MESKENLERDE ELEKTRİK TESİSATLARINDAN YA DA ELEKTRİKLİ CİHAZLARDAN KAYNAKLANABİLECEK YANGIN RİSKLERİNİN ANALİZİ Öğr. Gör. Mehmet Cem ŞENGÖZ, Teknik Bilimler M.Y.O. Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa MERDAN, Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Süleyman Demirel Üniversitesi

(Rapor Değerlendirmesi) 1. AŞAMA (Rapor Değerlendirmesi) Ocak 2005 ve Kasım 2010 yılları arasında meydana gelen ve Antalya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı tarafından da olaya ilişkin olarak düzenlenen “Yangın Raporları” nın incelenmesi ve elektrik enerjisi ile ilgisi olabilecek sonuçların çıkartılması  

2. AŞAMA (Saha Çalışması) 1.Aşamadan elde edilen sonuçların ışığında, iki mahallede (biri eski diğeri yeni) istatistiksel çalışmalar yapıp; “meskenlerde elektrik enerjisinin kullanımından kaynaklanabilecek yangın risklerinin belirlenmesi”

1. Aşama ile elde edilen sonuçlar: 1- 5 yıllık genel yangın istatistiği, 2- ENY’lerin en çok meydana geldiği bölgeler, 3- ENY’lerin en çok meydana geldiği yerler 4- ENY’lerin meydana gelme nedenleri 5- ENY’lerin meydana geldiği iç mekânlar ve miktarları, 6- İç mekânlarda en fazla meydana gelen yangın nedenleri, 7- ENY’lerin mevsimlerle ilgisi,

5 yıllık sürede meydana gelen yangınlar ile ilgili genel istatistiksel görünüm TÜM YILLARIN VERİLERİ Ev ve İş Yeri Yangınları (Adet) 3380 Ot-Orman Yangınları (Adet) 7485 Araç Yangınları(Adet) 975 Toplam 11840 ENY Toplamı 901 ENY'lerin Toplam Yangınlara Oranı % 7,60 Ev ve İşyeri Yangınlarının Toplam Yangınlara Oranı % 28,54 ENY'lerin Ev ve İş Yeri Yangın Toplamına Oranı % 26,65

ENY’lerin en çok meydana geldiği bölgeler

ENY’lerin en çok meydana geldiği yerler ENY MEYDANA GELEN YERLER VE ADETLERİ A_1 ( müstakil ev) 125 A_2 (gecekondu) 137 A_3 ( apartman dairesi) 321 A_4 (işyeri) 225 A_5 (otel, motel) 27 A_6 (okul) 20 A_7 (kamusal alan) 31 A_8 (sokak direği) 15

ENY’lerin meydana gelme nedenleri YANGININ DÜŞÜNÜLEN ÇIKIŞ NEDENİ KODLAMA ORAN Elektrik Nedenli Olduğu Düşünülmekte N1 133 Elek. Tesisatının Dış Etkenlerden Hasar Görmesi ile Açığa Çıkan İletkenlerde oluşan Arklar N2 52 Aşırı Akıma Bağlı İzolasyon Erimeleri ile Oluşan Arklar N3 39 Aşırı Akımda Oluşan İzolasyon Eriyiklerinin Çeşitli Malzemeleri Tutuşturması N4 24 Panoda Aşırı Akıma Bağlı Yangın N5 149 Priz, Anahtar ve Buatlarda Gevşemelerden Kaynaklanan Arklar N6 43 Sigorta Kutusu, Sayaç Arızası Nedenli N7 26 Buzdolabı İç Tesisatlarının Arızaları N8 46

