ÇOKLU ZEKÂ KURAMI VE ÖĞRENME YÖNTEMLERİ

Konular Zekâ Geleneksel Zekâ Anlayışları Çoklu Zekâ Kuramı Geleneksel ve Çoklu Zekâ Kuramlarının Karşılaştırılması Zekâ Alanlarının Belirlenmesi Zekâ Alanları ve Özellikleri Zekâ Alanlarının Gelişimini Etkileyen Faktörler Çoklu Zekâ Teorisinin İlkeleri Çoklu Zekâ Alanları Nasıl Belirlenebilir? Çoklu Zekâ Kuramı ve Öğrenme Farklı Zekâ Alanlarına Göre Öğrenme Etkinlikleri Çoklu Zekâ İle Ders Planlama Örnek Ders Planı Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Ölçme ve Değerlendirme Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Uygulamalar ve Öğretimde Karşılaşılan Güçlükler    

  Zekâ   Zekâ nedir ? Zekâ testlerinden alınan puan bireylerin zekâlarının bir ölçüsü olabilir mi ? Müziğe karşı çok yetenekli olan bir kişinin zekâ puanı düşük olması ne anlam ifade eder ? İnsanların yetenekleri ile zekâ arasında nasıl bir ilişki var ?   İnsanların büyük bir çoğunluğuna göre, zekânın özünü; akıllılık alışılmışın dışındaki sorunları çözmedeki beceriklilik oluşturmaktadır. Bu yüzde insanların zekâları kısa bir zamanda tespit edilip zeki, normal ya da düşük zekâlı diye sınıflandırılır. Gerçekten zekâ, bu kadar dar kapsamlı düşünebilecek kadar basit midir ? Zekâ soyut bir kavramdır.Bu nedenle tanımlamak sınırlarını çizmek için birçok düşünür ve bilim adamı çeşitli fikirler üretmişlerdir. Zekâ üzerindeki bu fikirlerin çoğunda matematik mekanik ve dil gibi yeteneklerle problemleri çözme durumları ölçüt alınmıştır.Bütün insanlar için belirli bir standart zekâ kuramı ve testi amaçlanmış ama, insanların kültür ve yaşayış farklılığından dolayı herkes tarafından kabul görülen bir kuram oluşturulamamıştır. Şimdi bu geleneksel olara adlandırabileceğimiz kuramlara değinelim.    

Geleneksel Zekâ Anlayışları Zekâyı ilk kez Galton ölçmeye çalışmıştır. Galton temel duyuların duyarlılığını incelemiş; zekâ, bilgileri yapısallaştırma ve kullanma olarak ele alınmıştır. Zekâyı ilk kez kuramsal düzeyde inceleyen psikolog Guilford’dur. Guilford’un geliştirdiği zekâ testi, insanın bilişsel sisteminin yapısal bütünlüğü olduğu ve süreçlerle ilgili işlemlerin bireyden bireye farklılık gösterdiği görüşüne dayanır. Guilford, zihin yapısını incelemiş ve zihinsel becerileri: işlemler, ürünler ve içerik olarak üç boyutta ele almıştır. Ancak düşünmenin karmaşık ve çok soyut olması nedeniyle zihin yapısına ilişkin ayrıntıları açıklamada yeterli olamamıştır. Piaget ise zekânın, zekâ testinden alınan puan olmadığını, zihnin değişme kendini yenileme gücü olarak belirtmiştir. Piaget düşüncesine göre zihnimiz; aldığı besinlerle bilişsel fonksiyonları gelişen bir sindirim sistemi, bilgilerde zihni besleyen canlandıran ve geliştiren besin maddeleri gibi düşünülebilir.    

