BURUN EMBRİYOLOJİSİ,FİZYOLOJİSİ VE ANATOMİSİ Dr. Bahtiyar HAMİT 10/11/12

EMBRİYOLOJİ 4.-8. gebelik haftaları arasında embriyonun frontonazal ve maksiller çıkıntıların birleşmesiyle nazal plak oluşur. Nazal plağın invajinasyonu sonucu nazal çukur ve nazal kese oluşur. Septum frontonazal çıkıntının posteriorda orta hatta doğru gelişmesi ve mezedermin maksiller çıkıntıların orta hatta birleşmesiyle oluşur.

EMBRİYOLOJİ Aşağı doğru büyüyen septum damakla birleşerek iki ayrı nazal kaviteyi oluşturur. Bu süreçte oluşacak bir kapanma defekti yarık damak anomalisi yaratabilir.

56. gün

EMBRİYOLOJİ 6. gebelik haftasında lateral nazal duvar oluşur. 7. haftada bu duvarda konkaları oluşturacak üç aksiyel yarık oluşur. 10. haftada bu yarıkların laterale doğru keseleşmesi sonucu paranazal sinüsler oluşmaya başlar.

63. gün

FİZYOLOJİ 1. SOLUNUM A) hava yolu sağlar B)solunan havayı uygun hale getirir 2.koku alma 3. tad alma 4.orta kulak ventilasyonu 5.paranazal sinüs drenajı

FİZYOLOJİ 6. ses rezonansı 7. cinsel uyarı (vomeronazal organ) 8. bakteriosit ve bakteriostatik etki.

Burun solunum sisteminin en üst bölümünü oluşturur. Önde nostriller aracılığı ile yüze arkada ise koana aracılığı ile nasofarenkse açılır. Burun anatomisi eksternal burun ve internal burun olmak üzere iki kısımda incelenir.

EKSTERNAL BURUN Eksternal piramit: 1-Kemik piramit 2-Kartilaj piramit 3-Lobül 4-Yumuşak doku alanları

cilt subkutanöz yağ dokusu kas dokusu Eksternal nasal piramit cilt , subkutanöz yağ dokusu, ve kas dokusu ile örtülüdür. Bunların kalınlıkları farklılık gösterir.

Kemik piramit Nasal kemik Frontal kemiğin nasal spini Maksillar kemiğin frontal prosesi Kemik piramit; Nasal kemikleri Frontal kemiğin nasal spini(spina nasalis ossis frontalis) Maksillar kemiğin frontal prosesini içerir.

Nasal kemik küçük ve dikdörtgen şeklinde 2 adet kemikten oluşur. Bu kemik kraniyal yönde dar ve kalın kaudal yönde ise daha geniş ve incedir. Üstte frontonasal sütürü yanlarda nasomaksiller sütürü ortada ise internasal sütürü oluşturur. Maksillanın frontal prosesi kaudalde daha kalındır ve kemik piramitin dorsal kısmını oluşturur.

Kartilaginöz piramit Septolateral kartilaj -ULC -Kartilaj septum Aksesuar kartilajlar Kartilajinöz piramit septolateral kartilaj ve membranöz bölgede yer alan 1-3 aksesuar kartilajdan oluşur. Septolateral kartilaj; kartilajinöz septum ve ULC dan oluşur. ULC nin kemik piramit ile olan birleşme yeri rijittir. ULC nasal kemik alt sınırının 1-2 mm altına girer.

Kartilajinöz piramit T şeklindedir. ULC ile septumun oluşturduğu açı kaudal bölümde 15 derece iken K noktasına doğru 90 dereceye çıkar. Bu açı solunumda çok önemli olduğu için total septal rekonstruksiyon ve rinoplastilerde dikkat edilmelidir.

Septal kartilaj Septal kartilaj nasal spin, maksilla ve vomerin oluşturduğu bir kemik kaide üzerine yerleşmiştir. Önde membranöz septum ile kolumellaya bağlı serbest uç ile sonlanır. Arkada ise etmoid kemiğin perpendiküler laminası ile bağlıdır. Üstte ise ULC ler ile birleşerek kartilajinöz piramidi yapar.

