İngiltere 172 6.5 Japonya 123 4.4 Japonya 144 5.4 Fransa 115 4.2 Fransa 109 4.1 İspanya 106 3.8 Çin 100 3.8 İtalya 98 3.5 İtalya 98 3.7 Çin 91 3.3 Irlanda 78 3.0

İlk 10 uluslararası şirket (2008) Ülke Sektör Varlıklar(trill.$) HSBS Holdings İngiltere Bankacılık 2,348.98 General Electric ABD Çeşitli 795.34 Bank of America ABD Bankacılık 1,715.75 JPMorgan Chase ABD Bankacılık 1,562.15 ExxonMobil ABD Petrol ve Gaz 242.08 Royal Dutch Shell Hollanda Petrol ve Gaz 266.22 BP İngiltere Petrol ve Gaz 236.08 Toyota Motor Japonya Dayanıklı tüketim malları 276.38 ING Group Hollanda Sigortacılık 1,932.15 Berkshire Hathaway ABD Finans 273.16 10. Royal Bank of İngiltere Bankacılık 3,807.51 Scotland

Küreselleşmenin sonuçları: Güne başlarken Swatch saatinize bakıyorsunuz Sony TV’nizden CNN Haberlerini dinliyorsunuz. Braun fön makinenizle saçlarınızı kurutup Nescafenizi içiyorsunuz. Lacoste gömleğinizi giyip, Honda arabanıza biniyorsunuz. İntel bilgisayarınızı açıp, Google’a bağlanıyorsunuz. Öğlen Coca Cola’nızı içip, McDonalds’dan getirttiğiniz hamburgerinizi yiyorsunuz.

Küresel strateji Uluslar arası şirket, küresel olarak üretimlerini ve ürünlerini standardize eder ve entegre eder. Tercihen ürettiği malı tüm pazarlarda satmaya çalışır. Çünkü yapılacak her değişiklik artı bir harcama getirir. Dolayısıyla, şirket aynı malı küresel olarak satmak ister. Ancak, bazı durumlarda piyasaya girmek ve pazar payını arttırmak için şirket mecburen değişiklikler yapmak zorunda kalır.

Çoklu-yerel strateji Çokuluslu şirketler değişik ülkelerde uzantılarını kurarlar. Bu şirketler içinde bulundukları pazarların tercihleri doğrultusunda stratejiler geliştirirler. Örneğin satılan mallarda küçük değişiklikler, yerel gereksinimlere uygun özellikler eklemeler, vb.

Bir küresel şirket örneği: Procter and Gamble Dünyada 5 milyar insana satış yapar 70’ten fazla ülkede üretim yapar Mallarını 140’tan fazla ülkede satar Dünyada değişik ülkelerden ve değişik ülkelerde 103,000 kişi çalıştırır.

Uluslararası İşletmeciliğin Kısa bir Tarihi Uluslarası işletmecilik insanlık tarihi kadar eskidir. Örneğin, Fenikeliler Akdeniz’de ticaret yapan eski bir ulustu. Marco Polo ilk kez Çin’e gitmiş ve Asya ve Avrupa arasında İpek Yolu ticaretini başlatmıştır. 1600’lerde East India Company Hindistan’da faaliyetlerini başlatmış ve Hindistan ve İngiltere arasında sömürge düzenini kurmuştur. 1920’de Ford Motor Company kurulmuş ve uluslar arası satışlara başlamıştır.

İlk McDonald’s FIRST McDonald's                                                                                                              

Zaman İçinde Coca Cola Evolution of the Coca Cola                                                                                                                                                                                     

Google 1999’da kurulduğu zaman Google in 1999, when they started.                                                                                                                                                       

Küreselleşmenin itici güçleri Politik güçler Teknolojik gelişmeler Pazar güçleri Maaliyet baskısı Rekabet koşulları

Politik güçler Ekonomik blokların kurulması ve yaygınlaşması. Örneğin, AB, NAFTA, ASEAN. Küresel entegrasyona yönelinmesi: (a) GATT gibi uluslararası anlaşmaların yapılması, (b) Hükümetlerin uluslararası ticarete ve yabancı yatırımlara karşı engellemelerini azaltması, (c) Birçok kamu kuruluşlarının (KİTlerin) özelleştirilmesi. Hatta eski komunist blokundaki ülkeler bile özelleştirmeye gitmiştir.