Thorndike zekâyı soyut zekâ, sosyal zekâ ve mekanik zekâ olmak üzere üçe ayırır. Thorndike bir takım zihinsel yetenekler de belirlemiştir: sözel kavrama, hafıza, muhakeme, uzay ilişkilerini görselleştirme yeteneği, sayısal yetenek, sözel akılcılık, algısal hız(Bacanlı,1999:84). Thorndike’nin kuramda çok etmenden oluştuğu kabul edilse de bu etmelerin hepsinin kombinasyonu yani toplamı ile zekâ ölçülmektedir. Bu kurama göre zeki olmak için; soyut mekanik ve sosyal yeteneklerin bireyde yeterli seviyede olması gerekmektedir. Zekâ ile ilgili yukarıda değindiğimiz bilim adamlarından başka pek çok bilim adamı da önemli çalışmalar yapmışlardır. Genel olarak bu kuramların temelini baktığımızda zekâ daha çok sayısal ve sözel alanlar olarak iki grupta değerlendirebileceğimiz genel yetenekten oluşmaktadır. Ayrıca kişiden kişiye farklılık gösteren özel yetenekler zekâ kuramı içinde yerini bulamıyor.Zekâ kuramlarına göre hazırlanan zekâ testleri ise tek etmenli yani genel yetenekleri ölçtüğü bu ölçüt ise nesnellik sorunundan dolayı birçok eleştiri maruz kalmaktadır.Başka bir ifadeyle dünyadaki zeki ya da yetenekli bireyleri belirleyebiliriz ancak bu beceriler bir teste sığdırılamayacak kadar karmaşıktır.    

Çoklu Zekâ Kuramı Nöropsikolog ve gelişim uzmanı Gardner, geleneksel zekâ anlayışlarını inceledikten sonra 70’li ve 80’li yıllarda bireylerin bilişsel kapasitelerini araştırmıştır.Bu araştırmaları neticesinde ise yeni bir zeka kuramı oluşturmuştur.   Gardner zekâ tanımı diğer kuramlardan yaklaşımı ile hemen ayırt edilebilmektedir. Şöyle diyor Gardner ;   İnsan zekâlarını ve kombinasyonlarını fark etmemiz ve geliştirmemiz son derece önemlidir. Birbirimizden bu kadar farklı oluşumuz, hepimizin farklı zekâ kombinasyonlarına sahip olmamızdan kaynaklanmaktadır. Bunun farkında olursak hayatta karşımıza çıkan sorunlarla baş etmemiz kolaylaşır.   Gardner zekâ kuramı daha doğrusu insan zekâları kuramı; bütün insanlarda değiştirilmeden aynen bulunması gereken bir özellikte olmayıp bütün insanlarda değişik farkı yeteneklerle kendini göstermektedir. Gardner’ın geliştirdiği kurama göre, zekâ biyopsikolojik bir potansiyeldir ve şöyle tanımlanmıştır.   “ Zekâ bir ya da daha fazla kültürel yapıda değeri olan bir ürüne şekil verme ya da problemleri çözme yeteneğidir ” Bu tanıma göre zekâ bireylerin kişisel kararları olduğu kadar aynı zamanda bir potansiyeldir ve değerlere, fırsatlara bağlı olarak ortaya çıkar. Kültürel değerler zekâ olarak ele alınan davranışları derinden etkiler.    

Geleneksel ve Çoklu Zekâ Kuramlarının Karşılaştırılması Geleneksel Kuramlar; 1. Zekâ doğuştan kazanılır,sabittir ve bu nedenle de asla değiştirilemez. 2. Zekâ, niceliksel olarak ölçülebilir ve tek bir sayıya indirgenebilir. 3. Zekâ,tekildir. 4. Zekâ,gerçek hayattan soyutlanarak (yani,belli zekâ testleri ile) ölçülür. 5. Zekâ, öğrencileri belli seviyelere göre sınıflandırmak ve onların gelecekteki başarılarını tahmin etmek için kullanılır.. Çoklu Zekâ Kuramı; 1. Bir bireyin kalıtımla birlikte getirdiği zekâ kapasitesi iyileştirilebilir, geliştirilebilir, değiştirilebilir. 2. Zekâ, herhangi bir performansta, üründe veya problem çözme sürecinde sergilendiğinden sayısal olarak hesaplanamaz. 3. Zekâ, çoğuldur ve çeşitli yollarla sergilenebilir. 4. Zekâ, gerçek hayat durumlarından veya koşullarından soyutlanamaz. 5. Zekâ, öğrencilerin sahip oldukları gizil güçlerini veya doğal potansiyellerini anlamak ve onların başarmak için uygulayabilecekleri farklı yolları keşfetmek için kullanılır.    

