Duran Varlıkların Yönetimi Yard.Doç.Dr.Hayri BARAÇLI Yard.Doc.Dr.Mustafa İME

İŞLETMELERDE DURAN VARLIK YATIRIMLARI Maddi Duran Varlıklar 1-Arazi ve Arsalar 2-Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri 3-Binalar 4-Tesis, Makine ve Cihazlar 5-Taşıtlar 6-Demirbaşlar 7-Diğer Maddi Duran Varlıklar 8-Birikmiş Amortismanlar (-) 9-Yapılmakta Olan Yatırımlar 10-Verilen Avanslar Maddi Olmayan Duran Varlıklar 1-Haklar 2-Şerefiye 3-Kuruluş ve Örgütleme Giderleri 4-Araştırma ve Geliştirme Giderleri 5-Özel Maliyetler 6-Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 7-Birikmiş Amortismanlar (-) 8-Verilen Avanslar Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 1-Arama Giderleri 2-Hazırlık ve Geliştirme Giderleri 3-Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 4-Birikmiş Tükenme Payları (-) 5-Verilen Avanslar

Yatırım; Karşılığında bir mal ve hizmet üretmek için yapılan harcamaların tümüdür. Sabit Sermaye Yatırımı (Sabit Yatırım Tutarı); Yatırım fikrinin doğuşundan tesisin kesin işletmeye alınmasına kadar yapılan harcamaların tümüdür.  Sabit Sermaye Yatırımını Oluşturan Unsurlar; - Arsa, inşaat, makine, teçhizat, tesisat, demirbaş v.b. gibi maddi unsurlar (Maddi unsurlar için yatırım kredisi kullanılmış ise, bu kredinin yatırım süresi içindeki faizleri) - Lisans (know-how, patent), mühendislik hizmetleri v.b. gibi maddi olmayan unsurlar Toplam Yatırım Tutarı; Bir İşletmedeki toplam yatırım tutarı, sabit sermaye yatırımı ile işletme sermayesinin toplamından oluşur. Toplam yatırım tutarından söz ederken genellikle sabit yatırım tutarı göz önünde tutulmakta ve işletme sermayesi ihmal edilmektedir. Oysa işletme sermayesinin sağlanamaması işletmenin yatırımlarının gerekleşmeyip yarım kalmış olması anlamına gelir ve tesis kesin (veya ticari) işletmeye alınamaz (üretime geçemez). Ana gider kalemlerine göre yapıla toplam yatırım tutarını şöyle özetlemek mümkündür:

Arsa ve inşaat Makine, teçhizat, tesisat, proje-mühendislik, montaj, alet-demirbaş, ulaşım araçları İlk tesis giderleri (kuruluş, işletmeye alma, lisans v.b.) = A: Yatırım Tutarı +Yatırım dönemi faizleri  =B: Sabit Yatırım Tutarı +İşletme Sermayesi =C: Toplam Yatırım Tutarı Arsa ve İnşaat İşleri İnşaat işleri, arsa veya arazinin yeri, konumu, alanı, tapu kayıtları, altyapı durumu ve varsa sorunları (ulaşım, enerji, su temini v.b.) kapsamaktadır.

Mevcut inşai tesisler hakkında aşağıdaki bilgiler yatırıma başlanırken göz önüne alınır: Binalar, taşıyıcı sistem, kat adedi, yükseklik, çatı örtüsü, kapalı alanlar ve diğer bilgiler, Binalar dışındaki inşai tesisler (yollar gibi) Mevcut arsa ve inşai tesislerin ekspertiz değerleri. Proje konusu inşai işlerde daha detaylı bilgiler yer almaktadır.   Bunlar özetle: Arazi düzenlenmesi ve harcamaları (hafriyat, dolgu v.b. işler) Çevreleme tesisleri ve harcamaları Hazırlık yapıları (şantiye binası v.b.) ve harcamaları Ana fabrika binaları ve harcamaları Yardımcı işletme binaları ve harcamaları;

Laboratuar, kazan dairesi, elektrik, basınçlı hava tesisleri yapıları, su getirme tesisleri, su kuyuları, atölyeler, garajlar ve/veya oto bakım yerleri, pompa, kantar binaları, su ve kimyasal madde havuzları, arıtma tesisi ve diğerleri Ambarlar, depo sahaları ve depolama donatımı ile ilgili yapılar İdare binaları, sosyal tesisler, bekçi binası, lojmanlar İnşaat makineleri, kira ve amortismanları Ulaştırma tesisleri giderleri (İç yollar, bağlantı yolları, iskele, rıhtım v.b. yapılar) Tevsi olanakları (arazi ve binalar bakımından) Makina, Tesisat ve Teknoloji Yatırım Konusu Teknolojinin Değerlendirilmesi; Üretim teknolojisinin açıklanması ve güncel olup olmadığı Alternatif teknolojilerle karşılaştırılması Teknolojinin seçimindeki gerekçeler ve ülke koşullarına uygunluğu Verimlilik, fire oran, kalite kontrol vb yönlerden değerlendirme Teknolojinin enerji tasarrufu ve çevre yönünden değerlendirilmesi Üretim akış şeması

Malzeme akış şeması Teknik yardım ve lisans ihtiyacı Lisansör firmanın değerlendirilmesi Lisansın cinsi (know-how, patent) Lisansın türü Basit lisans (Non-exclusive: Bir ülkede birden fazla üreticiye verebilir) Monopol lisans (Excfusive: Bir ülkede yalnızca bir üreticiye verebilir) Bedeli, ödeme şekli ve nasıl vergilendiği Toptan ödemeli (paid-up royalty) Üretim üzerinden ödemeli (running royalty) Anlaşmanın kısa açıklaması (özeti, süresi, kısıtlamaları ve başka hangi ülkelere verildiği) Mevcut ve Proje Konusu Makine-Teçhizatın Değerlendirilmesi Mevcut makine, teçhizat, tesisat, demirbaş v.b. listesi, menşei lkeleri, yaşları, genel durumları, kalan ömürleri vb ekspertiz değerleri Proje konusu makine-teçhizat Seçim nedenleri (fiyat, kalite, kapasite ve mevcut tesisle uyumları)

İthal makine-teçhizat Listesi, FOB fiyatları, güncel proforma faturaları, prospektüsleri Fiyatların uygunluğunun değerlendirilmesi Taşıma şekli (kara, deniz, hava yolu) Montajlarının nasıl yapılacağı Kullanılmış olup olmadığı, yaşları, ülkeye getirebilme durumu Satın alma yöntemi ve FOB bedel ödeme programı Dış taşıma ve sigorta masrafları Akreditif giderleri İthalat giderleri İç taşıma ve sigorta masrafları İthal makine-teçhizat bedellerinin menşei ülkelere veya döviz cinslerine göre dağılımını gösterir tablo hazırlanması İç harcamalar Yerli makine-teçhizat Listesi, fiyatları ve teklifler Proje-mühendislik giderleri

Montaj ve süpervizyon (Dış montaj ve/veya iç montaj giderleri) Alet ve demirbaşlar (listesi ve harcamaları) Ulaşım araçları (listesi ve harcamaları) İç harcamalarda fiyatların uygunluğunun değerlendirilmesi İlk Tesis Giderleri Yatırım projesinin ilk tesis giderleri aşağıda ana başlıklar altında derlenmiştir; Kuruluş giderleri Kuruluş ve yatırım dönemi personel ve idare giderleri Eleman ve işçi eğitimi Eğer firma kredi kullanıyorsa, mukavele ve ipotek giderleri İşletmeye alma (deneme) giderleri Teknik yardım ve lisans giderleri Toplam Yatırım Tutarı Yukarıda ayrıntılarından bahsedilen sabit varlık yatırımları bilançoda aşağıdaki hesap isimlerinde sınıflanmaktadır.  

Yatırımlar, tesisler ile ifade edilen işletme yapısının oluşmasına, korunmasına ve yenilenmesine hizmet ederler. İşletme ve bu işletme kapsamındaki bu tesisler, makineler, araç ve gereçler mal ve hizmet üretimi için gerekli sermaye mallarıdır. Yatırımın gerçekleşmesi için sermaye tahsisi gerekmektedir ve gerçekleşen yatırımdan sonra da mal ve hizmet üretimine başlanır.   Yatırımlar genel olarak, sermayenin mal ve hizmet üretimine yarayan tesislerin kurulmasına tahsisini içermektedir. İşletmenin, söz konusu projesine ayırdığı fonlar, ilk yatırım tutarını oluşturmaktadır denebilir. Projeden nakit girişi elde edilinceye kadar meydana gelen tüm para çakışlarını kapsayan bir kavramdır. Makine ve teçhizatın satın alınması, montesi ve işler hale getirilmesine kadar yapılan harcamalar ve yatırım nedeniyle çalışma sermayesinde meydana gelen artışlar ilk yatırım tutarı içerisine sokulmaktadır.

Sabit varlıkların ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı nakit girişlerinden nakit çıkışlarının düşülmesi yöntemiyle belirlenir. Nakit girişi amortismanları içeren vergi sonrası değerlerdir. Hurda diğer ekonomik ömür sonunda fon girişi şeklinde değerlendirilir. Sabit sermaye yatırımlarında ekonomik ömür en az bir yıldır. Genel olarak ekonomik ömür en çok 10-15 yıldır. Projelerin ekonomik ömrünü etkileyen faktörler, fiziki aşınma ve yıpranma, demode olma ve pazarlama olanaklarındaki azalmalardır. Genel olarak bu faktörler fiziki ve ekonomik ömür ile ilgilidir. Ekonomik ömrün sona ermesine rağmen fiziki ömür henüz sona ermemiş olabilir. Teknolojik gelişmeler ve ikame olanaklarındaki gelişmeler bu tip sonuçlar doğurabilmektedir. Ekonomik ömrü etkileyen diğer faktörler de; amortismanlarda değer, vergi, çalışma sermayesi gereksinimi ve enflasyon olarak sayılabilir.

Bir işletme açısından duran varlıkların yukarıda verilen temel başlıklardaki kalemlere yapılan yatırımlar sabit yatırımlarını ve işletme sermayesi için ayırdığı miktardan uzun süreli olanları da sabit yatırımlar içerisinde telakki edilir.   Baz yılı itibariyle gerçekleştirilmiş ve “yapılmakta olan yatırımlar”da izlenen yatırım harcamaları “yapılmakta olan yatırımlar”dan indirilerek, proje konusu olanlar projeyle ilgili sabit kıymet yatırımlarına, diğerleri proje dışı sabit kıymet yatırımlarına dahil edilir. Böylece proje konusu ve proje dışı yatırımlar baz yılı itibariyle yapılmış harcamaları da içerecek biçimde toplam olarak gösterilir. Yatırım döneminde öngörülen iştirak artışları vb. sair aktif harcamaları “proje dışı yapılacak sair aktif harcamaları” olarak sair aktiflere dahil edilir. Kar+amortisman+kıdem tazminatı karşılıkları vb gider niteliğinde olmayan ödemeler işletme sermayesi ve sabit kıymet yatırımlarının finansmanında yeterli olup olmadığını, yetersiz kalması halinde hangi kaynaklarla finanse edildiğini ortaya koyar. Yatırımlarda amaç, ana malı, kar ve üretkenlik için üretime tahsis etmek ve yeniden ana mala dönüştürmektir.

Proje değerIendirmenin amacı, Tasarlanan bir yatırımın fayda ve maliyetlerini ileriye dönük bir zaman perspektifi içinde tahmini değerleriyle hesaplamak suretiyle projenin; a) Girişimci yönünden karlılığını b) Ekonomi yönünden yararını c) Yatırımı finanse eden kuruIuşun riskini belirlemektir.   Yatırım projeleri esas itibariyle üç ayrı açıdan değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Bunları iktisadi, teknik ve mali incelemeler alt başIıkları olarak sıralanabilinir Genelde iktisadi ve teknik incelemeler sektörel bazda uzman kişiler tarafindan yapılır. Proje inşai işler içeriyorsa projeyle ilgiIi mühendis dışında inşaat mühendisi de değerlendirmeye katılmaktadır. Değerlendirmedeki bu ayrım, bir proje üzerinde birbirinden bağımsız incelemeler yapılması anlamında değildir. Proje değerlendirme bu unsurların birbirini tamamlaması ile oluşan kendi içinde tutarlı bir bütündür.

