SOSYAL BİLİŞSEL KURAM ALBERT BANDURA (1925) Bandura’ya Göre Davranışçılığın Sınırlılıkları Davranışçılık doğal ortamda oluşan şeyleri temsil etmemektedir. Davranışçılık genellikle ilk tepkilerin nasıl kazanıldığını açıklamaz. Davranışçılık sadece doğrudan öğrenme ile ilgilenir.

Gözlem Yoluyla Öğrenme Süreçleri Dikkat (Attention): Model alınan davranışa dikkat edilmelidir. Gözlemci davranışı görmeli, duymalı veya duyu organları ile hissetmeli. Hatırda tutma (Retention): Gerektiğinde taklit etmek için modelin davranışlarının belleğe görsel, sözel ya da sembolik olarak kodlanması gerekir. Davranışın oluşumu (Realizin): Bireyin gözlemlerini kendi davranışına dönüştürmesi. Model alınan davranışın aynısı olmayabilir. Güdülenme (Motivation): Modelin davaranış sonucu ödüllendirilmesi veya cezalandırılması. Performans için öz yeterlilik duygusu.

Sosyal Öğrenme Kuramının Dayandığı İlkeler Karşılıklı belirleyicilik Sembolleştirme kapasitesi Öngörü kapasitesi Dolaylı öğrenme kapasitesi Öz düzenleme kapasitesi Öz yargılama kapasitesi

Karşılıklı Belirleyicilik Çevre, birey ve davranış faktörü sürekli etkileşim halinde, insan davranışlarını belirler. Birey Davranış Çevre

Sembolleştirme Kapasitesi İnsanlar yaşamlarındaki her öğeyi zihinlerinde sembolleştirirler. Bilişsel bir süreçtir. Geçmiş ve geleceğin sembolü ya da bilişsel temsilcisi olan düşünceler, sonraki davranışları etkiler.

Öngörü Kapasitesi İnsan önbilgileri kullanarak ileriyi düşünme, plan yapma ve geleceği tahmin etme yeterliğine sahiptir.

Dolaylı Öğrenme Kapasitesi İnsanlar her şeyi doğrudan öğrenmezler. Her şeyi öğrenmek için denememiz gerekmez. Bu öğrenmeyi sınırlandırır. Başkalarının deneyimlerinden öğrenme insanların öğrenme kapasitelerini ve hızını yükseltir.

Öz Düzenleme Kapasitesi İnsanlar başkalarını memnun etmenin yanında kendilerini de memnun edecek biçimde hareket ederler. İçsel standartlar oluşturarak kendi davranışlarını değerlendirebilir, yargıda bulunabilirler. İnsanların davranışları içsel standartlarına ve güdülenmelerine dayalıdır. İnsanlar yaptıkları işlerden ve davranışlardan kendileri sorumludur.

Öz Yargılama Kapasitesi Buna öz yansıtma kapasitesi de diyebiliriz. İnsanları kendileri hakkında düşünme, yargıda bulunma, kendilerini yansıtma kapasitesine sahip oluşlarıdır. Çevreye uyum sağlama yeterliliğimizle ilgilidir. Birey kendisi ile ilgili fikirlerini kaydeder ve fikirlerin yeterliği hakkında yargıda bulunur. Bu yargılar da kişinin bir işi başarmada ne kadar yeterli ve yetenekli olacağına ilişkin algılarını geliştirir. Öz-yeterlilik algısını geliştirir.

Dolaylı Yaşantılar Dolaylı pekiştirme Dolaylı ceza Dolaylı güdülenme Dolaylı duygu

Sosyal Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler 1. Gözlemcinin özellikleri 2. Modelin Özellikleri 3. Davranışın özellikleri İşe yarar olması İhtiyaçları karşılayabilir olması Cezadan kurtarıcı olması Ödülle sonuçlanması Güdüleyici ve anlamlı olması * Öz düzenleme * Öz yeterlik * Öngörü kapasitesi * Sembolleştirme kapasitesi * Gözlemcinin yetenekleri * Gözlemcinin ihtiyaçları * Modelin saygınlığı * Modelin statüsü * Modelin benzerliği * Modelin cinsiyeti * Modelin yaşı Modelin kişilik özellikleri

Horn Etkisi: Öncelik Etkisi: Sonralık Etkisi: Halo Etkisi: Bireyin sahip olduğu olumlu bir özellikten dolayı diğer özelliklerinin de olumlu olduğunun düşünülmesidir. Horn Etkisi: Bireyin sahip olduğu olumsuz bir özellikten dolayı diğer özelliklerinin de olumsuz olduğunun düşünülmesidir. Öncelik Etkisi: Birey hakkındaki ilk izlenimlerimizin sonraki yargılarımızı etkilemesi Sonralık Etkisi: Birey hakkındaki son izlenimlerin daha çok akılda kalması.