NİCELİKSEL ANLAYIŞ (GELENEKSEL ZEKÂ) NİTELİKSEL ANLAYIŞ (ÇOKLU ZEKÂ) -Tekil-bütüncül yaklaşım -Çoğulcu yaklaşım -Gerçek yaşamdan soyutlama -Gerçek yaşam faaliyetlerini temele alma -Sayısallaştırma -Zekâ profili çıkarma -Ölçme -Yorumlama, betimleme -Doğuştan gelme ve sabitlik -Değişme ve gelişme -Bireyleri sınıflama -Bireyleri tanıma ve keşfetme    

Zekâ Alanlarının Belirlenmesi Gardner zekâ alanları belirlenmesi için belirli ölçütler tanımladı.Çünkü bireylerin ilgi ve yetenekleri çok geniş ve çeşitlidir.Ancak bunları genelleştirerek belirli alanlarda sınırları çizilmelidir. Bunun için Gardner zekâ alanlarının belirlenmesinde kullanılan sekiz ölçüt oluşturmuştur.Bunlar ; 1-Beyin hasarıyla potansiyel izolasyon 2-Evrimsel tarih ve evrimsel olasılık 3-Tanımlanabilir çekirdek işlemler seti 4-Bir sembol sistemine şifrelemede hassasiyet 5-Tanınabilir son aşama ve ayırıcı gelişimsel eğri 6-Özel bir becerinin varlığı ile ayırt edilmiş bireylerin varlığı(dahiler, idiotlar) 7-Deneysel psikolojik görevlerle desteklenme 8-Psikometrik bulgularla desteklenme    

Zekâ Alanlarının Belirlenmesi Gardner zekâ için beyin araştırmalarından insan gelişiminden ve kültürleşmeden faydalanarak zekâ olarak düşünülebilecek sekiz alan belirlemiştir.Bunlar;   1. Sözel-Dilsel Zekâ: 2. Mantık –Matematiksel Zekâ 3. Görsel-Mekansal Zekâ 4. Bedensel Zekâ 5. Müziksel Zekâ 6. Sosyal Zekâ 7. Özedönük Zekâ 8. Doğacı Zekâ    

Kapasiteleri: Sözel-Dil Zekası (Okuma, yazma ve konuşma zekâsı) TANIM: Sözcükler zekâsı ya da bir dilin temel işlemlerini açıkça kullanabilme yeteneğidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim sağlayarak, bu zekânın en belirgin özellikleri kullanılır. Kapasiteleri: 1-Düzeni ve sözcüklerin içeriğini anlama 2-Açıklama, öğretme, öğrenme 3-Mizaha dayalı anlatım 4-Yazılı ya da sözlü olarak etkili hitabet, ikna ve etkileme gücü 5-Hatırlama ve geri getirme 6-Anlamaya yönelik çözümleyici sorular sorma Meslekler: Şair, Yazar, Öğretmen Gazeteci, Politikacı, Hukukçu    

Sözel zekası gelişmiş bir öğrenci ; Okuma yazmayı sever. Hikayeleri sever Söyleyerek, duyarak ve görerek öğrenir. İsimleri yerleri tarihleri iyi ezberler. Ivır zıvır şeyleri ezberlemeyi sever.    