- Yapılması dProje değerlendirmesinin genelde aşağıda belirtilen konulara ışık tutması amaçlanmaktadır üşünülen yatırım sonucunda üretilecek mal veya malların ait olduğu sektörün genel durumu, - Proje konusu malları yurt içinde ve/veya yurt dışında pazarlama olanakları, - Yatırımı tasarlayan firma hakkında genel bilgiler ve firma yönetiminin gerek yatırım gerek işletme döneminde yatırım ve işletmeyi yönetecek ve öngörülen sonuçları alabilecek güçte olup olmadığı, - Yapılması tasarlanan yatırımda kullanılacak teknolojinin istenilen kalite ve teknik normlara uygun bir üretimi gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği, - Öngörülen kapasitede bir üretimin yatırım maliyetinin ne olacağı ve yatırımın hangi kaynaklardan finanse edileceği, - Projede üretimi öngörülen mal veya mallar için hesaplanan maliyet!er ve satış fiyatlarının bu yatırım için kabul edilebilir bir karlılık sağlayıp sağlayamayacağı, - Projenin gerçekleşmesi sonucu riski alan kurumun riskinin ne olacağı, - Projenin ülke ekonomisine olan katkısını gösterecek faktörlerin saptanması ve bunların yorumu, - Yukarıda tartışılan konuların ışığında firmaya hangi koşullarda kredi verileceği, firmanın gerek yatırımın gerçekleşme süreci gerek işletme döneminde nasıl bir program dahilinde izleneceği.   Yukarıda verilen amaçlara uygun bir proje değerlendirme iktisadi, teknik ve mali açılardan genel çerçevesi aşağıdadır. Farklı işletmelerde kullanılan performans ve sonuç göstergelerinin, genelde aynı ve uzun zamandan beri de değişmediğini göz önüne alınırsa, öncelikle bu göstergelerin iyi bilinmesi gerekmektedir. Bu konuda genel bilgileri en iyi derleyen göstergelerden bazıları şöyledir :

2 - Projede üretimi öngörülen mal veya mallar için hesaplanan maliyet!er ve satış fiyatlarının bu yatırım için kabul edilebilir bir karlılık sağlayıp sağlayamayacağı, - Projenin gerçekleşmesi sonucu riski alan kurumun riskinin ne olacağı, - Projenin ülke ekonomisine olan katkısını gösterecek faktörlerin saptanması ve bunların yorumu, - Yukarıda tartışılan konuların ışığında firmaya hangi koşullarda kredi verileceği, firmanın gerek yatırımın gerçekleşme süreci gerek işletme döneminde nasıl bir program dahilinde izleneceği.   Yukarıda verilen amaçlara uygun bir proje değerlendirme iktisadi, teknik ve mali açılardan genel çerçevesi aşağıdadır.

4.2. YATIRIM PROJE LERİNİ DEĞERLENDİRMENİN KAPSAMI 4.2.1. Iktisadi Kapsam Yatırımın amacı mal veya hizmetler üretip piyasaya arz etmek ve bunun sonucunda kar etmektir. Yatırımın ticari karlılığı üretilecek mal veya hizmetler için yeterli talebin bulunmasına ve bunların beklenen karı temin etme olanağı sağlayacak fiyatlarla satılmasına bağlıdır. Ayrıca kıt kaynakların en iyi şekilde dağılımı hedeflendiği için yatırım projelerinin milli ekonomiye olan katkılarının ölçülmesi ve katkısı büyük olan projelere öncelik verilmesi hedeflenmelidir. Bu açıdan projelerin iktisadi açıdan değerlendirilmesi; -projenin girişimci yönünden değerlendirilmesi ve -projenin milli ekonomi üzerindeki katkısının ölçülmesi olarak iki yönden yapılmaktadır. Projenin girişimci yönünden incelenmesi, proje konusu ürünün yer aldığı pazarın mevcut durumunun ve geleceğe yönelik bekleyişlerin incelenmesi ve firmanın bu pazar içindeki yerinin saptanarak firma faaliyetlerinin değerlendirilmesini içerir. Proje konusu ürünün veya ürünlerin yer aldığı pazarın değerlendirilmesi mevcut durum ve geleceğe yönelik bekleyişler olarak iki bölümde incelenebilir. Mevcut durum analizinde sektörün son birkaç yıllık kapasite, üretim, ithalat, ihracat, iç talep ve toplam talebi incelenerek bir arz-talep dengesi analizine ulaşılır

       4.2.2. Teknık Kapsam   Teknik yönden değerlendirme, projede yer alan teknik bilgilerin uygunluğu ve bu bilgilerin amaçlanan kıstaslar açısından kabul edilebilirliğini saptamak üzere yapılır.  Teknik değerlendirmenin içeriği; - Teknoloji, proses, makine ve teçhizatın öngörülen üretim ve ülke koşullarına uygunluğunun saptanması, - Ekonomik incelemenin verileri dikkate alınarak uygun kapasitenin tayini, - İnşaat, yerleştirme ve iş akımı şemalarının uygunluğu, - Kuruluş yerinin teknik açıdan değerlendirilmesi, - Yatırım tutarı ile ürünlerin sınai maliyetlerinin hesaplanması, - Projenin termin süresinin tespiti, - Projenin teknik yönetim, organizasyon, know-how ve teknik yardım gereksinimin saptanması, - Projenin çevreye olacak muhtemel etkilerinin saptanması ve bunların ortadan kaldırılması için öneriler, -     ithal edilecek makine ve teçhizatın uluslararası piyasadaki rekabet fiyatlarına uygunluğunun tespiti olarak özetlenebilir.

  4.2.3. Mali Kapsam   Mali incelemede projenin iktisadi ve teknik verilerinin ışığı altında yatırımın maliyeti, finansman gereği ve karlılığı hesaplanarak kredi şartları belirlenir. Sağlam bir mali yapının projenin başarısının temel koşulu olduğu görüşünden hareketle, projenin gerektirdiği finansman ihtiyacının sağlıklı olarak tespiti ve finansman kaynakları ile ilgili olanaklar dikkate alınarak gerçekçi bir mali plan oluşturulması mali incelemenin başlıca amacını oluşturur. Mali incelemede, yatırımın kuruluş dönemi ve kuruluşu izleyen yılları kapsayan karlılık, nakit akımı ve mali durum projeksiyonları yapılır. Bu projeksiyonlara dayanarak yatırım döneminde yatırım ve finansman kaynakları arasında uyum sağlanıp sağlanamayacağı ve faaliyet döneminde işletmenin elde ettiği gelirlerden borçların ödenmesinden sonra ortaklara yeterli bir kar payı dağıtılıp dağıtılamayacağı ve firmanın gelişmesini sürdürebilmesi için fon birikimi sağlayıp sağlayamayacağı saptanır. Bu tespitler, firmanın geleceğe ait proforma mali tablolarının düzenlenmesi, firmanın mevcut ve geleceğe ait hesaplanan anlamlı rasyolarının yıllar itibariyle gösterdiği trendin tespiti, başa baş noktası analizi, mali iç karlılık oranının hesaplanması, duyarlılık analizi, yatırımın geri ödeme süresinin hesaplanması, elde edilen sonuçların sektörel sonuçlarla karşılaştırılması ve yorumlanması suretiyle yapılır.

5.1.1. SEKTÖRÜN DURUMU VE PAZAR 5.1.1.1. Geçmişteki Durum Bu bölüm proje konusu ürün veya ürünlerin yer aldığı sektör veya sektörlerin mevcut durum ve kısa geçmişinin analizini kapsar. Bölümü arz, talep ve arz-talep dengesi alt basamakları adı altında incelemek mümkündür.  a . Arz Arzı oluşturan unsurların geçmiş yıllardaki performansının genel bir analizi yapılır, kapasite, üretim, ithalat ve kapasite kullanma oranlarının durumu hakkında bilgi verilir ve yorum yapılır. Bu çerçevede; - Ürünün tanımı ve kullanım alanı hakkında bilgi, - Sektörde faaliyet gösteren firmalar hakkında bilgi, sektördeki lider firma(lar). Oligopoli, monopoli ve diğer yapılaşmalar hakkında bilgi, - Sektörde faaliyet gösteren firmaların son yıllardaki kapasite, üretim ve kapasite kullanım oranları hakkında bilgi. Bu faktörlerin gelişiminin yorumu, - Mevcut makine ve teçhizatın durumu ve değerlendirilmesi. Kullanılan teknolojinin niteliği ve değerlendirilmesi, - Kapasite ve üretim miktarları arasında önemli fark varsa açıklaması yapılır - İthalatın boyutları ve nereden gerçekleştirildiği hakkında bilgi. İthalatta uygulanan gümrük vergileri ve fon kesintileri. Toplam arz içinde ithalatın payı, ithalatçı maliyeti ile satış fiyatları arasındaki rekabet boyutu hakkında bilgi verilip, -                Devletin bu sektöre uyguladığı ve yakında uygulaması beklenen politikalar konusunda açıklama yapılır.

- İhracatı etkileyen yurt içi ve yurt dışı faktörler. b . Talep Bu bölümde talebi oluşturan unsurların (iç tüketim, ihracat) performansı değerlendirilir. - İç talebin geçmiş yıllardaki durumu. İç tüketimi etkileyen faktörler ve bunlardaki gelişmeler. İç talepteki artış veya azalışların yorumu, - Tüketimin yurt içi satışlar ve ihracat arasındaki dağılımı. İthalatın tüketimdeki payı, - ihracatın boyutu. İhracatın toplam satışlar içindeki payı. Başlıca ihracat pazarları ve riskleri. İhracatın yıllar itibarıyla durumu ve yorumu. İhracatta rakip ürünler, - İhracatı etkileyen yurt içi ve yurt dışı faktörler.  

5.1.1.2. Geleceğe Yönelik Bekleyişler Bu bölümde bir önceki bölümde tartışılan faktörlerin geleceğe yönelik tahminleri ve yorumu yapılır.  a . Arz Arzı oluşturan unsurların orta vadede göstereceği gelişmelerin tartışılması kapsamında, - Kapasitede meydana gelecek muhtemel gelişmeler ve yorumu, - Üretimde meydana gelecek muhtemel gelişmeler, - Kapasite, üretim ve kapasite kullanma oranları (KKO) ilişkisinin yorumu, - İthalatta beklenen gelişmeler. İthalatı etkileyen faktörlerde beklenen gelişmeler ve yorumu. İthalatın üretime olan oranındaki gelişmeler, - İthalatçı maliyetlerindeki muhtemel değişimler ve bunun etkileri tartışılır.  

Bu bölümün kapsadığı konular aşağıda özetlenmiştir. b .Talep Bu bölümün kapsadığı konular aşağıda özetlenmiştir. - İç tüketim ve iç tüketimi etkileyen faktörlerde beklenen gelişmeler, iç tüketimde beklenen artış (azalış) oranları - Tüketim projeksiyonu - İthalat projeksiyonu - İhracat ve ihracatı etkileyen faktörlerdeki gelişmeler. İhracatın üretim içindeki payında beklenen gelişmeler. İhracat projeksiyonu. Hedef pazarlar ve bu pazarlarda beklenen gelişmeler, - Devlet politikalar ve sektöre etkileri (teşvik, koruma) - Sektördeki gelişmeyi etkileyebilecek başlıca sorunlar ve riskler.

5.1.2. FİRMA FAALİYETLERİNİN DEGERLENDIRLMESİ ve BEKLENTILER 5.1.2.1. Geçmiş Durum Değerlendirilmesi  Bu bölümde firmanın geçmiş yıllardaki üretim, kapasite, KKO, iç ve dış satış, ciro gibi göstergeler nicel olarak sunulur. Bu göstergelerin analizi yapılır, firmanın performans; sektör performansı ile karşılaştırılır ve fark varsa açıklanır. Firmanın sektör içindeki yeri tespit edilir. Firmanın pazar payı ve bu paydaki gelişmeler, satış kanalları, satış koşulları gibi konularda bilgi aktarılır. Bu bölümde kapsanan konular aşağıda kısaca verilmiştir. -Üretim, KKO, iç ve dış satışlardaki artış (azalış) nedenleri, -KKO ve ihracat/toplam satış gibi oranların sektör ortalamaları ile karşılaştırılması ve aradaki farkların açıklanması, -Firmanın pazar payı ve rekabet üstünlükleri (kalite, marka imajı,fiyat), -İç satışların başlıca sektörlere ve müşterilere dağılımı, -Sektör ve müşteri riskleri, -İhracatın üretim içindeki payı ve döviz olarak boyutu, ihracat yapılan ülkeler, pazar riskleri, -Pazarlama, satış organizasyonu ve satış koşulları, -İhracat organizasyonu, -Lisansör ve/veya yabancı ortağın iç ve dış satışları katkısı veya pazar kısıtlamaları, -  Firmanın başlıca sorunları.

5.1.2.2. Beklentiler  Bu bölümde sektör analizi ve firmanın geçmişteki faaliyetlerin değerlendirildiği bölümlerdeki görüşlerin ışığında proje konusu yatırımın satış ve rekabet olanakları hakkında bilgi verilip satış projeksiyonu ve fiyatlar sunulur. -Proje konusu yatırımın gerçekleştirilme nedenleri, -Yatırımın sağlayacağı marjinal kapasite, üretim, iç satış ve ihracat miktarı, - Yatırımın gerçekleşmesi ile yaratılacak marjinal pazar payı ve rekabet üstünlükleri (kalite, fiyat, marka, teknoloji) -Yatırımın sağlayacağı marjinal ihracatın üretim içindeki payı, marjinal ihraç pazarları, pazar riskleri, -Pazarlama ve satış organizasyonu ve satış koşullarının öngörülen iç ve dış satışları gerçekleştirmedeki yeterliliği -Sorunlar ve riskler, -Bu bölüme kadar belirtilen görüşlerin ışığında ve teknik bölümde verilen kapasiteler ve teknik kapasite kullanma oranlar göz önüne alınarak yapılan satış projeksiyonu ve fiyatları verilmesi.