ULC’nin kaudal kenarı serbesttir ve burun içine doğru sarkar ULC’nin kaudal kenarı serbesttir ve burun içine doğru sarkar. Sarkan kısmın lateral bölümü deri ile kaplıdır. ( cul de sac )

Kaudal kısmın medial üçte birlik bölümü genellikle yukarı doğru 160 ile 180 derece rotasyon gösterir ve bu bölüm respirasyon sırasında içe ve dışa hareket ederek valv görevi görür.

LOBÜL 2 lobüler kartilaj(LLC) Kas lifleri Subkutanöz yağ dokusu ve sebase glandlar içeren kalın deri Lobül, eksternal nasal piramidin mobil olan alt üçte birlik kısmıdır.

Lower lateral kartilaj (LLC) 1-Medial krus 2-İntermediate krus 3-Dome 4-Lateral krus

Dom bölgesi Pitanguyin ligamenti Dom bölgesi; medial ve lateral krusları birleştiren, kurvatürü 10 ile 80 derece arasında değişen ve kraniyal kısmında çentik bulunan bölümdür. İki dom birlikte nasal tipi oluşturur ve interdomal ligament ya da Pitanguyin ligamenti ile birleşirler.

Yumuşak doku alanları Paraseptal alan Lateral alan Kaudal lobular çentik Alar alan Eksternal nasal piramitte dört adet yumuşak doku alanı vardır: Dört farklı noktada yer alan yumuşak dokular burnun mobilitesinde rol oynar.

Eksternal nasal piramit dıştan içe doğru 4 tabaka ile örtülüdür Eksternal nasal piramit dıştan içe doğru 4 tabaka ile örtülüdür. 1-Epidermis ve sebase glandlar ve kıl folikülleri içeren dermis 2-Damar ve sinir ağlarının bulunduğu konnektif doku 3-Yüzeyel yağ dokusu 4-Muskulofasyal katman; fibromuskuler kat, derin yağ dokusu ve periost/perikondrium

Ekternal burun kasları mimik kasları sınıfına sokulur.Bu kaslar: M. Procerus :Burnu kaldırır ve kısaltır M. Nasalis:Burun deliklerini genişletir,burnu basıklaştırır uzatır ve daraltır. M. Depresör Septi Nasi:Burun deliklerini daraltır M. Levatör Labii Superioris Alaque Nasi:Burun deliklerini genişletir

İNTERNAL BURUN Burun iç yapısı uzun yıllardır anatomik, fizyolojik veya patolojik olarak farklı bölümlere ayrılarak incelenmeye çalışılmıştır. (cottle 5 bölge 1961) (huizing 3 bölge 2003)

Cottle’a göre burun alanları 1-Nostril 2-Valv 3-Kemik ve kartilaj çatı altındaki alan 4-Konkaların ön kısmını, infundibulum ve osteomeatal kompleksi içeren burun boşluğunun ön yarımı 5-Konka kuyruklarını içeren burun boşluğunun arka yarımı

Huizing’e göre burun alanları 1- Anterior segment ;nostril , vestibül valv bölgesi 2- Orta segment; konkalar , septum ve sinus osteumları 3- Arka segment;konka kuyrukları , sfenoid sinüs ön duvarı ve koana

Nostril Alar rim, kolumellanın lateral sınırı ve nostril tabanından oluşur.

Vestibül Lobülün deri ile kaplı iç yüzüdür. Medial kısmı, LLC nin medial krusu, membranöz septum ve kartilaginöz septumun kaudal kısmı Lateral kısmı, LLC nin lateral krusu ve ULCnin kaudal kısmından oluşur.

Valv bölgesi osteum internum, istmus nasi Burnun en dar yeri 10-15 derece 55-83 mm2 Burnun en dar yeri olması nedeniyle hava akımına en fazla rezistansı gösterir.