Mantıksal-Matematiksel Zekâ TANIM: Bu zekâ, sayılar ve akıl yürütme zekâsı soyut problemler çözme ve birbiri ile ilişkili kavramlar, düşünceler arasındaki karmaşık ilişkileri anlama yeteneğidir. Kapasiteleri: 1-Soyut yapıları tanıma 2-Tümevarım yoluyla akıl yürütme 3-Tümdengelim yoluyla akıl yürütme 4-Bağlantı ve ilişkileri ayırt etme 5-Karmaşık hesaplamalar yapma 6-Bilimsel yöntemi kullanma Meslekler: Matematikçi, Bilim Adamı Muhasebeci, Bilgisayarcı    

Mantıksal zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; İlişkisel düşünmeyi, problem çözmeyi mantık yürütmeyi sever. İlişkileri, örüntüleri yakalama peşindedir. Gruplayarak, sıralayarak ve soyutlayarak öğrenir. Deneysel çalışmalara ilgi duyar. Soru sormaya bayılır.    

Görsel ve Mekansal Zekâ TANIM: Resimler ve imgeler zekâsı ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma yeteneğidir. Şekil, renk biçim ve dokunuşu ve bunları somut ürünlere dönüştürme yeteneklerini içerir. Kapasiteleri: 1-Aktif hayal gücü 2-Zihinde canlandırma 3-Yer,yön, yol bulma 4-Grafik temsili 5-Nesneler arasındaki ilişkileri tanıma 6-İmajlarla zihinsel manevralar yapma 7-Farklı açılardan objeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanıma Meslekler: Ressam, Mimar, İzci, Rehber, Fotoğrafçı    

Görsel zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; Sevdiği derslerde resim/ karikatür çizer. Tasarım, çizim ve görsellikten zevk alır. Görselleştirerek, hayal kurarak, resim ve renklerle çalışarak öğrenir. Film seyretmeyi, ev aletleriyle oynamayı sever. Öğretmenin kıyafetindeki değişiklik gözünden kaçmaz.    

Bedensel-Kinestetik Zekâ TANIM: Bedensel zekâ tüm vücut ve ellerle ilgili bir zekâ türüdür. Başka bir deyişle, bu zekâ, vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı, fiziksel nesneleri kontrol etmeyi ve vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar. Kapasiteleri: 1- Vücut hareketlerini kontrol etme 2- Önceden planlanmış vücut hareketlerini kontrol etme 3- Bedenin farkında olma 4- Zihin ile beden arasında güçlü bir bağ kurma 5- Pandomim yetenekleri 6- Bedeni tümüyle iyi kullanma Meslekler: Atlet, Dansçı, Heykeltraş Cerrah, Aktör    

Bedensel zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; Beden dilini iyi kullanır. Sportif etkinlikleri sever Duyu organlarıyla dokunarak, tadarak koklayarak... öğrenir. El becerileri iyidir. Çok iyi öğretmen taklidi yapar.    

Müziksel - Ritmik Zekâ Kapasiteleri: TANIM: Ses perdesi, ritim ve ton, bu üç öğeyi kullanarak beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkinlikler yeteneklerini içerir. Kapasiteleri: 1-Müziğin ve ritmin yapısına değer verme 2-Müzikle ilgili şemalar oluşturma 3-Seslere karşı duyarlılık 4-Melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma ve yaratma 5-Ton ve ritimlerin değişik özelliklerinin kullanma Meslekler: Şarkıcı, Besteci, Müzisyen,    

Müziksel zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; Çoğu zaman ya bir şarkı söylüyordur ya da bir melodi mırıldanıyordur. Şarkı söylemeyi müzik aleti çalmayı sever. Ritim, melodi ve müzik ile öğrenir. Sesleri algılama ve ritimleri yakalamada ustadır. Sınıfta ayakları veya parmaklarıyla tempo tutanlardır.    