5.2 YATIRIMLARIN MİLLİ EKONOMİYE KATKISI Yatırım projelerinin milli ekonomiye olan katkısını ölçmekte kullanılan çeşitli kriterler bulunmaktadır. Bunlar arasında katma değer, Net güncel değer, Projenin istihdama etkisi, Sermaye katsayısı, Çalışan kişi başına katma değer, Ekonomik iç karlılık, Projenin geri ödeme süresi sayılabilir. Bu kriterler yalnız proje konusu yatırım (marjinal yatırım) için hesaplanır. Kullanılan başlıca kriterlerin açıklaması aşağıdadır.

5.2.1.Katma Değer   Ekonomik açıdan en önemli hedeflerden biri milli geliri arttırmak olduğundan yatırım projelerinin kabul edilip edilmemesi veya sıralanmasında bu hedefe katkının saptanması önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Katma değer, projenin yaratacağı üretim faktörleri gelirlerinin toplamı olarak tanımlanabilir. Yatırım projelerinde katma değer iki şekilde hesaplanabilir. Bunların birincisi, proje konusu üretim faktörlerinin en yüksek kapasite kullanma oranındaki değerlerinin toplanmasıdır. İkinci yöntem ise, en yüksek kapasite kullanma oranındaki gelirlerden proje konusu faktörlerin değerinin yaratılmasında kullanılan girdilerin değerlerinin çıkarılması ile hesaplanmasıdır. Proje değerlendirmede katma değeri yüksek olan projenin katma değeri düşük olan projeye göre kabul edileceğini belirtmek gerekir.

5.2.2. Sermaye Katsayısı   Sermaye katsayısı, Projenin yatırım tutarının, projenin tam kapasitede yaratacağı katma değere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Bu bağıntı, birim katma değer başına sermaye yoğunluğunu göstermektedir. Katsayının yükselmesi, birim katma değer için giderek daha fazla sermaye kullanılacağını ortaya koyacaktır. Oysa kısıtlı bir kaynak olan sermaye ile daha çok katma değer yaratılması önemlidir. Bu nedenle katsayının düşük olması istenir. Katsayının hesaplanmasında kullanılan yatırım, duran varlık yatırım tutarıdır. Ülke açısından değerlendirmede, arsa yatırım tutarına katılmamaktadır. Çünkü arsanın el değiştirmesi ülke seviyesinde bir değişiklik yaratmamakta, farklılık kişi yada işletme seviyesinde olmaktadır. Yatırım tutarı, çalışmaya başlanıldığında tamamlanmış bulunan tutar, başka bir deyişle katma değerin hesaplandığı kapasiteyi oluşturan yatırımlardır. Sonraki dönemlerde yapılacak genişletme yatırımlarından ayırmak için bu tutara “ilk yatırım tutarı” da denilmektedir. Katsayının diğer öğesi olan katma değer ise tam kapasitedeki katma değerdir.

2. Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi : Yatırım projelerinin değerlendirilmesi , yatırım ile ilgili hesaplamalar ve sayısal olmayan faktörler kullanılarak gerçekleştirilir. Yatırım ile ilgili hesaplamalar bir tek yatırım projesi için yapılabileceği gibi , alternatif projeler arasından en uygun olanını seçmek için de yapılabilir. Yatırım projeleri ile ilgili hesaplamalarda temel hedef daha çok kar maksimizasyonudur. Bazı durumlarda da likidite ön planda tutulmaktadır. Kar , bir dönemlik yatırım modellerinde dönem gelirleri ile dönem giderleri arasındaki farka eşittir. Birden fazla dönemli yatırım modellerinde ise kar , gelir ve giderlerin bir faiz oranı ile iskonto edilmesiyle hesaplanır. Yatırım projelerinin değerlendirilmesi , bazı temel faktörler göz önüne alınarak gerçekleştirilir.Yatırım maliyeti , yatırımın ekonomik ömrü , ekonomik ömür sonundaki hurda değeri bu temel faktörler arasında sayılabilir.

Yatırım Maliyeti : Yapılması düşünülen yatırımın karlılık değeri ne kadar yüksek olursa olsun , yatırım için gerekli imkanlara sahip olunmadıkça bunun bir anlamı yoktur.Bu yüzden yatırım maliyeti , yatırım projesinin kabul edilip edilmemesinde en büyük rol oynayan etmenlerden birisidir.. Yatırımın Ömrü : Projelerinin değerlendirilmesinde diğer bir önemli kriter de yatırımların ömrüdür. Projelerin fiziksel ömürleri dolmadığı halde ekonomik ömürleri sona erebilir. Hurda Değeri : Çoğu yatırımların ekonomik ömürleri sonunda hurda değerleri mevcuttur.Bu hurda değerlerinin de değerlendirmelerde dikkate alınması gereklidir.Yatırımın hurda değeri , inceleme süresinin sonunda elde edilen bir gelir olarak düşünülüp hesaplamalarda kullanılır. Sermaye Maliyeti : Yapılan yatırımın maliyetine göre nakit girişlerinin yeterli olup olmadığını hesaplamak için sermaye maliyetinden yararlanır.Sermaye maliyeti oranına göre , yatırım maliyetinin ve nakit girişlerinin iskonto edilmesi ile yatırım projesinin değerlendirilmesi yapılır.Projenin kabul edilmesi için öncelikle , sermaye maliyeti oranına göre iskonto edilmiş nakit girişlerinin yatırım maliyetinden büyük olması gerekir.

Bu yöntemleri şöyle sıralayabiliriz : Yatırım projelerinin değerlendirilmesinde statik ve dinamik yöntemler kullanılır. Bu yöntemleri şöyle sıralayabiliriz : Statik Yöntemler Dinamik Yöntemler 1 - Maliyetlerin Karşılaştırılması Yöntemi 1 - Net Şimdiki Değer Yöntemi 2 - Karların Karşılaştırılması Yöntemi 2 - Geri Ödeme Oranı Yöntemi 3 - Karlılık Oranı Yöntemi 3 – İç İktisadi Karlılık Yöntemi 4 - Geri Ödeme Süresi Yöntemi 4 – Kar / Maliyet Oranı Yöntemi

TÜMDEN BİR PR0JENİN DEĞERLENDİRİLMESİ I-Bilançodan Tutarları Karşılaştırma Yöntemi II-Dikey Yüzdeler Yöntemi III-Trend Yüzdeleri Yöntemi IV-Oranlar Yoluyla Analiz Yöntemi A-Karlılık Oranları aa-Öz Sermaye Karlılığı ab-Tüm Sermaye Karlılığı ac-Satış Karlılığı B-Sermaye Yapısı Oranları ba-Öz sermayenin Payı bb-Finansal Yapı oranı bc-Faizleri Karşılama oranı C-Faaliyet Oranları ca-Öz sermaye Dönüşüm Hızı cb-Alacakları Tahsil Süresi cc-Borçları Ödeme Süresi cd-stokları Dönüşüm hızı D-Likidite Oranları da-Statik Likidite İncelemeleri Nakit Oranı 1 dereceden Likidite 2 dereceden Likidite db-Dinamik Likidite İncelemeleri Fon akış Tablosu Nakit akım Tablosu İşletme Sermayesi değişim tablosu dc-Finansman Kuralları Yatay Finansman Kuralları Dikey Finansman Kuralları

V-Başabaş Noktası Analizleri VI-Sabit Yatırımları Değerlendirme yöntemleri Fa-Statik Değerlendirme Yöntemleri Giderlerin Karşılaştırılması Yöntemi Karların Karşılaştırılması Yöntemi Basit Rantabilite Hesabı Yöntemi Basit Geri Ödeme Süresi Yöntemi Üretim Gücü karşılaştırma Yöntemi Fb-Dinamik Değerlendirme Yöntemi Net Şimdiki Değer Yöntemi İç Karlılık(Verim) Yöntemi Dinamik Geri Ödeme Süresi Yöntemi Yıllık Düzgün Dizi (Anüite) Yöntemi VII-Duyarlık Analizi VIII-Enflasyon Koşullarında Değerlendirme IX-Similasyon Yöntemi

3.1. Maliyetlerin Karşılaştırılması Yöntemi: 3. Statik Yöntemler: 3.1. Maliyetlerin Karşılaştırılması Yöntemi: Bu yöntem ile , iki veya daha fazla yatırım seçeneğinden uzun vadede maliyeti en düşük olan seçenek belirlenir. Maliyetlerin karşılaştırılmasında , projelerin yatırım maliyetlerinin yanı sıra projelerin işletilmesi sırasında oluşacak vergi giderleri , sigorta giderleri , üretim giderleri , vs.. gibi tüm giderler dikkate alınır. Bu yöntemle yatırım projelerinin değerlendirilmesi , ortalama toplam maliyetler ve birim mamul maliyetleri dikkate alınarak iki şekilde gerçekleştirilebilir.

Birim Mamül Maliyetine Göre : A,B ve C gibi üç yatırım projesinin maliyetlerin karşılaştırılması yöntemi ile değerlendirilmesi şu şekilde yapılır: A Projesi B Projesi C Projesi Yatırım Maliyeti 200.000.000 160.000.000 250.000.000 Yatırımın Ekonomik Ömrü 10 Yıl 8 Yıl Yıllık Sabit Giderler : Amortisman Gideri 20.000.000 25.000.000 Finansman Gideri 10.000.000 8.000.000 12.500.000 Diğer Sabit Giderler 3.000.000 2.500.000 3.500.000 Toplam Sabit Giderler : 33.000.000 30.500.000 41.000.000 Yıllık Değişken Giderler : Genel Üretim Giderleri 11.000.000 Enerji Giderleri 1.600.000 1.200.000 1.800.000 İşçilik Giderleri 36.000.000 30.000.000 40.000.000 Diğer Değişken Giderler 2.000.000 2.100.000 Toplam D.G. : 49.600.000 54.900.000 Toplam Giderler : 82.600.000 71.500.000 95.900.000 Yıllık Üretim Miktarı : 10.000 adet 9.000 adet 11.500 adet Birim Ürün Maliyeti : 8.260 7.944 8.339

Birim ürün maliyetleri incelendiğinde, B projesine ait birim maliyetin A ve C projelerinin birim ürün maliyetinden küçük olduğu görülür.Bu nedenle B projesi tercih edilir. Sabit üretim giderleri üretilen ürün miktarından etkilenmemekle birlikte,değişken üretim giderleri üretim miktarından doğrudan etkilenmektedir.Üretim miktarlarındaki değişmeler,yatırım projelerine ait değişken üretim giderlerini etkileyeceğinden birim ürün maliyetleri de değişecektir.Bu durumda değişen birim ürün maliyetleri dikkate alınarak yatırım projeleri yeniden değerlendirilmelidir.

Ortalama Toplam Maliyete Göre : Bu yöntemde, ilk yılın işletme gideri ile son yılın işletme gideri değerlerinin ortalaması hesaplanıp , yatırımın yıllık amortisman gideri ile toplanır. Herbir yatırım alternatifi için hesaplanan bu değerler kullanılarak değerlendirme yapılır. örnek : Seçenekler İlk Yılın İşletme Gideri Son Yılın Yıllık Amortisman Ortalama Toplam Gider A 70.000.000 90.000.000 80.000.000 160.000.000 B 110.000.000 190.000.000 C 65.000.000 85.000.000 140.000.000 C projesine ait ortalama toplam gider , A ve B projelerinin ortalama toplam giderlerinden daha düşük olduğu için , C projesi tercih edilir.

Maliyetlerin karşılaştırılması yönteminin diğer yöntemlere göre en önemli üstünlüğü basit ve hesaplanmasının kolay olmasıdır.Ancak bu yöntemin bazı sakıncaları vardır,bunlar şöyledir: 1-Yıllık nakit girişlerinin dikkate alınmaması 2-Sadece bir yıllık giderlerin dikkate alınması 3-Kapasitedeki değişikliklerin dikkate alınmaması 4-Paranın zamanla değer değişiminin dikkate alınmaması 5-Maliyeti yüksek olmasına rağmen rantabilitesi yüksek olan projelerin elenmesi

3.2. Karların Karşılaştırılması Yöntemi: Karların karşılaştırılması yöntemi, maliyetlerin karşılaştırılması yönteminden daha kapsamlı bir yöntemdir. Genellikle yatırım projelerinin değerlendirilmesinde maliyetlerin karşılaştırılması yöntemi yetersiz kalmaktadır. Bu durumlarda karların karşılaştırılması yöntemi kullanılabilir. Karların karşılaştırılması yöntemi özellikle genişleme yatırım projelerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu yöntem, mevcut yatırım projelerinin içinde en yüksek kar sağlayan yatırımın seçilmesi esasına dayanmaktadır.