Teknolojik Gelişmeler Bilgisayar teknolojisinin kullanılması Cep telefonlarının kullanılması Seri üretim tekniklerinin kullanılması Ulaşım araçlarının modernleşmesi ve hızlanması Yük taşıyıcılarını yenilenmesi ve çoğalması

Pazar Güçleri Tüketiciler daha çok uluslararası nitelik kazanmaktadır. Tüketicilerin yaşam tarzları, beğenileri, tercihleri, birbirine daha çok benzemektedir. Bu şekilde, küresel ürünler satan şirketlerin pazarları genişlemekte, yerel piyasalarda da Pazar payları büyümektedir.

Maaliyet baskısı Büyük ölçekte üretim yapan küresel şirketler ölçek ekonomisinden yararlanmakta ve birimbaşına maaliyetlerini düşürerek, birim başına karlarını arttırmaktadırlar. Aynı şekilde, küresel şirketler, üretim maaliyetlerinin daha düşük olduğu ülkelerde üretim yapabilmekte ve maaliyetlerini düşürebilmektedirler.

Rekabet Koşulları Küresel şirketler birbirleriyle çok sert rekabet ederler. Son yıllarda gelişmekte olan ülkelerden gelen şirketler de bu rekabete katılmış ve gelişmiş ülkelerden gelen şirketler üzerinde önemli baskı oluşturmuşlardır. Küresel şirketler, küresel rekabette ayakta durabilmek için düşük fiyatlı ve yüksek kaliteli mallar üretmek zorundadırlar. Bu rekabet onları daha büyük, daha iyi ve daha güçlü olmaya iter.

Küresel şirketleri etkileyen koşullar: Kontrol edilebilen koşullar Şirketin iç yapısında oluşan koşullardır ve yöneticiler bunları kontrol edebilir. Maaşlar, çalışma saatleri, ek mesailer, gibi. Kontrol edilemeyen koşullar Şirketin dışında oluşan koşullardır. Şirket yöneticileri bunların bazılarını etkileyebilir, ama genellikle, bu koşullar şirketin dışında oluşan koşullardır ve şirket yöneticileri bunları dikkate alarak strateji geliştirmek durumundadırlar

Kontrol edilemeyen koşullar: Rekabet – Rakip şirketlerin alanı, sayıları, faaliyetleri Dağıtım – Uluslararası ve yerel dağıtım şirketleri Ekonomik – GSMH, ücretler, ortalama harcanabilir gelir Sosyoekonomik – Toplumun özellikleri ve dağılımı Finansal – Faizler, enflasyon, vergiler Yasal – Uluslararası şirketlerin uyması gereken yasalar Fiziki – Ülkenin doğal durumu; iklimi, topografisi, doğal kaynakları Politik – Milliyetçilik, hükümet şekli, uluslararası organizasyonlar Sosyokültürel – Kültürel faktörler; yaklaşımlar, inançlar, fikirler İşgücü – işgücünün yetenekleri, eğitimleri, yaklaşımları Teknolojik – Kaynakları ürüne dönüştürmekte kullanılan teknik bilgiler ve malzemeler

Uluslararası işletmecilik: Faaliyetler ve etkiler Dışsal etkiler Fiziksel ve toplumsal faktörler Siyasi politikalar ve yasal uygulamalar Değerler, tutumlar ve inançlar Ekonomik güçler Coğrafi etkiler Rekabet çevresi Fiyat, pazarlama, yenilik ve diğer faktörler Rakiplerin sayısı ve göreceli yetenekleri Bölgesel rekabet farklılıkları Faaliyetler Hedefler Satışları büyütme Kaynak edinme Çeşitlendirme Rekabet riskini en aza indirme Strateji Rekabet çevresi Usuller Fonksiyonlar Belirleyici taktik seçenekler ●İthalat ve ♦Pazarlama ■Ülke seçimi İhracat ♦Üretim ■ Organizasyon ●Turizm ve ♦Muhasebe ve kontrol Taşımacılık ♦Finans mekanizmaları ●Lisans ve ♦İnsan kaynakları ■ Ülke franchise faaliyetleri ●Anahtar teslim arasındaki ●Yönetim bütünleşme Sözleşmeleri derecesi ●Doğrudan ve portföy