Sosyal Zekâ Kapasiteleri: TANIM: Bu zekâ çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Kapasiteleri: 1-İnsanlarla sözlü ya da sözsüz etkin iletişim kurma 2-Bir bireyin ruhsal durumunu ya da duygularını okuma 3-Grupta işbirliği içinde çalışma 4-Karşıdaki kişinin bakış açısıyla dinleme 5-Empati kurma 6-Sinerji kazanma ve yaratma Meslekler: Psikolog, Rehber Uzman, Öğretmen, Siyasetçi    

Sosyal zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; Çok arkadaşı vardır. Bir çok grubun üyesidir. . Sosyal etkinliklerin düzenleyicisidir. Paylaşarak, işbirliğiyle, karşılaştırarak, ilşkilendirerek öğrenir. Sınıfın Güzin ablası / “babası”dır. Sınıfın gevezesidir.    

Özedönük-İçsel Zekâ Kapasiteleri: TANIM: Gardner’a göre günlük hayattaki en önemli zekâdır. Kişinin kendisi ile ilgili bilgisinin olması ya da yaşamı ve öğrenmesi ile ilgili sorumluluk almasına işaret eden zekâdır. Kapasiteleri: 1-Konsantrasyon 2-Düşünsellik 3-Yürütücübiliş/Üstbiliş (Düşünme hakkındaki düşünce etkinlikleri) 4-Değişik duyguların farkında olma 5-Özü tanıma ve değer verme 6-Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme Meslekler: Sanatçı, Din Adamı,Psikoterapist, Sosyal Hizmetler Uzmanı    

Özedönük zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; İçgüdüleriyle hareket eder. Yalnızdır; kendi özel ilgileri peşindedir. Kendi başına, bireysel projelerle, kendi hızında öğrenir. Kendini tanımada iç dünyası üzerine yoğunlaşmada ustadır. Sınıfın düşünürüdür.    

Doğacı Zekâ Kapasiteleri: TANIM: Gardner tarafından açıklanan son zekâdır ve doğal çevreyi anlama, tanıma ile ilgilidir. Doğacı zekâ kişinin çevredeki bitki ve hayvan türlerini fark ettiklerinde ve alt türlerini sınıflandırma prensiplerini yaratabildiklerinde ortaya çıkmaktadır. Kapasiteleri: 1-Doğa ile bütünleşme 2-Doğal bitki örtüsüne duyarlılık 3-Canlılar ile etkileşim kurma, koruma 4-Doğanın tepkilerine karşı duyarlılık, 5-Doğadaki bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama 6-Bitki yetiştirme Meslekler: Biyolog, Jeolog, Çiçekçi Arkeolog, Meteorolog    

Doğa zekâsı gelişmiş bir öğrenci ; Doğa ile ilgili koleksiyonu vardır Konuşmasında bol bol doğal hayattan örnekler vardır Araştırarak, inceleyerek, gözlem yaparak öğrenir. Sınıfın meteoroloji uzmanıdır. Okulun bahçesindeki kedilerin sorumlusudur.    

Zekâ Alanlarının Gelişimini Etkileyen Faktörler 1- Kaynaklara ulaşım şansı: Örneğin aile fakirse ve keman, piyano gibi müzikal zekâyı geliştirecek enstrümanlar olmadığından bu zekânın güçlenmesi zorlaşabilir. 2-Tarihsel- kültürel etkenler: Okulda matematik ve fene dayalı programlar varsa ve bunlar önemseniyorsa, mantık, matematik zekâsı gelişir. 3-Coğrafi etkenler: Köyde yetişmiş bir çocuk, apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla, bedensel ve doğacı zekâlarını daha çok geliştirebilir. 4-Ailesel etkenler: Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi onun avukat olmasını istiyorsa dil zekâsı desteklenecektir. 5-Durumsal etkenler: Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça, kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar.    

