İŞ GÜVENLİĞİ VE SAĞLIĞI YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Seha Özmen

İçindekiler Kaynak nedir? Kaynak türleri nelerdir? Kaynak yapılırken alınması gereken önlemler?

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAYNAK NEDİR? Basit anlamda kaynak, ısı aracılığı ile iki parçanın birbirine birleştirilmesidir. Genel olarak kaynak; imalat, onarım ve tamir işlerinde bir yöntem olarak kullanılır. İmalat yöntemi olarak,dökümün veya dövmenin bir başka şeklidir. Bir başka deyimle, metal veya sentetik parçalarıtermik yolla birleştirmek için yapılan kaynak işlemidir. Bu işlemde ana ilke, kaynaklaştırılacak parçaların dokunma yerlerini ergime derecelerine kadar ısıtılarak kendi aralarında birleştirilmesi ya da aynı bileşimli malzemeden dolgu maddesi (sentetik ise özelliğine uygun sentetik madde, metal ise kaynak teli veya elektrot) kullanılarak birbirlerine eklemektir. Pratik anlamda kaynak; kaynak yerinin yüksek ısı ile erimesi veya metalin ergime sıcaklığına yakın sıcaklığa kadar ısıtılması ile yapılmaktadır .

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAYNAK TÜRLERİ 1) ELEKTRİK KAYNAĞI Elektrik akımının zıt uçlarının birbirine yaklaştırılmasıyla elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşür. Elektrikli kaynak makinalarının kullanımında elverişli elektriğin sağlanması için kaynak jeneratörleri, kaynak transformatörleri ve kaynak redrosörleri kullanmak gerekmektedir.

ELEKTRİK KAYNAĞI GÜVENLİK ÖNLEMLERİ KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ELEKTRİK KAYNAĞI GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Elektrik kaynak makinesi bağlantı ve fişleri yalnızca elektrik bakım personeli tarafından yapılmalı ve değiştirilmelidir. Elektrik kaynak makinesinin kablolarının üzerinden taşıt geçmemelidir. Kaynak işine başlamadan kaynak motorunun nötr hattı kaynak yapılacak parçaya, kaynak noktasına en yakın yere sağlam şekilde tespit edilmelidir. Yalıtkanlığı bozuk kaynak pensleri kullanılmamalıdır. Elektrik kaynak makinesi üzerindeki şalter, şebeke ile olan bağlantıyı tek hamlede kesmelidir. Kaynak motorunun çalıştığı ortamın havasında parlayıcı patlayıcı gaz olmamalıdır. Elektrik kaynak makinesinin temizlenmesi, tamiri, bakımı ve yerinin değiştirilmesi esnasında makine elektrik şebekesinden kesinlikle ayrılmalıdır. Kaynak yapanın vücudunun herhangi bir yeri makinenin kutupları ile iş parçasının arasına girmemelidir. İletken parçalara dokunulmamalıdır. Suyla soğutulan kaynak torçları kullanılıyorsa, su sızması olmamalıdır. Elektrik ark kaynağının oluşturacağı elektrik tehlikelerine karşın yalıtılmış kablolar kullanılmalıdır. Kaynak pensleri iyi izole edilmelidir.

2) OKSİ-ASETİLEN KAYNAĞI KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 2) OKSİ-ASETİLEN KAYNAĞI Boru ve kanal kaynağında ve tamir işlerinde kullanılmaktadır. Ekipmanı ucuz ve basittir, genelde kaynak alevi (yaklaşık 3100°C) oksijenle asetilenin yanması sonucu elde edilir. Yüksek alaşım çeliklerinin kaynağının yapılması bu yöntemle daha kolaydır. Bu metot, metallerin kesilmesinde de kullanılır.

OKSİ-ASETİLEN KAYNAĞI GÜVENLİK ÖNLEMLERİ KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ OKSİ-ASETİLEN KAYNAĞI GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Oksi-asetilen kaynağında alev zamanla oksijeni azaltır, azot miktarını yükseltir. Böylece solunum güçleşir. Ortamın havası saatte 10 defa değiştirilmelidir

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TÜPLER VE STOKLAMA Tüpler üstü hafif malzeme ile yapılmış, yangına dayanıklı özel alanlarda cinslerine ve dolu/boş olmasına göre ayrı bölmelerde depolanmalı, Açık ateş, ark ve ısı kaynaklarından uzak depolanmalı (min 10 metre), Oksijen tüpleri ile yakıcı tüpler aynı yerde depolanmamalı ( en az 7 metre), Uyarı işaretleri ve Malzeme Güvenlik Bilgi Formları depolanan bölgeye asılmalı, Tüplerin kepleri dolu yada boş daima takılı olmalı, Mümkün olduğunca az depolanmalı, Güneş altında veya soğukta bırakılmamalı, 45 C üzerinde sıcaklığa maruz bırakılmamalı, Soğuk ortamlarda veya bitmek üzere olan tüpleri akış gücünü arttırmak için ısıtılmamalı, Yangına dayanıklı, havalandırmalı depolarda, yanıcı ve yakıcı tüpler olarak ayrı depolanır. Depo sahası açık alanda tel örgüyle çevrili durumda yapılmalıdır. Depo alanı toprak zemin olmamalı, eğim, çukur, çatlak olmamalıdır. Depo alanlarının yürüyüş yolları olmalıdır.