Banyo Şofbeni N9 64 Elektrikli Isıtıcı N10 55 Elektrikli Battaniye N11 16 Doğal Afetler Neticesinde Aşırı Akımlar (Yıldırım Düşmesi, Su Baskını veya Taşkın) N12 4 Aspiratör Tesisatının Arklar Yaparak İçte Biriken Yağ ve Tozları Tutuşturması N13 26 Çoklu Priz Hatası N14 47 Trafo Patlamaları Neticesinde Tesisatlarda Oluşan Aşırı Akımlar N15 34 Yüksek Gerilim Hatlarının Fırtına ya da Sehim Nedeniyle Arklar Yapması N16 15 Hatalı Arıza Onarımları Sonrasında Gevşek Bırakılan Elektriksel Bağlantılarda Meydana Gelen Arklar N17 1

TV Yangınları N18 16 Bulaşık Makinesi Tesisat Arızaları N19 4 Çamaşır Makinesi Tesisat Arızaları N20 23 Kartonpiyere Gömülü Elektrik Tesisatlarının Neden Olduğu Yangınlar N21 2 Arkların Etrafta Bulunan Yanıcı Maddeleri (Kâğıt, Tekstil ve Ahşap Tozları) Tutuşturması N22 Klima Elektrik Tesisatlarının Arızalarından Kaynaklanan Yangınlar N23 49 Elektrikli Süpürge Tesisat Arızaları N24 1 Su, Çay ve Kahve Makinelerinin Tesisat Arızaları N25 30

ENY’lerin meydana geldiği iç mekânlar ve yangın miktarları YANGININ MEYDANA GELDİĞİ İÇ MEKÂN GENEL GÖRÜNÜM İM1 ( MUTFAK) 77 İM2 (BANYO) 93 İM3 (SALON) 190 İM4 (YATAK ODASI) 49 İM5 (ÇOCUK ODASI) 12 İM6 (DEPO,ODUNLUK) 63

İM7 (ÇATI KATI) 39 İM8 (ÇALIŞMA OFİSİ) 139 İM9 (OKUL ALANI) 4 İM10 (ORTAK KULLANIM ALANI) 202 İM11 (BAHÇE) 27 İM12 (ŞANTİYE) 6

İç mekânlarda en fazla meydana gelen yangın nedenleri Yangın nedeni Yangın miktarı İM1(MUTFAK) N8 20 İM2 (BANYO) N9 59 İM3 (SALON) N1 66 İM4(YATAK ODASI) N11 16 İM8 (ÇALIŞMA OFİSİ) 18 İM10 (ORTAK KULLANIM ALANI) N5 106

ENY’ler ve mevsimsellik ENY MİKTARI FREKANSI EN YÜKSEK ENY FREKANSI YÜKSEK ENY'LERİN MİKTARI Kış 295 N5 54 Bahar 197 26 Yaz 219 44 Sonbahar 190 N1 31

2. AŞAMA (Saha Çalışması – Abone) Bina yaş ortalamasının 20 ve üzerinde olduğu Altındağ ve Yıldız Mahallelerinde de rastgele seçilen 322 apartmanda anket çalışması yapılmıştır. Bina yaş ortalamasının 20 ve üzerinde alınmasının nedeni ise 16 Haziran 2004 Tarih ve 25494 sayılı resmi gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği’nin 52. Maddesinin C Bölümü viii. kısmında yer alan Bağlama Aygıtları ”[3] ile ilgili meskenlerde uygulanması gereken proje kuralının bu tarihten önceki binalarda uygulanmamış olmasıdır.

ELEKTRİK ABONESİ CİHAZ MİKTAR 1 Evinizde banyo şofbeni var mı? Evinizde klima var mı? Evinizde elektrikli ısıtıcı var mı? Evinizin elektrik tesisatında tadilat yaptırdınız mı? Klima kullanırken sigortalarınız sürekli atar mı? Banyo şofbenini kullanırken sigortalarınız sürekli atar mı?