Çoklu Zekâ Teorisinin İlkeleri · İnsanlar çok farklı zekâ türlerine sahiptir. . Zekâ; bireyleri sınıflandırmak amacıyla değil, onları tanımak amacıyla belirlenir. · Her insan aktif olarak kullandığı zekâları ile özel bir karışıma sahiptir. Her insanın kendine özgü bir zekâ profili vardır. · Zekâların her biri insanda farklı bir gelişim sürecine sahiptir. · Bütün zekâlar dinamiktir. · İnsandaki zekâlar tanımlanabilir ve geliştirilebilir. · Her insan kendi zekâsını geliştirmek ve tanımak fırsatına sahiptir. · Her bir zekânın gelişimi kendi içinde değerlendirilmelidir. · Her bir zekâ hafıza, dikkat, algı ve problem çözme açısından faklı bir sisteme sahiptir. · Bir zekânın kullanımı esnasında diğer zekâlardan da faydalanılabilir. · Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inançlar zekâların gelişimi üzerinde etkiye sahiptir. · Bütün zekâlar, insanın kendini gerçekleştirmesi yolunda farklı ve özel kaynaklardır. · İnsan gelişimini değerlendiren tüm bilimsel teoriler çoklu zekâ teorisini desteklemektedir. · Şu anda bilinen zekâ türlerinden daha farklı zekâlar da olabilir.      

Çoklu Zekâ Alanları Nasıl Belirlenebilir ? 1- Öğrencileri gözlemek : · Olumlu davranışları gözlemek · Olumsuz davranışları gözlemek · Öğrenciyi boş zamanlarında gözlemek 2- Belge toplamak: · Öğrencilere ait ürünleri ( resim ,şiir vb.) toplamak · Öğrenci etkinliklerinin belgelenmesi, kayda alınması 3- Okul kayıtlarını incelemek: · Derslerden alınan notların incelenmesi · Öğrenci hakkında diğer öğretmenlerin yazdığı raporların incelenmesi 4- Diğer öğretmenlerle iletişime girmek 5- Velilerle görüşmek 6- Öğrencilere sormak    

Çoklu Zekâ Kuramı ve Öğrenme Gardner, eğitimsel uygulamalar konusunda belirli bir model önermemektedir. Ancak ona göre çoklu zekâ kuramı eğitime iki önemli yarar sağlamaktadır:   1- Öğrencileri istendik durumlara getirebilmek için eğitim programlarını planlamamıza imkan verir. (Örneğin, müzisyen, bilim adamı yetiştirme gibi) 2- Farklı disiplinlerde önemli kuram ve konuları öğrenmeye çalışan daha fazla sayıda öğrenciye ulaşmamızı sağlar. Öğrencilere bu zekâ alanları kullanılarak eğitim verilirse öğrenme daha kolay gerçekleşir. Gardner, çoklu zekâ hareketinin eğitime ne getireceği ile ilgili sorulara, bu kuramın tek başına bir eğitim hedefi olmadığı; zekâ alanlarının hedeflere ulaşmada güçlü bir araç olduğu şeklinde cevap vermektedir. Bireysel farklılıkların temele alındığı bir öğrenme-öğretme sürecinde, farklı yollarla öğrenen bireylerin varlığının kabulü, farklı yollarla öğretim anlayışını da beraberinde getirecektir. Dolayısıyla öğretmenin tek bir öğretim stratejisiyle öğretim yapması kuramın mantığı açısından anlamsızdır. ( Bümen, 2002:21-22 )    

Farklı Zekâ Alanlarına Göre Öğrenme Etkinlikleri Öğretim tasarımında zekâ türlerinden nasıl yararlanılabileceği pek çok eğitimci tarafından düşünülmüş ve çeşitli cevaplar üretilmiştir. Bu amaçla önce zekâların temel özellikleri belirlenmiş, belli bir zekâda gelişme gösteren bireylerin hangi tür örenme etkinliklerinden zevk alabileceği ya da hangi tür etkinliklerle daha kolay öğrenebileceği tartışılmıştır. Son yıllarda öğrenme–öğretme etkinlikleri üzerinde yapılan araştırmalarda da çoklu zekâ kuramının alanlarından yararlanılmaktadır. Bu amaçla tasarlanan etkinlik grupları şu şekilde özetlenebilir.    