örnek: Bir işletme , 700 milyon liralık bir yatırım ile üretim kapasitesini arttırmanın faydalı olup olmadığını öğrenmek istiyor. Mevcut üretim durumuna ait gelir ve giderler ile genişleme projesi için tahmin edilen gelir ve giderler şöyledir: Mevcut Üretim Sistemi Genişleme Projesi Amortisman Gideri 230.000.000 300.000.000 Finansman Gideri 110.000.000 140.000.000 Toplam 340.000.000 440.000.000 İşletme Giderleri İşçilik Gideri 200.000.000 240.000.000 Malzeme Gideri Enerji Gideri 60.000.000 80.000.000 Bakım-Onarım Gideri 50.000.000 Diğer Giderler 70.000.000 İşletme Giderleri Toplamı 480.000.000 610.000.000 Toplam Giderler 820.000.000 1.050.000.000 Yıllık Satış Gelirleri 950.000.000 1.250.000.000 Yıllık Kar 130.000.000 Genişleme yatırımının gerçekleştirilmesi halinde yıllık kar miktarında 70.000.000 TL’lik artış sağlanacağı görülmektedir. Bu durumda , genişleme yatırımının yapılmasının işletme için yararlı olacağı söylenebilir.

3.3. ( Nakit Girişi / Yatırım Maliyeti ) Oranı Yöntemi : Bu yöntemde , incelenecek projelerin nakit girişlerinin yatırım maliyetlerine oranlanması ile değerlendirme yapılır. Yıllık Nakit Girişlerine Göre Değerlendirme : Yatırım seçeneklerinden ekonomik ömürleri süresince beklenen nakit girişlerinin yıllık ortalamasının, seçeneklerin yatırım maliyetlerine oranlanması söz konusudur. örnek : Seçenekler Toplam Nakit Girişi Ekonomik Ömür Yıllık Ortalama Nakit Girişi Yatırım Maliyeti Oran A 400.000.000 10 Yıl 40.000.000 200.000.000 % 20 B 600.000.000 8 Yıl 75.000.000 % 18,75 C 500.000.000 5 Yıl 100.000.000 550.000.000 % 18,18 D 800.000.000 80.000.000 420.000.000 % 19 Hesaplanan oranlara göre A projesi tercih edilir.

Toplam Nakit Girişine Göre Değerlendirme : 3.3. ( Nakit Girişi / Yatırım Maliyeti ) Oranı Yöntemi : Toplam Nakit Girişine Göre Değerlendirme : Bu yöntemde , yatırımların ekonomik ömürleri boyunca elde edilecek toplam nakit girişlerinin , yatırım maliyetlerine oranlanması ile değerlendirme yapılır. örnek : Seçenekler Toplam Nakit Girişi Yatırım Maliyeti Oran A 400.000.000 200.000.000 % 200 B 600.000.000 % 150 C 500.000.000 550.000.000 % 90 D 800.000.000 420.000.000 % 190 A projesi tercih edilir. ( Nakit girişi / Yatırım maliyeti ) oranı yönteminin bazı avantajları ve sakıncaları vardır. Yöntemin başlıca avantajları şunlardır : Basit ve uygulaması kolay bir yöntemdir. Ekonomik ömürleri birbirine yakın olan projelerin değerlendirilmesinde uygundur. Yöntemin başlıca sakıncaları şunlardır : Paranın zamanla değer kaybı dikkate alınmamaktadır. Nakit girişleri yüksek , ancak ekonomik ömürleri az olan projelerin seçilebilmesine rağmen , nakit girişleri düşük ekonomik ömürleri uzun projeler seçilmemektedir. Yıllık nakit girişleri dalgalanma gösterdiğinde , yanlış değerlendirmeler yapılabilmektedir.

3.4. Karlılık Oranı Yöntemi : Bu yöntemde , yıllık net karın yatırım maliyetine bölünmesi ile elde edilen karlılık oranına göre değerlendirme yapılır.Yıllık net karın hesaplanmasında , amortisman , vergi ve faiz giderleri de dikkate alınır. Hesaplanan karlılık oranı, istenilenden büyük veya eşit ise yatırım kabul edilir , aksi taktirde red edilir. Yöntemin en büyük avantajları , kolay hesaplanabilmesi ve anlaşılmasının kolay olmadısır. Ancak diğer statik yöntemlerde olduğu gibi paranın zamanla değer kaybı ve yıllık nakit akışlarındaki dalgalanmalar dikkate alınmadığından , değerlendirmede hatalara yol açabilmektedir. örnek : Gerekli sayısal bilgileri aşağıda verilen yatırım projesinin, karlılık oranı yöntemiyle değerlendirilmesi : Yatırım Maliyeti = 500.000.000 Yıllık Nakit Girişi = 300.000.000 Yıllık Amortisman Gideri = 100.000.000 İstenilen Karlılık Oranı = %30 Projenin Karlılık Oranı = ( 300.000.000 – 100.000.000 ) / 500.000.000 = % 40 Hesaplanan karlılık oranı , istenilen karlılık oranından büyük olduğu için yatırım kabul edilir. Yatırım maliyeti olarak toplam sermaye veya öz sermaye de hesaplamalarda kullanılabilir. Bu durumda ; Yatırımın Yıllık Karlılığı = ( Yıllık Net Kar ) / ( Yatırımın Öz Sermayesi ) formülü kullanılır. Yatırımın gerçekleştirilmesinde yabancı kaynakların kullanılması halinde , yatırımın yıllık karlılığı iki şekilde hesaplanır :

3.4. Karlılık Oranı Yöntemi Toplam Sermaye Karlılığı : Toplam sermaye karlılığının hesaplanmasında , öz sermaye ve yabancı sermaye değerleri kullanıldığından , yıllık kardan yabancı sermaye faizi düşülmez. örnek : Yıllık Brüt Kar : 200.000.000 Öz Sermaye : 250.000.000 Yabancı Sermaye : 150.000.000 Yıllık Amortisman Gideri : 50.000.000 Toplam Sermaye Karlılığı = ( 200.000.000 – 50.000.000 ) / ( 250.000.000 + 150.000.000 )= % 37,5 Öz Sermaye Karlılığı : Yatırımın karlılık oranı , toplam sermayeden yabancı sermayenin çıkarılıp , faizlerin de yıllık kardan düşülmesi ile hesaplanır.

Geri Ödeme Süresi = ( Yatırım Maliyeti ) / ( Yıllık Nakit Girişi ) 3.5. Geri Ödeme Süresi Yöntemi : Geri ödeme süresi yöntemi , yatırım için harcanan fonların ne kadar sürede geri karşılanabileceğini hesaplamaya yarayan kolay bir yöntemdir. Geri ödeme süresi, yatırım maliyetinin yıllık nakit girişlerine bölünmesi ile hesaplanır. Geri Ödeme Süresi = ( Yatırım Maliyeti ) / ( Yıllık Nakit Girişi ) Birden fazla yatırım seçeneğinin olduğu durumlarda, herbir yatırım seçeneğinin geri ödeme süresi hesaplanır ve geri ödeme süresi en kısa olan seçenek tercih edilir. örnek : Seçenekler Yatırım Maliyeti Yıllık Nakit Girişi Geri Ödeme Süresi A 600.000.000 250.000.000 2,4 Yıl B 400.000.000 100.000.000 4 Yıl C 800.000.000 350.000.000 2,28 Yıl A , B , ve C yatırım seçeneklerinden , geri ödeme süresi en kısa olan C seçeneği tercih edilir. Bazı projelerin, ekonomik ömürleri boyunca kendilerini birkaç kez geri ödedikleri durumlar da olabilir.Yatırımların geri ödeme sayıları, ekonomik ömürlerinin geri ödeme sürelerine bölünmesi ile hesaplanır. Geri Ödeme Sayısı = ( Yatırımın Ekonomik Ömrü ) / ( Geri Ödeme Süresi )

örnek : Yatırım maliyeti 100. 000. 000 TL , yıllık nakit girişleri 25 örnek : Yatırım maliyeti 100.000.000 TL , yıllık nakit girişleri 25.000.000 TL ve ekonomik ömrü 12 yıl olan bir yatırımın geri ödeme süresini hesaplarsak : Geri Ödeme Süresi = 100.000.000 / 25.000.000 = 4 Yıl Geri Ödeme Sayısı = 12 / 4 = 3 Söz konusu yatırım, ekonomik ömrü boyunca kendisini 3 kez geri ödemektedir. Geri ödeme süresi yönteminin bazı üstünlükleri ve sakıncaları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz: Yöntemin üstünlükleri : Anlaşılması ve uygulaması kolay bir yöntemdir. Finansal planlamaya oldukça katkıda bulunmaktadır. Yöntemin sakıncaları : Paranın zamanla değer kaybı dikkate alınmamaktadır. Geri ödeme süresinden sonraki nakit akışları dikkate alınmamaktadır.

4. Dinamik Yöntemler : Yatırım projelerinin değerlendirilmesinde kullanılan statik yöntemlerde paranın zaman ile birlikte değer değişimi dikkate alınmamaktadır. Bu nedenle statik yöntemler ile elde edilen sonuçlar gerçekçi olmamaktadır. Dinamik yöntemlerde ise, paranın zaman ile değer kaybı göz önünde bulundurularak yatırım projesi ile ilgili gelecek nakit giriş ve çıkışlarının şimdiki değerleri hesaplanmakta ve değerlendirme bu rakamlar yardımıyla yapılmaktadır. Dinamik değerlendirme yöntemlerine geçmeden önce , bu yöntemlerde kullanılan faiz hesapları hakkında bilgi vermek gerekir: 4.1. Faiz Hesapları : Faiz hesapları konusunda geçecek olan bazı terimler ve açıklaması şöyledir: Faiz:Ödünç olarak verilen veya bir bankaya yatırılan bir miktar paranın getirisidir. Vade:Ödünç olarak verilen veya bankaya yatırılan paranın geri ödenmesi için önceden tespit edilmiş süredir. Bu süreye faizlendirme süresi de denilmektedir. Vade Başlangıcı:Paranın ödünç olarak verildiği veya bankaya yatırıldığı tarihtir. Vade Sonu:Bankaya yatırılan veya ödünç verilen paranın geri ödeneceği tarihtir.

4. Dinamik Yöntemler : 4.1.1. Bileşik Faizlendirme Hesapları: 4.1.1.1. Şimdiki Değeri Bilinen Paranın Gelecek Değerinin Bulunması : Bir miktar paranın ,%i faiz oranı ile birkaç dönem bankada kaldığını düşünelim.Bileşik faizlendirmede ,paranın dönem sonundaki getirisi yani faizi,dönem başında bankaya yatırılmış olan anaparaya eklenir ve bir sonraki dönemin anaparasını oluşturur. Şimdiki değeri P olan bir miktar paranın,%i faiz oranı ile n dönem bankada kaldığı bir durumda n. dönem sonundaki toplam para miktarının hesaplanması şu şekilde yapılır: * Birinci dönem sonunda paranın toplam miktarı = P . ( 1 + i ) * İkinci dönem sonunda elde edilen faiz miktarı = [ P . ( 1 + i ) ] . i * İkinci dönem sonunda paranın toplam miktarı = P . ( 1 + i ) . ( 1 + i ) =P . ( 1 + i ) ² * n. dönem sonunda toplam para miktarı = P . ( 1 + i ) Kısaca,şimdiki değeri P olan para,yüzde i faiz oranı ile n dönem faize yatırılırsa,n dönem sonundaki toplam para miktarı F = P . ( 1 + i ) formülü ile bulunur. Yukarıdaki formül fonksiyonel olarak F = P . ( F/P ,%i , n ) şeklinde gösterilebilir.Bu formüldeki F ifadesi, şimdiki değeri P olan paranın yüzde i faiz oranı ile n dönem sonra ulaşacağı değeri gösterir.Bileşik faiz katsayı tablosundan sözkonusu faiz oranı ve dönem sayısına göre F/P değeri bulunur ve bu değer paranın şimdiki değeri olan P ile çarpılır.Böylece paranın gelecek değeri bulunur.Bu katsayılar hesaplamalarda kolaylık sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.

4.1.1.1. Şimdiki Değeri Bilinen Paranın Gelecek Değerinin Bulunması : örnek:200 milyon liranın yıllık %60 faiz ile 3 yıllığına bankaya yatırıldığını düşünelim.Bu paranın 3 yıl sonundaki toplam miktarı şöyle bulunur : F = P . ( F/P ,%i , n ) formülünde P, yani paranın şimdiki değeri 200 milyon liradır. Bileşik faiz kat sayı tablosunda I = %60 ve n = 3 için F/P değerini buluruz. Bu değer 4,096 ‘dır. Paranın üç yıl sonraki değeri , F = 200 . 4,096 = 819,2 milyon liradır. örnek:100 milyon lira parası bulunan bir kişi parasını, %24 faizle 4 ay vade ile 2 sene süreli faize yatırıyor.Bu kişinin 2 sene sonra eline geçecek para ne kadardır? Probleme ait verileri sıralarsak: Yıllık faiz oranı ……………………….r = 0,24 Bir yıl içindeki dönem sayısı …………m = 12 / 4 = 3 dönem. Dönem faiz oranı ……………………..i = r / m = 0,24 / 3 = 0,08 İki yıl boyunca toplam dönem sayısı….3 . 2 = 6 dönem F = P . ( F/P , %8 , 6 ) Bileşik faiz katsayı tablosundan F/P değerini 1,587 olarak buluruz. Paranın 2 yıl sonundaki değeri de 100 . 1,587 = 158,7 milyon liradır.