Banyo ve klima kullanımından dolayı ENY riski taşıyan abonelerin oranları Banyo Şofbeninden Dolayı ENY Riski Taşıyan Meskenler Klima Kullanımından Dolayı ENY Riski Taşıyan Meskenler Mesken Sayısı 77 94 Oran % 24 % 29 Banyo şofbeni ve klima kullanılırken sigortaları sürekli atan aboneler potansiyel elektrik nedenli yangın risk’i taşıyan abone olarak düşünülmüştür

Elektrikli ısıtıcı kullanımından ve tesisatında tadilat yaptırmadığından dolayı ENY riski taşıyan abonelerin oranları Isıtıcılardan Dolayı ENY Riski Taşıyan Meskenler Elektrik Tesisatlarının Eski Olmasından Dolayı ENY Riski Taşıyan Meskenler Mesken Sayısı 125 141 Oran % 39 % 44

2. AŞAMA (Saha Çalışması – Bina) Yapı Bağlantı Hatlarının Durumu Yıldız Mahallesinde 167 ve Altındağ mahallesinde ise 287 apartmanda yapı bağlantı hatlarının ve bina içi hatlarının TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından Haziran 2005 yılında yayınlanan “Kablo Bacası ve Enerji Odasının Ölçü ve Detayları ile Uygulama Alanlarına İlişkin Esaslar” yönetmeliğine [4] ve Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğine [3] göre uygunluklarını incelemek içinde bir çalışma yapılmıştır.

Sayaç panolarının Haziran 2005’ten önceki bağlantı görünümü

Yıldız Mahallesinde Yapı Bağlantı Hatlarının durumu Bina yaş ortalaması 23,04 olarak hesaplanmıştır. Binaya Giren Hat Karşılaştırması Doğru Hat Miktarı 37 % 22 Yanlış Hat Miktarı 130 % 78 Toplam 167

Yıldız Mahallesinde Bina içi hat verilerinin değerlendirilmesi Bina İçi Ana Kolon Karşılaştırması Doğru Hat Miktarı % 0 Yanlış Hat Miktarı 167 % 100 Toplam

Altındağ Mahallesinde Yapı Bağlantı Hatlarının durumu Bina yaş ortalaması 28.89 olarak hesaplanmıştır Binaya Gelen Hat Karşılaştırması Doğru Hat Miktarı 35 % 12 Yanlış Hat Miktarı 252 % 88 Toplam 287

Altındağ Mahallesinde Bina içi Hat verilerinin değerlendirilmesi Bina İçi Ana kolon Karşılaştırması Doğru Hat Miktarı % 0 Yanlış Hat Miktarı 287 % 100 Toplam

Sonuç ve Tartışma Yapılan bu çalışma ile Antalya ilinde 5 yıllık süre içerisinde meydana gelen 11840 adet yangının 3380 kadarının ev ve işyeri yangını olduğu görülmüştür. Bu yangınların ise 901 adet’inin elektrik nedenli olduğu düşünülmüştür. Bu yangınlar incelendiğinde, elektrik tesisatlarından ve elektrikli cihazlardan kaynaklanan 25 farklı neden belirlenmiştir.

Toplam ENY miktarı ve ENY sayısı Evlerimizde sürekli olarak kullandığımız elektrikli 14 adet cihazdan kaynaklanan 420 adet yangın ile karşılaştığımızı görmekteyiz. Bu rakam ise Antalya da her yıl yaklaşık olarak 84 adet elektrikli cihaz nedenli yangın olduğunu göstermektedir. Priz, Anahtar ve Buatlarda N6 43 Buzdolabı İç Tesisatlarının Arızaları N8 46 Banyo Şofbeni N9 64 Elektrikli Isıtıcı N10 55 Elektrikli Battaniye N11 16 Aspiratör Tesisatının Arklar N13 26 Çoklu Priz Hatası N14 47 TV Yangınları N18 Bulaşık Makinesi Tesisat Arızaları N19 4 Çamaşır Makinesi Tesisat N20 23 Klima Elektrik Tesisatlarının Arızalarından Kaynaklanan Yangınlar N23 49 Elektrikli süpürge tesisat arızaları N24 1 Su, Çay ve Kahve Makinelerinin tesisat arızaları N25 30 Toplam ENY miktarı ve ENY sayısı 14 420

Yangınların en çok; 321 adet ile apartman dairelerinde, 225 adet ile işyerlerinde, 137 adet ile de gecekondularda meydana geldiği görülmüştür.