Uluslararası İşletmeciliğin Tanımlanması ve Terminolojisi Kendi ülkesi dışında en az bir ülkede herhangi bir ticari faaliyet yürüten işletmeler uluslararası işletmeciliğe başlamış demektir. Uluslararası İş (International Business) – Ulusal sınırların dışında yürütülen faaliyetlerin bütünüdür (uluslararası ticaret, uluslararası bankacılık, reklamcılık, turizm, vs). Uluslararası İşletmecilik (International Business) – İki veya daha çok bağımsız ülke içinde ya da arasında yer alan her türlü işletme faaliyetleridir.

devamı...... Uluslararası Yönetim (International Management) – Kuruluşun maddi ve insan kaynaklarının tedarik, dağıtım ve kullanımını etkili bir şekilde koordine ederek, kuruluşun küresel amaçlarına ulaşması sürecinin yönetilmesi. Uluslararası İşletme (International Company) – Kendi ülkesi dışında bir veya daha fazla ülkede faaliyet gösteren işletmelerdir.

devamı..... Çokuluslu İşletme (Multinational Company) – İki veya daha fazla ülkede mülkiyeti kısmen veya tamamen kendisine ait olarak üretim ve pazarlama faaliyetleri yürüten, kendisine ait işletme stratejileri olan ve bu stratejileri tüm bağlı kuruluşları veya şubelerinde uygulayan işletmelerdir. Küresel (Global) İşletme – Faaliyetlerini dünya çapında sürdüren, yüksek teknoloji kullanan, küresel ürün, fiyat vb politikalar yürüten, dünya vatandaşı yöneticiler tarafından yönetilen işletmelerdir.

Uluslararası İşletmecilik Kavramları Uluslarötesi İşletme (Transnational Corporation) – Ülkelerarası sınırların ötesine geçebilen işletmelerdir. Bu işletmelerin politik, ekonomik, hatta ideolojik sınırlamaları yoktur. Uluslarüstü İşletme (Supranational Corporation) – Uluslararsı bir anlaşma ile kurulan, uluslararası bir organ tarafından tescil ve kontrol edilen ve bu organa vergi ödemek suretiyle varlığını sürdüren, gerektiğinde hukuki olarak milliyetini ortadan kaldıran işletmelerdir. Çokuluslu Teşebbüs (Multinational Enterprise) – Hem yerel, hem denizaşırı operasyonları kapsayan bütünleştirilmiş bir küresel felsefeye sahip işletmelerdir.

Çokulusluluk Objektif Kriterler ♦ Yapısal Kriterler ۞Yabancı faaliyet sayısı ۞Ana merkez ve evsahibi ülkedeki şubelerin mülkiyeti ۞Örgüt yapısının şekli ۞Üst yönetimin uyruğu ۞Diğer değişkenler ♦ Faaliyet kriterleri ◙Tamamıyla ülke dışından sağlanan kazançlar, satışlar, çalışanların sayısı ◙Dolaylı ülke dışı satışlar, yabancı uyruklu çalışanların sayısı (toplam kazanç ve satışların yüzdesi olarak) ◙Diğer değişkenler Subjektif Kriterler ♦ Davranışsal Kriterler ۩ Ana merkezin etkisinde kaldıkları kadrolama yaklaşımları; etnosentrik, polisentrik, regiosentrik, geosentrik davranışlar ۩ Diğer değişkenler

Terminoloji Ana Ülke (Parent Company) – Çokuluslu işletmenin menşeinin bulunduğu ülkedir. Evsahibi Ülke (Host Country) – Çokuluslu işletmenin yatırım yaptığı ülkeye verilen addır. Üçüncü Ülke (Third Country) – Ana ülke ve evsahibi ülke dışında kalan ve çokuluslu işletmelerin faaliyetlerine çeşitli şekilde katılan ülkedir. Bu katılım üretim faktörlerinden birisinin tedariki şeklinde olabileceği gibi, bilgi ve yönetici transferi şeklinde de olabilir.

Mikro-küresel şirketler Sonradan küresel şirket olan küçük ve orta boy işletmelerdir. Özellikleri: Yıllık satışları $600 milyon civarındadır ve çok hızlı büyürler (yılda %20 gibi) Uluslararası satışları tüm satışlarının %40-50 kadardır. Ürettkleri ürünler şekli, teknolojisi veya fiyatı açısından özeldir. Hitab ettikleri hedef tüketici kitlesi belirgindir. Çok hızlı karar alırlar. Bürokrasileri küçüktür ve üretim alanları sadece bir kaç tanedir. Araştırmaya önem veirirler. Yabancı ülkelerde ve merkezde yabancı işçi ve yönetici çalıştırırlar.