4.1.1.2. Gelecek Değeri Bilinen Paranın Şimdiki Değerinin Bulunması : Gelecek değeri bilinen paranın şimdiki değerinin bulunmasında P = F . ( 1 + i ) formülü kullanılır. Formülde , F paranın gelecek değerini , P paranın şimdiki değerini , n dönem sayısını , i faiz oranını gösterir.Bu formül hesaplamalarda kolaylık sağlanması açısından fonksiyonel olarak P = F . ( P/F , %i , n ) şeklinde gösterilir.Formüldeki P/F ifadesi,söz konusu faiz oranı ve dönem sayısı için bir katsayıdır ve bileşik faiz katsayılar tablosundan bulunur. Gelecek değeri bilinen bir miktar paranın şimdiki değerinin bulunmasını bir örnek ile şöyle gösterebiliriz. örnek: Yıllık %50 faiz oranı ile bir miktar para 3 yıllığına bir bankaya yatırılıyor. 3. yıl sonunda bankadaki paranın faizleriyle birlikte 100 milyon lira olması isteniyor. Buna göre, bankaya yatırılması gereken paranın bugünkü değeri ne kadar olmalıdır ? Problemin çözümü için gereken veriler şunlardır: Yatırılan paranın gelecek değeri………….100.000.000 lira Dönem faiz oranı…………………………………..i = %50 Paranın bankada kaldığı dönem sayısı……………….n = 3 Bileşik faiz katsayı tablosundan I = %50 faiz oranı ve n = 3 dönem için P/F katsayısını 0,2963 olarak buluruz.Bu katsayı ile paranın gelecek değeri olan 100 milyon lirayı çarptığımızda ,bankaya yatırılması gereken paranın şimdiki değerini buluruz P = 100.000.000 . 0,2963 = 29.630.000 lira. Bankaya yatırılması gereken para miktarı 29.630.000 liradır.

4.1.1.3. Nominal Faiz Oranı : Bir yıl vadeli paraya uygulanacak olan faiz oranıdır.Burada bileşen faiz oranı söz konusu değildir. Örneğin, yıllık faiz oranı %50 ise bir yıl sonra 1.000 liranın bir yıllık faiz getirisi 1.000 . 0,50 = 500 lira olacaktır. Sözü edilen bu yıllık faiz oranına nominal faiz oranı denir. 4.1.1.4. Efektif Faiz Oranı : Efektif faiz oranı işe yarayan ve elimize geçecek net parayı oluşturacak olan faiz oranıdır. Bir miktar para % 40 yıllık faiz ile bir yıl vadeli olarak bankaya yatırılmışsa, bu paranın efektif faiz oranı % 40 olur. Bu durumda nominal faiz oranı efektif faiz oranına eşittir. Bir miktar paranın % 40 faizle 6 ay vadeli bileşen faizlendirme ve bir yıl süreyle bankada kaldığını düşünelim. Bu durmda efektif faiz oranı şu şekilde hasaplanır : Şimdiki paranın gelecek değerini hesaplamaya yarayan F = P x ( 1 + i ) formülünde P =1 , i = 0,40 ve n = 2 değerlerini yerine koyarsak , F = 1 x ( 1 + 0,40 ) ² = 1,96 değerini elde ederiz. Elde edilen faiz geliri F – P = 1,96 – 1 = 0,96 olur. Bulduğumuz bu değer efektif faiz oranıdır. Bu durumda efektif faiz oranı %96’dır. Görüldüğü gibi , efektif faiz oranı nominal faiz oranından büyüktür.

4.2.Nakit Akışları : 4.2.1. Düzenli Seri Nakit Akışları: Çoğu zaman para ödeme ve para alma işlemlerinin eşit zaman aralıklarında ve eşit miktarlarda olduğu görülür. Örneğin, işçi ve memur maaşları, ev kiraları ve bunun gibi ödemeler düzenli zaman aralıklarında düzenli miktarlarda ödenir. Düzenli zaman aralıklarıyla eşit miktarlarda gerçekleşen bu tip para ödeme veya para alımlarına Düzenli Seri Nakit Akışları denir. A A A A A 0 1 2 3 4 n Düzenli seri nakit akışlarının şimdiki eşdeğerlerinin hesaplanmasında P = A x ( P/A , %i , n ) formülü kullanılır.Formüldeki ifadeler ve karşılıkları şöyledir : A = Düzenli nakit akışlarındaki para miktarını ifade eder. n = Düzenli nakit akışlarının gerçekleştiği toplam dönem sayısını gösterir. P = Düzenli nakit akışlarının,düzenli seri formülleri yardımıyla hesaplanan şimdiki eşdeğerini ifade eder. i = Dönem faiz oranını gösterir. Formüldeki P/A değeri , söz konusu faiz oranı ve dönem sayısına göre , bileşik faiz katsayı tablosundan okunarak formülde yerine koyulur.

4.2.2. Düzenli Artan ve Azalan Nakit Akışları : Bazı durumlarda nakit akışları , eşit aralıklarla düzenli olarak artar veya azalır.Bu şekildeki nakit akışlarına Düzenli Artan veya Düzenli Azalan Nakit Akışları denir. Düzenli artan nakit akışını , şematik olarak aşağıdaki gibi gösterebiliriz : A+2G A+3G A A+G 1 2 3 4 P G = Her dönemki düzenli artış miktarı A = Düzenli nakit akışı Düzenli artan nakit akışının şimdiki değeri , düzenli nakit akışının şimdiki değeri Pa ile düzenli artış miktarının şimdiki değeri Pg ‘nin toplamına eşittir. Şimdiki Değer = P = Pa + Pg Pa = A x ( P/A , % i , n ) Pg = G x ( P/G , % i , n ) P = A x ( P/A , % i , n ) + G x ( P/G , % i , n )

Şimdiki Değer = P = Pa – Pg Pa = A x ( P/A , % i , n ) Düzenli azalan nakit akışlarının şimdiki değeri de şöyle hesaplanır : A – 2G A – 3G A A – G 1 2 3 4 P Şimdiki Değer = P = Pa – Pg Pa = A x ( P/A , % i , n ) Pg = G x ( P/G , % i , n ) P = A x ( P/A , % i , n ) - G x ( P/G , % i , n ) Düzenli artan ve düzenli azalan nakit akışlarının şimdiki değerlerinin hesaplanmasında kullanılan P/A ve P/G katsayıları , bileşik faiz katsayılar tablosundan söz konusu faiz oranı ve dönem sayısına göre okunarak hesaplamalar yapılır.

4.3. Net Şimdiki Değer Yöntemi : Net şimdiki değer yönteminde , yatırımın yapılması ve işletilmesi için yapılan giderler ile yatırımın işletilmesiyle elde edilecek gelirlerin şimdiki değerleri hesaplanır. Gelirlerin şimdiki değerinden, maliyetlerin şimdiki değeri çıkarılarak net şimdiki değer elde edilir. Farklı yatırım projeleri için hesaplanan net şimdiki değerler göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılır. GŞD = Yatırımın işletilmesi ile sağlanacak gelirlerin şimdiki değeri MŞD = Yatırım için yapılan harcamaların şimdiki değeri NŞD = Net şimdiki değer NŞD = GŞD – MŞD Yatırım projelerinin net şimdiki değer yöntemi ile karşılaştırılmasında kullanılan kriterler şunlardır: 1-Yatırım şeçeneklerinden elde edilecek fayda veya karlar birbirine eşit ise, bu durumda maliyetlerin şimdiki değeri en küçük olan yatırım seçeneği seçilir. 2- Yatırım seçeneklerinin yatırım maliyetleri ve diğer maliyetleri birbirine eşit ise, gelirlerin şimdiki değeri en büyük olan yatırım seçeneği seçilir. 3- Yatırım projelerinin hem gelirlerin şimdiki değerleri hem de maliyetlerin şimdiki değerleri birbirinden farklı ise bu durumda net şimdiki değeri en büyük olan yatırım projesi seçilir.

ŞD = A x ( P/A , % i , n ) – G x ( P/G , % i , n ) örnek:Yıllık nakit akışları verilen A ve B yatırım projelerinin, %10 sermaye maliyetine göre şimdiki değer yöntemi ile değerlendirilmesi şöyledir: Yıllar A Projesi B Projesi -200.000.000 1 100.000.000 50.000.000 2 80.000.000 3 60.000.000 4 40.000.000 5 20.000.000 Yatırım projelerinin inceleme süresi 5 yıldır.Bu 5 yıl boyunca yatırım seçeneklerinin nakit akışları tablodaki gibidir.A seçeneğinin nakit akışı düzenli azalan bir nakit akışıdır. B seçeneğinin nakit akışı ise düzenli seri nakit akışıdır.Her iki yatırım seçeneğininde yatırım maliyetleri eşit ve 200.000.000 TL’dir. Her iki seçeneğin de yatırım maliyetleri birbirine eşit olduğu için,gelirlerin şimdiki değeri büyük olan seçenek tercih edilir. A Seçeneği: ŞD = A x ( P/A , % i , n ) – G x ( P/G , % i , n ) ŞD = 100.000.000 x ( P/A , %10 , 5 ) – 20.000.000 x (P/G , %10 , 5 ) ŞD = ( 100.000.000 x 3,791 ) – ( 20.000.000 x 6,862 ) SD = 379.100.000 – 137.240.000 = 241.860.000 ŞD = 241.860.000 TL B Seçeneği: ŞD = A x ( P/A , % i , n ) ŞD = 50.000.000 x ( P/A , %10 , 5 ) ŞD = 50.000.000 x 3,791 = 189.550.000 ŞD = 189.550.000 TL A projesinin sağladığı gelirlerin şimdiki değeri 241.860.000 TL olup B projesinin sağladığı gelirlerin şimdiki değeri olan 189.550.000 TL ‘den büyüktür.Her iki yatırım projesinin maliyetlerinin şimdiki değeri eşit olduğu için A seçeneği tercih edilen yatırım projesi olur.

A Seçeneği: B Seçeneği: örnek:Bir fabrikada,üretim kapasitesini arttırmak için bir makina satın almaya ihtiyaç vardır. İstenilen özelliklere sahip A ve B marka makinalar mevcuttur. Bu iki makina da aynı özelliklere sahip olup işletme için sağlayacakları faydalar eşdeğerdedir.A makinasının ekonomik ömrü 6 yıl ve fiyatı 200.000.000 TL’dir. B makinasının ekonomik ömrü 3 yıl olup fiyatı 150.000.000 TL’dir.6 yıllık inceleme süresi ve %25 sermaye maliyetine göre,bu iki yatırım seçeneğinin şimdiki değer yöntemi ile incelenmesi şöyle olur: A Seçeneği: B Seçeneği: 0 3 0 3 200 150 150 İnceleme süresi olan 6 yıl boyunca, ekonomik ömrü 6 yıl olan A projesi 1 kez gerçekleştirilirken, ekonomik ömrü 3 yıl olan B projesi 2 kez gerçekleştirilir. A ve B yatırım projelerinin sağladıkları fayda eşdeğerde oldukları için, bu iki yatırım projesinin maliyetlerinin şimdiki değerlerini hesaplarız. Maliyetlerin şimdiki değeri küçük olan projeyi seçeriz. A Seçeneği: MŞD = 200.000.000 TL B Seçeneği: MŞD = 150.000.000 + 150.000.000 x ( P/F , %25 , 3 ) MŞD = 150.000.000 + 150.000.000 x 0,5120 MŞD = 150.000.000 + 76.800.000 = 226.800.000 TL MŞD = 226.800.000 TL A seçeneğinin yatırım maliyetinin şimdiki değeri, B seçeneğinin yatırım maliyetinin şimdiki değerinden küçük olduğu için A seçeneği tercih edilir.

Yıllar A Projesi B Projesi örnek:Nakit akışları verilen A ve B yatırım projelerinin, %25 sermaye maliyetine göre net şimdiki değer yöntemiyle değerlendiriniz . Yıllar A Projesi B Projesi -100.000.000 -110.000.000 1 70.000.000 45.000.000 2 60.000.000 3 50.000.000 4 40.000.000 5 30.000.000 A Projesi: MŞD = 100.000.000 GŞD = A x ( P/A , % i , n ) – G x ( P/G , % i , n ) GŞD = 70.000.000 x ( P/A , %25 , 5 ) – 10.000.000 x (P/G , %25 , 5 ) GŞD = 70.000.000 x ( 2,689 ) – 10.000.000 x ( 4,204 ) GŞD = 188.230.000 – 42.040.000 = 146.190.000 TL NŞD = GŞD – MŞD = 146.190.000 – 100.000.000 NŞD = 46.190.000 TL B Projesi: MŞD = 110.000.000 GŞD = A x ( P/A , % i , n ) GŞD = 45.000.000 x ( P/A , %25 , 5 ) GŞD = 45.000.000 x 2,689 = 121.005.000 GŞD = 121.005.000 TL NŞD = 121.005.000 – 110.000.000 = 11.005.000 TL Yatırım projelerinin maliyetlerinin şimdiki değerleri ve gelirlerinin şimdiki değerleri birbirinden farklı olduğu için ,her ikisinin de net şimdiki değerleri hesaplanır. Yapılan hesaplama sonunda, A yatırım seçeneğinin net şimdiki değerinin B yatırım seçeneğinin net şimdiki değerinden büyük olduğu görülmüştür. Bu durumda A yatırım projesi tercih edilir.