Sosyal Öğrenme Kuramının Eğitime Yansımaları Gerçek hayattan, masal, roman ve film kahramanlarından örnek modeller öğrencilere tanıtılmalıdır. Öğrencilerin öz yeterlilik algısı geliştirilmelidir. Öğretmenler davranışları ile öğrencilere model olmalıdır. * Öğretmenler alanında yeterli olmalıdır. Doğru davaranışlar pekiştirilerek diğer öğrencilerin model alması sağlanmalıdır. Öğrencilerin dikkatini toplayacak yeni materyaller kullanılmalıdır. Öğrenciler kendi öğrenme süreçlerinde sorumluluk almalıdır.

Çıkmış Sorular Bir öğrenci çantasını sapından tutmak yerine çok sevdiği arkadaşı gibi bir köşesinden tutarak taşımaya başlamıştır. Öğrencideki bu davranış değişikliği aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? A) Modelden öğrenme B) Edimsel öğrenme C) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme D) Gizil öğrenme E) Klasik koşullanma KPSS-2002

Aşağıdakilerden hangisinde modelden öğrenmenin sıklaşması beklenir? A) Örnek alınan kişi yüksek bir mevkiye sahip olduğunda B) Kişiler aynı yaşta olduğunda C) Örnek alma davranışı ödülle sonuçlandığında D) Kişilerin cinsiyeti farklı olduğunda E) Kişilerin cinsiyeti aynı olduğunda KPSS-2002

Sinan abisinin pek çok davranışını model almakta ancak abisinin sigara içmesi nedeniyle sağlığının bozulduğuna tanık olduğu için sigara kullanmayı düşünmemektedir. Sinan’ın sigara içmekten kaçınması aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) İstenmeyen bir durumla sonuçlandığı görülen davranışların model alınma olasılığı azalır B) Pekiştirilmeyen davranışların model alınma olasılığı azalır C) Bireyler kendilerinden yaşça büyük olan herkesi model almazlar D) Sosyal statü model alınan davranışların sayısını artırır E) Yaş ilerledikçe model alınan davranış sayısı azalır. KPSS-2003

Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangisine örnek oluşturur? Yılan korkusu çoğu zaman bireyin yılanla yüz yüze gelesiyle değil yılanla karşılaşan kişilerin dehşete kapılmasını izlemesi sonucu oluşur. Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangisine örnek oluşturur? A) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme B) Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme C) Örtük öğrenme D) Kavrayarak öğrenme E) Dolaylı öğrenme KPSS-2006

Aşağıdakilerden hangisi Bandura’nın sosyal öğrenme kuramına uygun bir öğrenmedir? A) Atletin, çekici doğru biçimde fırlatması B) Atletin yarışın başında yavaş, sonuna doğru hızlı koşması C) Basketbolcunun, antrenörü gibi basket atması D) Kalecinin atılan topu yakalaması ve golü engellemesi E) Futbolcunun kurallara uygun oynaması KPSS-2009

Sosyal öğrenme kuramlarına göre, çocukların gözledikleri modellerin davranışlarını taklit edip etmeyecekleri birçok etken tarafından belirlenir. Bu etkenlerden bir tanesi de modelin davranışlarının sonuçlarıdır. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu duruma bir örnek olabilir? A) Ali’nin konuşma tarzı, çok sevdiği beden eğitimi öğretmeninin konuşma tarzına benzemektedir. B) Hasan, kendisine örnek aldığı abisinin sigara içtiği için hastalandığını duyunca sigara içmemeye karar vermiştir. C) Ayşe, küçük ablasından çok, büyük ablasının giyim tarzının kendisine daha çok yakışacağını düşünmektedir. D) Genç bir futbolcu takıma girince, uzaktan hayranlık duyduğu tecrübeli takım arkadaşının kendini beğenmiş tavırları karşısında ona öfke duymaya başlamıştır. E) Emre saçını, sevdiği bir pop şarkıcısının saçlarına benzer şekilde kestirmektedir. KPSS-2009