Yangınların meydan geldiği iç mekânlarda da sırasıyla; 202 adet bina ortak kullanım alanlarında, 190 adet evlerde salonlarda, 139 adet çalışma ofislerinde ENY meydana gelmiştir. Bunların yanı sıra iç mekânlar da; 93 adet banyoda, 77 adet mutfakta, 49 adet yatak odasında ENY meydana gelmesi ise önemli görülebilecek sonuçlardır

Bu sonuçlar referans alınarak; Yaşam alanlarında elektrik nedenli yangın risklerinin azaltılması için, T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca, öncelikle ortalama 10 yaş ve üzeri binalarda elektrik tesisatlarında tadilata gidilmesi zorunluluğu getirilmelidir. Tadilat maliyetlerinin mesken sahiplerine ekonomik açıdan ağır yükümlülükler getirmemesi için bankalarla yapılacak görüşmeler sayesinde uzun vadeli kredi temini sağlanabilir.

T.C. Millî Eğitim Bakanlığınca ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine bir yarıyıl süresince konulacak “ Elektrik Nedenli Yangınlar ve Alınacak Önlemler” adlı bir ders aracılığıyla konu hakkında bilgi verilmesi sağlanmalıdır. Yerel yönetimler aracılığıyla evlerdeki elektrik nedenli yangın tehlikelerinin azaltılması için ev kadınlarına yönelik elektrikli cihazların kullanımları ile ilgili bir ücretsiz eğitim faaliyeti yürütülmelidir. Bu faaliyet için Amerika Birleşik devletlerinde aynı konu çerçevesinde yapılan çalışmalar referans alınabilir.

T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca ülke genelinde elektrikli cihaz üretimi ve satışı yapan tüm firmalara, sattıkları ürünlerin elektrikli tesisat kısımlarının 2 yılda bir (ücretli ya da ücretsiz) bakımlarını yapma zorunluluğu getirilmelidir. TS HD 60364–1 (Alçak gerilim elektrik tesisleri) …7 ve benzeri standartlara uyum zorunluluğunun da proje hazırlama esasları yönetmeliğine ya da binalarda yangından korunma yönetmeliğine dahil edilmesinde yarar görülmektedir.

Kaynaklar [1] Hall, J.R., Bukowskı, R., Gomberg, A., Analysis of Electrical Fire Investigations in Ten Cities., U.S. Goverment Printed Office., NB-SIR 83-2803. 68p Washington DC ., 1983. [2] Şengöz, M. C., Meskenlerdeki Elektrik Tesisatlarından Kaynaklanan Yangınların İncelenmesi ve Yangın Risk Analizinin Yapılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 132 s, Isparta., 2011. [3] Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği. ,TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası.,104s., Ankara., 2005 [4] Kablo Bacası ve Enerji Odasının Ölçü ve Detayları ile Uygulama Alanlarına İlişkin Esaslar. TEDAŞ Genel Müdürlüğü Yayını. ,7., 12s., Ankara., 2005 [5] Hall, J.R., Bukowskı, R., Gomberg, A., Analysis of Electrical Fire Investigations in Ten Cities., U.S. Goverment Printed Office., NB-SIR 83-2803. 68p Washington DC., 1983. [6] TS HD 60364–1. Alçak Gerilim Elektrik Tesisleri– Bölüm 1: Ana Prensipler, Genel Karakteristiklerin Değerlendirilmesi ve tarifler., Türk Standartları Enstitüsü., Ankara., 2010. [7] HOME ELECTRICAL Safety Checklist., U.S. Consumer Product Safety Commission., Bethesda., U.S. , 2008.

Dinlediğiniz için teşekkürler…