4.4. Geri Ödeme Oranı Yöntemi Yatırımların geri ödeme oranı,yatırımlardan sağlanan nakit girişlerinin şimdiki değerlerinin toplamını, yatırım için harcanan sermaye miktarının şimdiki değerine eşit kılan iskonto oranı veya faiz oranıdır. Yıllar Nakit Akışları -300.000 1 100.000 2 3 4 5 Yukarıda gösterilen nakit akışının geri ödeme oranı,yani yıllık nakit girişlerini yatırım maliyetine eşit kılan faiz oranı deneme yoluyla bulunur. %20 faiz oranı için yıllık nakit girişlerinin şimdiki değeri 299.100 TL’dir.Bu değer yatırım maliyetine çok yakın bir değerdir.Böylece geri ödeme oranının yaklaşık olarak %20 olduğunu anlarız. A x ( P/A , %20 , 5 ) = 100.000 x 2,991 = 299.100 TL Yıllık nakit akışlarının düzensiz olduğu durumlarda geri ödeme oranını hesaplamak için deneme yanılma yönteminden yararlanılır.Bu gibi durumlarda geri ödeme oranını bulmak için şu yol izlenir: Bir faiz oranı seçilir Bu faiz oranına göre gelirlerin şimdiki değeri ve maliyetlerin şimdiki değeri hesaplanır Net şimdiki değer eğer pozitif ise , ilk denenen faiz oranından daha büyük faiz oranları denenir ve net şimdiki değeri negatif yapan en küçük faiz oranı bulunur. Net şimdiki değer eğer negatif ise ,ilk denenen faiz oranından daha küçük faiz oranları denenir ve net şimdiki değeri pozitif yapan en büyük faiz oranı bulunur. Geri ödeme oranı,bu iki faiz oranının arasında bir değerdir.Tam sonucu bulmak için orantı kullanılır ve geri ödeme oranının tam değeri bulunur.

%25 faiz oranı için bu değer 20.000.000 x 2.362 = 47.240.000 TL’dir. örnek:Aşağıda nakit akışı verilen yatırım projesinin geri ödeme oranı şöyle hesaplanır: Yıllar Nakit Akışları -50.000.000 1 20.000.000 2 3 4 Örnekte verilen nakit akışı düzenli nakit akışıdır.Düzenli nakit girişlerinin şimdiki değerini,yatırım maliyeti olan 50.000.000 liraya eşitleyen faiz oranı bu yatırımın geri ödeme oranıdır. 50.000.000 = A x ( P/A , %i , n ) 50.000.000 = 20.000.000 x ( P/A , %i , 4 ) Buradan , ( P/A , %i , 4 ) = 2,5 eşitliğini yazabiliriz. P/A katsayısı,yani düzenli nakit akışlarının şimdiki değerlerini hesaplamaya yarayan katsayı, %25 faiz oranı için 2,362 ve %20 faiz oranı için 2,589 olur.Buradan yatırım projesinin geri ödeme oranının % 20 ile % 25 arasında bir değer olduğunu anlarız. %20 faiz oranı için nakit akışlarının şimdiki değeri 20.000.000 x 2.589 = 51.780.000 TL olur. %25 faiz oranı için bu değer 20.000.000 x 2.362 = 47.240.000 TL’dir. %20 faiz oranı için net şimdiki değer = 51.780.000 – 50.000.000 = 1.780.000 TL %25 faiz oranı için net şimdiki değer = 47.240.000 – 50.000.000 = -2.760.000 TL 1.780 / x = 2760 / ( 5 – x ) x = 1,96 Geri ödeme oranı = GÖO = 20 + 1,96 = % 21,96 Örnekteki yatırım projesinin geri ödeme oranı %21,96 olarak bulunmuştur.

110.000.000 = A x ( P/A , %i , n ) + G x (P/G , % i , n ) örnek:Şimdi nakit girişleri düzenli olarak artan aşağıdaki yatırım projesinin geri ödeme oranını bulalım: Yıllar Nakit Akışları -110.000.000 1 30.000.000 2 40.000.000 3 50.000.000 4 60.000.000 5 70.000.000 6 80.000.000 Geri ödeme oranı , düzenli artan nakit girişlerinin şimdiki değerini , yatırım maliyeti olan 110.000.000 liraya eşit kılan faiz oranıdır.Geri ödeme oranını bulmak için aşağıdaki bağıntıyı kullanırız: 110.000.000 = A x ( P/A , %i , n ) + G x (P/G , % i , n ) 110.000.000 = 30.000.000 x ( P/A , %i , 6 ) + 10.000.000 x (P/G , % i , 6 ) 11 = 3 x ( P/A , %i , 6 ) + (P/G , % i , 6 ) %40 faiz oranı için yukarıdaki eşitliğin sağ tarafını hesaplarsak: P/A katsayısı = 2,168 P/G katsayısı = 3,428 ( 3 x 2,168 ) + 3,428 = 9,992 % 35 faiz oranı için eşitliğin sağ tarafını hesaplarsak: P/A katsayısı = 2,385 P/G katsayısı = 3,983 ( 3 x 2,385 ) + 3,983 = 11,138 %35 ve %40 faiz oranları için elde ettiğimiz sonuçlara göre , yatırımın geri ödeme oranının bu iki faiz oranının arasında bir değere eşit olduğunu anlarız.

%35 ve %40 faiz oranları için elde ettiğimiz sonuçlara göre , yatırımın geri ödeme oranının bu iki faiz oranının arasında bir değere eşit olduğunu anlarız. % 35 faiz oranına göre nakit girişlerinin şimdiki değerinin bulunması: = 30.000.000 x ( P/A , %35 , 6 ) + 10.000.000 x (P/G , % 35 , 6 ) = 30.000.000 x 2,385 + 10.000.000 x 3,983 = 71.550.000 + 39.830.000 = 111.380.000 TL %40 faiz oranına göre nakit girişlerinin şimdiki değerinin bulunması: = 30.000.000 x ( P/A , %40 , 6 ) + 10.000.000 x (P/G , % 40 , 6 ) = 30.000.000 x 2,168 + 10.000.000 x 3,428 = 65.04.000 + 34.280.000 = 99.320.000 TL %35 faiz oranı için net şimdiki değer = 111.380.000 – 110.000.000 = 1.380.000 TL %40 faiz oranı için net şimdiki değer = 99.320.000 – 110.000.000 = -10.680.000 TL 1.380 / x = 10.680 / ( 5 – x ) x = 1,75 Yatırımın geri ödeme oranı = GÖO = 35 + 1,75 = %36,75 Yatırımın geri ödeme oranı %36,75 ‘dir.

Yıllar Nakit Akışları -300.000.000 1 150.000.000 2 130.000.000 3 örnek:Yatırım maliyeti ve yıllık nakit girişleri verilen yatırım projesinin geri ödeme oranını bulunuz. Yıllar Nakit Akışları -300.000.000 1 150.000.000 2 130.000.000 3 110.000.000 4 90.000.000 5 70.000.000 Geri ödeme oranı , düzenli azalan nakit girişlerinin şimdiki değerini , yatırım maliyeti olan 300.000.000 liraya eşit kılan faiz oranıdır. 300.000.000 = A x ( P/A , %i , n ) - G x (P/G , % i , n ) 300.000.000 = 150.000.000 x ( P/A , %i , 5 ) – 20.000.000 x (P/G , % i , 5 ) 30 = 15 x ( P/A , %i , 5 ) - 2 x (P/G , % i , 5 ) %30 faiz oranıyla , eşitliğin sağ tarafını hesaplarsak: P/A katsayısı = 2,436 P/G katsayısı = 3,630 ( 15 x 2,436 ) - ( 2 x 3,630 ) = 29,28 %25 faiz oranıyla , eşitliğin sağ tarafını hesaplarsak: P/A katsayısı = 2,689 P/G katsayısı = 4,204 ( 15 x 2,689 ) - ( 2 x 4,204 ) = 31,927 Yukarıda elde ettiğimiz sonuçlardan ,yatırımın geri ödeme oranının %25 ile %30 arasında bir değere eşit olduğunu görürüz.

Yukarıda elde ettiğimiz sonuçlardan ,yatırımın geri ödeme oranının %25 ile %30 arasında bir değere eşit olduğunu görürüz. % 25 faiz oranına göre nakit girişlerinin şimdiki değerinin bulunması: = 150.000.000 x ( P/A , %25 , 5 ) – 20.000.000 x (P/G , % 25 , 5 ) = ( 150.000.000 x 2,689 ) – ( 20.000.000 x 4,204 ) = 403.350.000 – 84.080.000 = 319.270.000 TL %30 faiz oranına göre nakit girişlerinin şimdiki değerinin bulunması: = 150.000.000 x ( P/A , %30 , 5 ) – 20.000.000 x (P/G , %30 , 5 ) = 150.000.000 x 2,436 – 20.000.000 x 3,630 = 365.400.000 – 72.600.000 = 292.800.000 TL %25 faiz oranı için net şimdiki değer = 319.270.000 – 300.000.000 = 19.270.000 TL %30 faiz oranı için net şimdiki değer = 292.800.000 – 300.000.000 = -7.200.000 TL 19.270 / x = 7.200 / ( 5 – x ) x = 3,64 Yatırımın geri ödeme oranı = GÖO = 25 + 3,64 = %28,64 Yatırımın geri ödeme oranı %28,64 bulunmuştur.

Şimdi de nakit akışları düzensiz olan bir yatırım projesinin geri ödeme oranını hesaplayalım örnek:Nakit akışları verilen yatırımın geri ödeme oranını hesaplayınız: Yıllar Nakit Akışları -100.000.000 1 60.000.000 2 40.000.000 3 50.000.000 4 30.000.000 Yatırımın geri ödeme oranı , yıllık nakit girişlerinin herbirinin şimdiki değerlerinin toplamını , yatırım maliyeti olan 100.000.000 TL’ye eşitleyen faiz oranıdır.Geri ödeme oranını hesaplamak için aşağıdaki eşitlikten yararlanırız. 100.000.000 = 60.000.000 x ( P/F , %i , 1 ) + 40.000.000 x ( P/F , %i , 2 ) + 50.000.000 x ( P/F , %i , 3 ) + 30.000.000 x ( P/F , %i , 4 ) %30 faiz oranına göre nakit akışlarının şimdiki değerleri ve net şimdiki değerleri şöyledir: Yıllar Nakit Akışları P/F Katsayısı Nakit Akışlarının Şimdiki Değerleri -100.000.000 1 60.000.000 0,7692 46.152.000 2 40.000.000 0,5917 23.668.000 3 50.000.000 0,4552 22.760.000 4 30.000.000 0,3501 10.503.000 Net Şimdiki Değer = 3.083.000

Yatırımın geri ödeme oranı = GÖO = 30 + 2,1 = %32,1 %35 faiz oranına göre de aynı hesaplamaları yaparız: Yıllar Nakit Akışları P/F Katsayısı Nakit Akışlarının Şimdiki Değerleri -100.000.000 1 60.000.000 0,7407 44.442.000 2 40.000.000 0,5487 21.948.000 3 50.000.000 0,4064 20.320.000 4 30.000.000 0,3011 9.033.000 Net Şimdiki Değer = - 4.257.000 %30 faiz oranıyla hesaplanan net şimdiki değer 3.083.000 TL iken , %35 faiz oranıyla hesaplanan net şimdiki değer - 4.257.000 TL ‘dir.Bu sonuçlardan,yatırımın geri ödeme oranının %30 ile %35 arasında bir değer olduğunu anlarız. 3.083.000 / x = 4.257.000 / ( 5 – x ) x = 2,1 Yatırımın geri ödeme oranı = GÖO = 30 + 2,1 = %32,1 Değişik nakit akışı durumlarına göre yatırımların geri ödeme oranlarının hesaplanması açıklanmış ve örneklerle izah edilmiştir. Yatırım seçeneklerinin bir veya birden fazla olduğu durumlarda , yatırım seçeneklerinin yatırım maliyetlerinin birbirine eşit veya farklı olduğu durumlarda geri ödeme oranı analizi farklı yöntemler kullanılarak yapılır.