Medial kısmı; kartilaginöz septum ve premaksiller krest Lateral kısmı; ULC nin kaudal sınırı, alt konka başı, Kaudalde nasal taban

Septum Nasal septum 4 parçadan oluşur 1-Kartilaginöz septum 2-Etmoid kemiğin perpendiküler laminası 3-Vomer 4-Septumun destek noktaları

Septumun destek noktaları Septal kafes olarak da adlandırılır. Septumu destekleyen 8 adet anatomik nokta vardır. Kaudalde; Anterior nasal spine Premaksilla Maksiller krest Palatin krest Membranöz septum

Ventralde; Nasal kemikler Kraniyalde; Kribriform laminaların birleşim yeri Dorsalde; Sfenoidal krest

Konkalar ve konka benzeri yapılar Lateral duvar; 1-Alt konka 2-Orta konka 3-Superior konka 4-Ager nasi 5-Supreme konka Lateral nasal duvarda 5 adet konka ve konka benzeri yapı tanımlanmıştır.

Medial duvar; Septal konka Posterior septal katlantı

Konka benzeri yapılar Septal konkalar; septal mukozanın lokal kalınlaşmalarıdır ve inspire edilen havanın regülasyonunda rol oynar.

Tuberculum septi anterior: en belirgin septal konkadır. Orta konka başının karşısındaki septumun mukozal kalınlaşmasıdır.

Tuberculum septi posterior: kemik septumun alt ve arka kısmındaki, hava akımına paralel oluşan küçük mukozal katlantılardır. Ager nasi ise orta konka başının önündeki kabarıklıktır.

Meatuslar

Meatus Nasi Superior Meatus Nasi İnferior Meatus Nasi Medius Sinüs Sfenoidalis Cellulae Etmoidalis Posteiror Meatus Nasi İnferior Nazolakrimal Kanal Meatus Nasi Medius Sinüs Frontalis (Ductus Frontonasalis Aracılığı ile)‏ Sinüs Maksillaris (Hiatus Semilunaris Aracılığı ile)‏ Cellulae Etmoidalis Anterior Cellulae Etmoidalis Medius

Eksternal nasal piramitin kanlanması Anterior septum , etmoid kemik ve eksternal piramitin bir kısmı internal karotid arterin dalı olan oftalmik arter tarafından beslenir.

Septum arterler

Nazal kavitenin kanlanması Kartilaj septum ve ön lateral duvar- anterior etmoid arter Kemik septum ve konkaların büyük kısmı- sphenopalatin arter

KİESSELBACH PLEKSUSU Sfenopalatin arter, anterior etmoidal arter, majör palatin ater ve superior labial arer septumun ön kısmında little bölgesinde kiesselbach pleksusunu oluştururlar. Anterior epistaksislerin çoğu bu bölgeden kaynaklanır.

Venöz drenaj Venler arterlere eşlik eder. Venöz drenaj v. Fasiyalis, v. Oftalmica ve pterigoid pleksusa olur. Sfenopalatin ven pterigoid pleksusa. Etmoid venler oftalmic vene drene olur.

Venöz drenaj Eksternal burun v. facialis aracılığıyla internal juguler ven Nazal kavite Üst: kavernöz sinüs Ön, Arka: internal, external juguler ven

LENFATİKLER Burun dış kısımlarının lenfatikleri submandibuler bölgeye drene olur. Nazal kavite lenfatikleri parafarengeal bölgeye, oradan da juguler lenf nodlarına drene olur.

Eksternal nasal piramitin inervasyonu Supraorbital n.(V1) Supratrochlear n.(V1) Infratrochlear n.(V1) Ant. ethmoidal sinirin eksternal nazal dalı(V1) Infraorbital n. (V2)

Nasal kavitenin innervasyonu Oftalmik n.(V1) ant. ethmoidal n. Maxillar n.(V2) posterosuperior nasal n. posteroinferior nasal n. nasopalatine n.

Kaynaklar 1- Functional Reconstructive Nasal Surgery, Egbert H.Huizing 2- Manual of Endoscopic Sinus Surgery, Daniel Simmen 3- Endoskopik Sinüs Cerrahisi, Erhun Şerbetçi 4- Endoskopik Sinüs Cerrahisi, Metin Önerci 5- İnsan Anatomisi Atlası, Frank Netter

TEŞEKKÜRLER