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GAZLAR VE GAZ TÜPLERİ 1- Yanıcı Gazlar : Tüplerde valf ağzı sol vida dişlidir. Saat ibresinin ters yönünde sıkıştırılır. Asetilen : Renksiz, havadan hafif, zehirli olmayan gazdır. Sarımsağa benzer kokusu vardır. Sistemde bakır, %70 alaşımlı bakır malzeme, gümüş ve civa asla kullanılmaz.Çok reaktif olan bakır asetilit bileşimi oluşur, bu da şiddetli patlamaya neden olabilir. 2- Yakıcı Gazlar : Tüplerde valf ağzı sağ vida dişlidir. Saat ibresi yönünde sıkıştırılır. Azot-Argon : Azot havanın %70 ini oluşturur. Havadan hafiftir. Argon havadan ağırdır. Saf azot ve argonu 3 kez solumak öldürebilir.

KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GAZLAR VE GAZ TÜPLERİ Gaz tank ve tüpleriyle, gaz nakleden hatlar normların belirttiği renklerde boyanmalıdır. Asetilen – sarı Oksijen – mavi Hidrojen – kırmızı Azot – yeşil Basınçlı hava – açık mavi Karbon gazı – kırmızı Klor – gri Propan – gri 1. Grup ( Oksijen, Azot, Argon, CO2 ve Helyum ) : Yanıcı olmayan, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 2. Grup ( Asetilen, Hidrojen, Propan, Bütan, LPG ) : Yanıcı, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 3. Grup ( Amin, Merkaptan, Halojenli Hidrokarbon içeren özel gaz karışımları ) : Yanıcı, Aşındırıcı, Toksik 4. Grup ( Hidrojenklorür, Flor ve Florür, Asit Gazları ) : Toksik ve/veya Aşındırıcı, Yakıcı, Yanıcı olmayan 5. Grup ( Silan ) : kendiliğinden alevlenir. 6. Grup ( Asrin, Fosfin, Azot Oksitler ) : Çok toksik GAZLAR

Etkili Web Sitesi Oluşturma GAZ TÜRLERİ 1. Grup ( Oksijen, Azot, Argon, CO2 ve Helyum ) : Yanıcı olmayan, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 2. Grup ( Asetilen, Hidrojen, Propan, Bütan, LPG ) : Yanıcı, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik 3. Grup ( Amin, Merkaptan, Halojenli Hidrokarbon içeren özel gaz karışımları ) : Yanıcı, Aşındırıcı, Toksik 4. Grup ( Hidrojenklorür, Flor ve Florür, Asit Gazları ) : Toksik ve/veya Aşındırıcı, Yakıcı, Yanıcı olmayan 5. Grup ( Silan ) : kendiliğinden alevlenir. 6. Grup ( Asrin, Fosfin, Azot Oksitler ) : Çok toksik GAZLAR

GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR KAYNAK YAPILIRKEN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Tüpler TS 1519 ve TS 11169 standartlarına uygun olmalıdır. Tüplerin periyodik kontrolleri zamanında yapılmalıdır. Dolu tüpler sıcaklık değişimlerine, güneşin dik ışınlarına, radyasyon ısısına, soğuğa ve neme karşı korunmalıdır. Tüpler 45 ºC ‘nin üzerinde sıcaklığa maruz kalmamalıdır. Boş tüplerin artıkgaz sızıntılarını önlemek için valfler kapatılmalıdır.. Kullanılacak tüpler kaynak yapılacak yere kaynak arabalarıyla taşınır. Basınçlı gaz tüpleri dik veya 45º likaçıyla kaynak arabasına sabitlenir. Sabit kaynak yapılıyorsa tüpler dik olarak tutulur, devrilmeye karşı önlem alınmalıdır. Gaz tüpleri yatık vaziyette kullanılmaz

GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Tüp basıncından düşük basınçlarda kullanılacaksa regülatör kullanılmalıdır. Arızalı regülatörler kullanılmamalı, tüpe ve gazın cinsine uygun regülatör kullanılmalıdır. Regülatör ve hortumlardaki basınç serbest bırakılmalıdır. Tehlikeli gaz karışımlarının birikmesini önlemek için yeterli havalandırma yapılmalıdır. Gazlar ve dumanlar iyi havalandırılmayan atölyelerin kör noktalarında birikebilir. Vanalar yavaş yavaş açılacak, önce yanıcı gaz (asetilen) sonra yakıcı gaz (oksijen) açılacaktır. Kapatırken tersi işlem yapılacaktır. Kaynak esnasında üfleç ile tüp arasındaki hortum uzunluğu en az 3 metre olmalıdır. Eğer tüpten akmakta olan gaz bir nedenle tüpün valfinde veya bağlı olan basınç düşürücüde yanıyorsa hemen tüp valfi kapatılmalı, olmuyorsa yangın söndürücü cihazı kullanılmalıdır.

GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER GAZLAR VE GAZ TÜPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR 1- REGÜLATÖR (ISO EN 2503 e uygun olmalıdır) 2- ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ 3- HORTUM (TS 2411 EN 559 a uygun, yanmaz, kauçuk olmalı) (Asetilen =Kırmızı, Oksijen = Mavi, Propan = Turuncu, Asal Gaz = Siyah)

ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ Oksi-yakıt proseslerinde, gazın kesme ve kaynak ekipmanından geri tepmesi sonucu ortaya çıkabilecek yanmayı ( alev geri tepmesi hadisesini ) önlemek için geliştirilmiş ekipmanlardır.

ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER ALEV GERİ TEPME EMNİYET VENTİLİ Başlıca iki önemli görevi vardır : 1. Alevi durdurmak, 2. Gazın ters akışını engellemek ( Check Valf ) Kullanım yerine göre üç farklı tiptedir : 1. Regülatör Arkası Alev Geri Tepme Emniyet Valfleri 2. Hortum Arası Alev Geri Tepme Emniyet Valfleri 3. Şaloma Arkası Alev Geri tepme Emniyet Valfleri

KAYNAK TOZ DUMAN VE GAZLARININ SAĞLIĞA ETKİLERİ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER KAYNAK TOZ DUMAN VE GAZLARININ SAĞLIĞA ETKİLERİ Kaynaklı imalat atölyelerinde üretim süreci gereği oluşan ve çalışma ortamına yayılan gaz, toz ve dumanlar vücuda solunum yolu ile girerler. Söz konusu hava kirleticilerinden bazıları kronik (uzun dönemde ortaya çıkan) hastalıklara neden olduğu gibi, etkilenme düzeyine bağlı olarak akut (ani-birdenbire) rahatsızlıklara da neden olabilmektedir. Kaynaklı imalat atölyelerindeki çalışma ortamında izin verilen yoğunluktan daha fazla kirleticilerin bulunması ve bu havanın solunması durumunda maruz kalma süresi ve yoğunluğuna göre; solunum güçlüğü, kan hastalıkları, kanser, kronik bronşit, baş ağrısı, akciğerödemi, metal dumanı ateşi, ağız ve burun mukozasında tahrişler oluşabilmektedir Merkezi sinir sistemi, böbrek, karaciğer, kan yapıcı sistem ve kemik yapısı üzerinde de çeşitli hasarlar oluşmakta ve buna bağlı hastalıklar ortaya çıkabilmektedir. Metal içeren toz, gaz ve dumanların uzun süre solunması sonucunda akciğerde birikmesi ile pnömokonyoz adı verilen meslek hastalıkları oluşmaktadır. Kaynaklı imalat atölyelerinde çalışanların toz, gaz, duman ve oksitlerinden etkilendikleri metallerden karbon, kalay, demir, alüminyum düşük düzeyde risk oluştururken kadmiyum, krom, kurşun, vanadyum, mangan, cıva, molibden, nikel, titan ve çinko ise irritan ve toksit etki yarattıklarından çok daha büyük sağlık sorunlarına ve kalıcı hastalıklara kaynaklık etmektedirler

KAYNAK EKİPMANLARI KAYNAK EKİPMANLARININ ÖZELLİKLERİ KİŞİSEL KORUYUCULAR KAYNAK EKİPMANLARI KAYNAK EKİPMANLARININ ÖZELLİKLERİ Eldiven ateşe dayanıklı olarak üretilmiş olmalıdır. Önlük ve tozluk deriden ve ateşe, radyant ısıya ve sıcak metal çapaklarına dayanıklı olmalıdır. Ayakkabılar sıcak çapakların ayağa girmesini önlemek amacıyla uzun konçlu, malzeme düşmelerine karşı burnu çelikli olarak yapılmalıdır. Eğer baş üstü çalışması var ise deri başlık ve omuzluk kullanılmalıdır. Ağır ve keskin malzemelerin başa çarpmasını ve düşmesini önlemek için baret giyilmelidir. İş elbiseleri koyu renkte, kalın ve yünden dikilmeli, pamuk kullanılmamalı ve çok dar olmamalıdır İş elbiselerin kolları ile pantolonların paçaları düğmeli veya lastikli olmalı, tozların birikmelerine karşı cepsiz dikilmelidir.