Tek Yatırım Seçeneği Olduğu Durumlar: Yatırımın geri ödeme oranının , yatırım yapılması için gerekli olan sermayenin maliyetinden büyük olması gerekir.Aksi taktirde yatırımın gerçekleştirilmesi yatırımcı için bir fayda sağlamaz. Örneğin , bir kimsenin yapmayı tasarladığı yatırımın tutarı 100.000.000 TL ve sermaye maliyeti %15 ise , bu projenin kabul edilebilir olması için geri ödeme oranının %15’den büyük olması gerekir. Eğer geri ödeme oranı %15’den küçük ise bu yatırım , yatırımcıya bir fayda sağlamaz. örnek:Bir yatırımcı 200.000.000 TL tutarında bir yatırım yapmayı düşünüyor. Bu yatırımın sermaye maliyeti %20 olup yıllık nakit akışları tabloda gösterildiği gibidir. Yatırmcının bu yatırımı yapması uygun mudur? Yıllar Nakit Akışları -200.000.000 1 70.000.000 2 3 4 5

200.000.000 = A x ( P/A , %i , n ) 200.000.000 = 70.000.000 x ( P/A ,%i , 5 ) %25 faiz oranı ile net şimdiki değerin hesaplanması: NŞD = ( 70.000.000 x ( P/A ,%25 , 5 ) ) – 200.000.000 P/A katsayısı = 2,689 NŞD = ( 70.000.000 x 2,689 ) – 200.000.000 = -11.770.000 %20 faiz oranına göre net şimdiki değerin hesaplanması: NŞD = ( 70.000.000 x ( P/A ,%20 , 5 ) ) – 200.000.000 P/A katsayısı = 2,991 NŞD = ( 70.000.000 x 2,991 ) – 200.000.000 = 9.370.000 Hesapladığımız net şimdiki değerlere göre , yatırımın geri ödeme oranı %20 ile %25 arasında bir değerdir.Geri ödeme oranının tam değerini , faiz oranları ve net şimdiki değerler arasında orantı kurarak hesaplarız: 9.350.000 / x = 11.770.000 / ( 5 – x ) x = 2,21 Geri ödeme oranı = 20 + 2,21 = %22,21 Yatırımın geri ödeme oranı %22,21 olarak hesaplanmıştır.Hesaplanan bu geri ödeme oranı, sermaye maliyeti olan %20’den büyük olduğu için bu yatırımın gerçekleştirilmesi uygundur.

Birden Fazla Yatırım Seçeneği Olduğu Durumlar: Birden fazla yatırım seçeneğinin olduğu durumlarda , seçeneklerin yatırım maliyetlerinin birbirine eşit veya birbirinden farklı olmalarına göre , geri ödeme oranı analizinde farklı yöntemler izlenir. Yatırım Maliyetlerinin Birbirine Eşit Olduğu Durumlar: Seçeneklerin yatırım maliyetleri birbirine eşit ise , öncelikle yatırım seçeneklerinin geri ödeme oranlarının sermaye maliyetlerinden büyük olup olmadığına bakılır.Geri ödeme oranı , sermaye maliyetinden küçük olan seçenekler elenir.Kalan yatırım seçeneklerinden geri ödeme oranı en büyük olan seçenek tercih edilir.

örnek:Sermaye maliyetleri eşit ve %15 olan , yıllık nakit akışları tabloda verilen A ve B yatırım projelerini , geri ödeme oranı analizi ile değerlendiriniz. Yıllar A Projesi B projesi -220.000.000 1 70.000.000 50.000.000 2 60.000.000 3 4 80.000.000 5 90.000.000 A yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net Şimdiki Değer = A x ( P/A , %i , n ) – 220.000.000 NŞD = 70.000.000 x ( P/A , %i , 5 ) – 220.000.000 %15 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 3,352 NŞD = ( 70.000.000 x 3,352 ) – 220.000.000 = 14.640.000 TL %20 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,991 NŞD = ( 70.000.000 x 2,991 ) – 220.000.000 = -10.630.000 TL %15 ve %20 faiz oranlarına göre hesaplanan net şimdiki değerlere bakarak , yatırımın geri ödeme oranının bu iki faiz oranının arasında bir değer olduğunu anlarız. 14.640.000 / x = 10.630.000 / ( 5 – x ) x = 2,9 Geri ödeme oranı = 15 + 2,9 = %17,9

B yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net Şimdiki Değer = [ A x ( P/A , %i , n ) ] + [ G x ( P/G , %i , n ) ] – 220.000.000 NŞD = [ 50.000.000 x ( P/A , %i , 5 ) ] + [ 10.000.000 x ( P/G , %i , 5 ) ] – 220.000.000 %15 faiz oranı için net şimdiki değerin hesaplanması: P/A katsayısı = 3,352 P/G katsayısı = 5,775 NŞD = ( 50.000.000 x 3,352 ) + ( 10.000.000 x 5,775 ) – 220.000.000 NŞD = 5.350.000 TL %20 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,991 P/G katsayısı = 4,906 NŞD = ( 50.000.000 x 2,991 ) + ( 10.000.000 x 4,906 ) – 220.000.000 NŞD = -21.390.000 TL B yatırımının geri ödeme oranı %15 ile %20 arasında bir değerdir.Geri ödeme oranının tam değerini bulmak için net şimdiki değerler ile faiz oranları arasında orantı kurarız.Net şimdiki değeri sıfır yapan faiz oranı , B yatırımının geri ödeme oranıdır. 5.350.000 / x = 21.390.000 / ( 5 – x ) x = 1 Geri ödeme oranı = 15 + 1 = %16

Yatırım Seçenekleri Yatırım Maliyetleri Sermaye Geri Ödeme Oranları A 220.000.000 %15 %17,9 B %16 A ve B yatırım seçeneklerinin sermaye maliyetleri ve yatırım maliyetleri birbirine eşit oldukları için , geri ödeme oranı daha büyük olan A seçeneği tercih edilir.

örnek:Sermaye maliyetleri eşit ve %20 olan A , B , ve C yatırım seçeneklerinin yıllık nakit akışları tabloda gösterildiği gibidir.Bu yatırım seçeneklerinden hangisinin en uygun olduğunu geri ödeme oranı analizi ile bulunuz. Yıllar A Projesi B Projesi C Projesi -100.000.000 1 50.000.000 30.000.000 2 40.000.000 3 4 60.000.000 20.000.000 A projesinin geri ödeme oranının bulunması: Net Şimdiki Değer = [ A x ( P/A , %i , n ) ] – 100.000.000 NŞD = [ 50.000.000 x ( P/A , %i , 4 ) ] – 100.000.000 %30 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,166 NŞD = ( 50.000.000 x 2,166 ) – 100.000.000 NŞD = 108.300.000 – 100.000.000 = 8.300.000 TL %35 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 1,997 NŞD = ( 50.000.000 x 1,997 ) – 100.000.000 NŞD = 99.850.000 – 100.000.000 = -150.000 TL

A yatırımının geri ödeme oranı %30 ile %35 arasındadır A yatırımının geri ödeme oranı %30 ile %35 arasındadır.Aşağıdaki denklem çözülüp , geri ödeme oranının tam değeri bulunabilir. 8.300.000 / x = 150.000 / ( 5 – x ) x = 4,97 Yatırımın geri ödeme oranı = 30 + 4,97 = %34,97 B projesinin geri ödeme oranının bulunması: Net Şimdiki Değer = [ A x ( P/A , %i , n ) ] + [ G x ( P/G , %i , n ) ] – 100.000.000 NŞD = [ 30.000.000 x ( P/A , %i , 4 ) ] + [ 10.000.000 x ( P/G , %i , 4 ) ] – 100.000.000 %20 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,589 P/G katsayısı = 3,299 Net Şimdiki Değer = [ ( 30.000.000 x 2,589 ) + ( 10.000.000 x 3,299 ) ] – 100.000.000 NŞD = 110.660.000 – 100.000.000 = 10.660.000 TL %25 faiz oranı için net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,362 P/G katsayısı = 2,893 Net Şimdiki Değer = [ ( 30.000.000 x 2,362 ) + ( 10.000.000 x 2,893 ) ] – 100.000.000 NŞD = 99.790.000 – 100.000.000 = -210.000 TL 10.660.000 / x = 210.000 / ( 5 – x ) x = 4,9 Geri ödeme oranı = 20 + 4,9 = %24,9

Yıllar Akışları Katsayısı Şimdiki Değerleri C projesinin geri ödeme oranının bulunması: NŞD = [ 50.000.000 x ( P/F , %i , 1 ) + 30.000.000 x ( P/F , %i , 2 ) + 40.000.000 x ( P/F , %i , 3 ) + 20.000.000 x ( P/F , %i , 4 ) ] – 100.000.000 %15 faiz oranına göre nakit akışlarının şimdiki değerleri ve net şimdiki değerleri şöyledir: Yıllar Nakit Akışları P/F Katsayısı Nakit Akışlarının Şimdiki Değerleri -100.000.000 1 50.000.000 0,8696 43.480.000 2 30.000.000 0,7561 22.683.000 3 40.000.000 0,6575 26.300.000 4 20.000.000 0,5718 11.436.000 Net Şimdiki Değer = 3.899.000 TL

%20 faiz oranına göre nakit akışlarının şimdiki değerleri ve net şimdiki değerleri: Yıllar Nakit Akışları P/F Katsayısı Nakit Akışlarının Şimdiki Değerleri -100.000.000 1 50.000.000 0,8333 41.665.000 2 30.000.000 0,6944 20.832.000 3 40.000.000 0,5787 23.148.000 4 20.000.000 0,4823 9.646.000 Net Şimdiki Değer = - 4.709.000 TL 3.899.000 / x = 4.709.000 / ( 5 – x ) x = 2,26 Geri ödeme oranı = 15 + 2,26 = %17,26 Yatırım Seçenekleri Yatırım Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Geri Ödeme Oranları A 100.000.000 %20 %34,97 B %24,9 C %17,26 C yatırım seçeneğinin geri ödeme oranı sermaye maliyetinden küçük olduğu için bu seçenek öncelikli olarak elenir.Geriye A ve B seçenekleri kalmıştır.Her iki seçeneğin yatırım maliyetleri ve sermaye maliyetleri birbirine eşit olduğu için , geri ödeme oranı büyük olan A seçeneği tercih edilir. sonuç: A projesi en uygun seçenektir.

Yatırım Maliyetlerinin Birbirine Eşit Olmadığı Durumlar: Yatırım seçeneklerinin yatırım maliyetleri birbirine eşit olmadığı zaman , geri ödeme oranı analizinde sırasıyla şu işlemler yapılır: Her yatırım seçeneğinin geri ödeme oranları hesaplanır.Geri ödeme oranı sermaye maliyetinden küçük olan seçenekler elenir.Diğerleri incelenmeye devam edilir. Geri ödeme oranları yatırım maliyetlerinden büyük olan seçenekler , yatırım maliyetlerine göre küçükten büyüğe doğru sıralanır. - Yatırım seçenekleri ikişer ikişer karşılaştırılır. Yatırım maliyeti küçük olan seçeneğin geri ödeme oranı , yatırım maliyeti büyük olan seçeneğin geri ödeme oranından küçük ise , yatırım maliyeti küçük olan seçenek elenir.Diğer yatırım seçeneği incelenmeye devam edilir. Yatırım maliyeti küçük olan seçeneğin geri ödeme oranı , yatırım maliyeti büyük olan seçeneğin geri ödeme oranından büyük ise , bu iki seçeneğin yıllık nakit akışlarının farkı alınarak , fark yatırımının geri ödeme oranı hesaplanır.Fark yatırımının geri ödeme oranı sermaye maliyetinden büyük ise yatırım maliyeti büyük olan seçenek tercih edilir.Aksi taktirde diğer seçenek tercih edilir.

örnek:Yatırım maliyetleri ve yıllık nakit akışları verilen A ve B yatırım projelerini geri ödeme oranı analizi ile değerlendiriniz.Sermaye maliyeti %18’dir. Yıllar A Projesi B Projesi -100.000.000 -140.000.000 1 40.000.000 55.000.000 2 3 4

A yatırımının projesinin geri ödeme oranının hesaplanması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 100.000.000 %20 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,589 NŞD = ( 40.000.000 x 2,589 ) – 100.000.000 NŞD = 3.560.000 TL %25 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,362 NŞD = ( 40.000.000 x 2,362 ) – 100.000.000 NŞD = -5.520.000 TL 3.560.000 / x = 5.520.000 / ( 5 – x ) x = 1,96 Geri ödeme oranı = 20 + 1,96 = %21,96 B yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 140.000.000 NŞD = ( 55.000.000 x 2,589 ) – 140.000.000 NŞD = 2.395.000 TL NŞD = ( 55.000.000 x 2,362 ) – 140.000.000 NŞD = -10.090.000 TL 2.395.000 / x = 10.090.000 / ( 5 – x ) x = 0,96 Geri ödeme oranı = 20 + 0,96 = %20,96

Yatırım maliyeti küçük olan A seçeneğinin geri ödeme oranı , yatırım maliyeti büyük olan B seçeneğinin geri ödeme oranından büyüktür.Bu durumda , A ve B yatırımlarının yıllık nakit akışlarının farklarını alarak elde edeceğimiz fark yatırımının geri ödeme oranını hesaplayarak , hangi seçeneğin daha uygun olduğuna karar verebiliriz. Yıllar B Seçeneğinin Nakit Akışı A Seçeneğinin Fark Yatırımının -140.000.000 -100.000.000 - 40.000.000 1 55.000.000 40.000.000 15.000.000 2 3 4

Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 40.000.000 Fark yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 40.000.000 %15 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,855 NŞD = ( 15.000.000 x 2,855 ) – 40.000.000 NŞD = 2.825.000 TL %20 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,589 NŞD = ( 15.000.000 x 2,589 ) – 40.000.000 NŞD = -1.165.000 TL 2.825.000 / x = 1.165.000 / ( 5 – x ) x = 3,54 Fark yatırımının geri ödeme oranı = 15 + 3,54 = %18,54 Yatırım Seçenekleri Maliyetleri Sermaye Geri Ödeme Oranları B 140.000.000 %18 %20,96 A 100.000.000 %21,96 Fark Yatırımı 40.000.000 %18,54 Fark yatırımının geri ödeme oranı %18,54 olup sermaye maliyetinden büyüktür.Böylece yatırım maliyeti 100.000.000 TL olan A yatırımının yapılmasının yerine , yatırım maliyeti A yatırımından 40.000.000 TL fazla olan B yatırımının yapılmasının daha uygun olacağı anlaşılır.Eğer Fark yatırımının geri ödeme oranı sermaye maliyetinden küçük olsaydı , bu durumda A yatırımının yapılmasının daha uygun olacağı ortaya çıkardı. sonuç:Yatırım maliyeti büyük olan B yatırımının yapılması uygundur.

örnek:Sermaye maliyetleri %30 olan A ve B yatırım projelerinin yatırım maliyetleri ve yıllık nakit akışları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.Bu iki yatırım seçeneğinden hangisinin daha uygun olduğunu geri ödeme oranı analizi yöntemi ile bulunuz. Yıllar A Projesin B Projesi -140.000.000 -180.000.000 1 65.000.000 75.000.000 2 3 4 5 A yatırımının projesinin geri ödeme oranının hesaplanması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 5 ) ] – 140.000.000 %35 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,220 NŞD = ( 65.000.000 x 2,220 ) – 140.000.000 NŞD = 4.300.000 TL %40 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,035 NŞD = ( 65.000.000 x 2,035 ) – 140.000.000 NŞD = -7.725.000 TL 4.300.000 / x = 7.725.000 / ( 5 – x ) x = 1,79 Geri ödeme oranı = 35 + 1,79 = %36,79

Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 180.000.000 B yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 4 ) ] – 180.000.000 %30 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,436 NŞD = ( 75.000.000 x 2,436 ) – 180.000.000 NŞD = 2.700.000 TL %35 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 2,220 NŞD = ( 75.000.000 x 2,220 ) – 180.000.000 NŞD = -13.500.000 TL 2.700.000 / x = 13.500.000 / ( 5 – x ) x = 0,83 Geri ödeme oranı = 30 + 0,83 = %30,83 Yatırım maliyeti küçük olan A yatırımının geri ödeme oranı , yatırım maliyeti büyük olan B yatırımının geri ödeme oranından büyüktür.Bu nedenle , hangi yatırımın daha uygun olduğunu anlamak için A ve B arasındaki fark yatırımının geri ödeme oranını hesaplarız. Yıllar B Seçeneğinin Nakit Akışı A Seçeneğinin Fark Yatırımının -180.000.000 -140.000.000 - 40.000.000 1 75.000.000 65.000.000 10.000.000 2 3 4 5

Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 5 ) ] – 40.000.000 Fark yatırımının geri ödeme oranının bulunması: Net şimdiki değer = [ A x ( P/A , %i , 5 ) ] – 40.000.000 %5 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 4,329 NŞD = ( 10.000.000 x 4,329 ) – 40.000.000 NŞD = 3.290.000 TL %10 faiz oranına göre net şimdiki değer: P/A katsayısı = 3,791 NŞD = ( 10.000.000 x 3,791 ) – 40.000.000 NŞD = -2.090.000 TL 3.290.000 / x = 2.090.000 / ( 5 – x ) x = 3,06 Fark yatırımının geri ödeme oranı = 5 + 3,06 = %8,06 Yatırım Seçenekleri Maliyetleri Sermaye Geri Ödeme Oranları B 180.000.000 %30 %30,83 A 140.000.000 %36,79 Fark Yatırımı 40.000.000 %8,06 Fark yatırımının geri ödeme oranı sermaye maliyetinden küçük olduğu için , yatırım maliyeti büyük olan B seçeneğinin yapılmasının uygun olmadığı anlaşılır.Bu durumda A yatırım seçeneği tercih edilir. Yatırım seçeneklerinin sayısı az olduğunda , geri ödeme oranı analizinin yapılmasında fazla bir zorluk yoktur.Fakat yatırım seçeneklerinin sayısı fazla ise her yatırımın geri ödeme oranını bulmak , gerektiği taktirde fark yatırımlarının geri ödeme oranlarının bulmak ve bunları karşılaştırmak oldukça zaman alıcı olmaktadır.Bu yüzden fazla sayıda yatırım projesinin değerlendirilmesinde grafik metodundan yararlanmak daha iyidir.

örnek: %25’lik sermaye maliyetine göre , yatırım maliyetleri ve yıllık nakit akışları verilen A , B ve C yatırım projelerini geri ödeme süresi analizi ile değerlendiriniz. Yıllar A Seçeneğinin Nakit Akışı B Seçeneğinin C Seçeneğinin -200.000.000 -250.000.000 - 370.000.000 1 75.000.000 120.000.000 180.000.000 2 80.000.000 150.000.000 3 90.000.000 100.000.000 4 5 6 - A seçeneğinin ekonomik ömrü 6 yıl iken , B ve C seçeneklerinin ekonomik ömürleri 5’er yıldır.

A seçeneğinin geri ödeme süresinin bulunması: Yıllar A Seçeneğinin Nakit Akışı P/F Katsayısı Nakit Akışının Şimdiki Değeri Net Şimdiki Değer -200.000.000 1 75.000.000 0,8000 60.000.000 -140.000.000 2 0,6400 48.000.000 -92.000.000 3 0,5120 38.400.000 -53.600.000 4 0,4096 30.720.000 -22.880.000 5 0,3277 24.577.500 1.697.500 6 0,2621 19.657.500 21.355.000 22.880.000 / x = 1.697.500 ( 1 – x ) x = 0,93 Geri ödeme süresi = 4 + 0,93 = 4,93 yıl

B seçeneğinin geri ödeme süresinin bulunması: Yıllar A Seçeneğinin Nakit Akışı P/F Katsayısı Nakit Akışının Şimdiki Değeri Net Şimdiki Değer -250.000.000 1 120.000.000 0,8000 96.000.000 -154.000.000 2 80.000.000 0,6400 51.200.000 -102.800.000 3 90.000.000 0,5120 46.080.000 -56.720.000 4 0,4096 36.864.000 -19.856.000 5 100.000.000 0,3277 32.770.000 12.914.000 19.856.000 / x = 12.914.000 ( 1 – x ) x = 0,6 Geri ödeme süresi = 4 + 0,6 = 4,6 yıl

C seçeneğinin geri ödeme süresinin bulunması: Yıllar C Seçeneğinin Nakit Akışı P/F Katsayısı Nakit Akışının Şimdiki Değeri Net Şimdiki Değer - 370.000.000 1 -370.000.000 180.000.000 0,8000 144.000.000 -226.000.000 2 150.000.000 0,6400 96.000.000 -130.000.000 3 100.000.000 0,5120 51.200.000 -78.800.000 4 0,4096 40.960.000 -37.840.000 5 0,3277 49.155.000 11.315.000 37.840.000 / x = 11.315.000 ( 1 – x ) x = 0,77 Geri ödeme süresi = 4 + 0,77 = 4,77 yıl

Yatırım Seçenekleri Geri Ödeme Süresi Net Şimdiki Değer A 4,93 yıl 21.355.000 B 4,6 yıl 12.914.000 C 4,77 yıl 11.315.000 Seçeneklerin yalnızca geri ödeme sürelerini göz önüne aldığımızda , geri ödeme süresi en kısa olan B seçeneğinin en uygun seçenek olduğunu görürüz.Bunun yanında , A seçeneğinin net şimdiki değeri ise diğerlerinden daha büyüktür.Geri ödeme süresi daha uzun olmasına rağmen A seçeneğinin tercih edilmesi daha doğrudur.

4.6. ( Kar / Maliyet ) Oranı Yöntemi : Kar – Maliyet oranı analizinde öncelikle bir iskonto oranına göre seçeneklerin sağlayacakları karların ve yatırım maliyetletinin şimdiki değerleri hesaplanır. Hesaplanan bu değerlere göre yatırım seçeneklerinin değerlendirilmesi yapılır. Değerlendirme işlemi şu şekilde yapılır: Bir iskonto oranına göre seçeneklerin yatırım maliyetlerinin ve sağlayacakları karların şimdiki değerleri hesaplanır.( kar / maliyet ) oranı 1’den küçük olan seçenekler elenir. Diğerleri incelenmeye devam edilir. İncelenen yatırım seçeneklerinin yatırım maliyetleri birbirine eşit ise en fazla gelir sağlayan , yani ( kar / maliyet ) oranı en büyük olan seçenek tercih edilir. Seçeneklerin sağlayacakları gelir veya faydalar birbirine eşit ise bu durumda yatırım maliyeti en küçük olan , yani ( kar / maliyet ) oranı en büyük olan seçenek tercih edilir. Seçeneklerin hem yatırım maliyetleri hem de sağlayacakları fayda ve gelirler birbirinden farklı ise , herbir seçeneğin ( kar / maliyet ) oranı hesaplanır. Yatırım maliyeti küçük olan seçeneğin ( kar / maliyet ) oranı da küçük ise bu seçenek elenir. Eğer yatırım maliyeti küçük olan seçeneğin ( kar / maliyet ) oranı büyük ise bu durumda fark yatırımının ( kar / maliyet ) oranı hesaplanır ve bu orana göre değerlendirme yapılır. Kar-Maliyet oranı analizi net şimdiki değer analizi ile büyük benzerlik göstermektedir.Net şimdiki değer analizinde de belli bir iskonto oranı ile yatırım maliyetinin ve yatırımın sağlayacağı karların şimdiki değerleri hesaplanır. Karların şimdiki değerinden yatırım maliyetinin şimdiki değeri çıkarılarak elde edilen net şimdiki değer eğer sıfırdan büyük ise incelenen projenin uygun olduğu anlaşılır. Net şimdiki değer analizinde yatırımın net şimdiki değerinin sıfırdan büyük olması , kar-maliyet oranı analizinde yatırımın ( kar / maliyet ) oranının birden büyük olaması ile aynıdır.

Kar – Maliyet oranı analizinin , net şimdiki değer analizinden üstün yanı farklı büyüklükteki yatırım seçeneklerinin doğru bir şekilde değerlendirilmesini sağlamasıdır.Bu durumu bir örnek ile gösterebiliriz: örnek:%15’lik sermaye maliyetine göre , aşağıda yatırım maliyetleri ve yıllık nakit akışları verilen A ve B yatırım seçeneklerini hem net şimdiki değer analizi ile , hem de kar-maliyet oranı analizi değerlendiriniz. Yıllar A Seçeneğinin Nakit Akışı B Seçeneğinin -200.000.000 -50.000.000 1 70.000.000 20.000.000 2 3 4 5 A seçeneğinin net şimdiki değerinin hesaplanması: MŞD = 200.000.000 KŞD = [ 70.000.000 x ( P/A , %15 , 5 ) ] P/A katsayısı = 3,352 NŞD = ( 70.000.000 x 3,352 ) – 200.000.000 = 34.640.000 TL B seçeneğinin net şimdiki değerinin hesaplanması: MŞD = 50.000.000 KŞD = [ 20.000.000 x ( P/A , %15 , 5 ) ] P/A katsayısı = 3,352 NŞD = ( 20.000.000 x 3,352 ) – 50.000.000 = 17.040.000 TL Seçenekler KŞD MŞD NŞD K / M oranı A 234.640.000 200.000.000 34.640.000 1,17 B 67.040.000 50.000.000 17.040.000 1,34 Yatırım seçeneklerinin net şimdiki değerlerine göre değerlendirme yapıldığında A seçeneğinin , K / M oranlarına göre değerlendirme yapıldığında ise B seçeneğinin daha uygun olduğu görülür.

A seçeneğinin yatırım maliyeti B seçeneğinin yatırım maliyetinin 4 mislidir.Yani A yatırımının yapılması için harcanan para ile B yatırımı 4 kez yapılabilir.Bu durum göz önüne alındığında K / M oranı büyük olan B seçeneğinin daha uygun olduğu anlaşılmaktadır. Örnekte görüldüğü gibi , net şimdiki değer analizi ile farklı büyüklükteki yatırım projelerinin değerlendirilmesinde yanlış sonuçlar elde edilebilmektedir.Bu yüzden farklı büyüklükteki yatırım seçeneklerinin değerlendirilmesinde K / M oranı analizinin net şimdiki değer analizine tercih edilmesi daha uygundur.