1-Dil Zekâsı ile Öğrenme Etkinlikleri Verilen bilgileri betimleme. Araştırma projeleri hazırlama ve rapor yazma. Şiir, masal, efsane, hikaye, kısa oyun veya makale yazma. Günlük yazma. Sözlük kullanma. Kavramlar dizini kullanma. Kelime bankası oluşturma. Bulmaca hazırlama. Kelime ailesini (kökenini) bulma. Yüksek sesle okuma. Sınıf sekreteri olma. Röportaj yapma. Tartışma yaratma. Mektup yazma. Slogan yaratma. Bülten, kitapçık ya da sözlük yazma. Talk-show radyo(veya TV) programı yazma. Konuyla ilgili sunu yapma. Konu ile bir hikayeyi, romanı, şiiri ilişkilendirme.    

2.Mantıksal-Matematiksel Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Fikir üretmek için beyin fırtınası yaparak, üretilen fikirleri sıralama. Çizelgeler hazırlama. Sınıflama yapma. Zaman çizelgesi hazırlama. Seçenek ve adımların gösterildiği tablo geliştirme. Problemi, harita ya da akış şeması haline getirme. Etkinlik planı hazırlama. Örgütlenme şeması hazırlama. Problemin adımlarını şekil çizerek gösterme. Yapı kurma ve açıkça ifade edilmiş hedefler belirleme. Anahtar kelimeleri belirleme. Önemli ve önemsiz bilgileri ayırt etme. Öğrenilenleri matematiksel bir formüle dönüştürme. Konuyla ilgili bir strateji oyunu kurma. Karşılaştırma yapma. Konuyu açıklamak için analoji oluşturma. Şifre tasarlama.    

3. Görsel ve Mekansal Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Karikatür çizme. Hikaye ya da notları renklerle kodlama. Fikirleri tablo haline getirme. Yap-boz hazırlama. Hikaye panosu hazırlama. Konuşulan ya da okunan şeyin resmini yapma. Yazmayı seven bir arkadaşla resim kitabı hazırlama. Hikayenin resmini çizme. Konuyla ilişkili ya da konuyu açıklayan resimler bulma. Zihin haritası veya kavram haritası yapma. Hikayedeki olayları sıralayan zaman çizelgesi ya da grafikleri çizme. Harita, tablo ve şekil inceleme. Kamerayla kayıt yapma. Video izleme. Resimlerden yararlanarak tahminde bulunma. Slayt hazırlama. Duvar resimleri tasarlama. Poster hazırlama. Reklam veya ilan hazırlama.    

4. Bedensel-Kinestetik Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Göstererek yaptırma. Heykel yapma Koreografi hazırlama. Sanat projesi hazırlama. Kesip yapıştırma. Dansetme. Pandomim ya da taklit yapma. Drama yapma. Gezi yapma. Beden dilini kullanma. Harfleri vücut ile gösterme. Tıraş köpüğü ile yazı yazma. Okunan bir şeyi canlandırma. Konuyu açıklayıcı hareket zinciri yaratma. Tahta ve yer oyunları yaratma. Görev veya bulmaca kartları yapma.    

5. Müziksel - Ritmik Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Dinlenen müziğin yarattığı duyguları ifade etme. Tekerlemeler söyleme. Ritim yaratma. Konuyla ilişkili ya da konuya benzer temada şarkı bulma. Konuyla ilgili müzik dinleme. Mırıldanma. Okurken ya da yazarken tempo tutma. Yazarken ya da çizerken şarkı, doğa sesleri dinleme. Kitap kaseti dinleme. Kelimeleri, kavramları ya da formülleri ritimlere yerleştirme. Notaları sesli okuma. Dil kuralları ve müzik kurallarını ilişkilendirme. Şarkı söyleme. Kafiye bulma. Konudaki duygu ya da düşüncelerle ilgili beste yapma veya şarkı sözü yazma. Fonda müzik dinleme. Konuyu müzik eşliğinde sunma. Müzik aleti yapma veya kullanma.    

6. Sosyal Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Öğrendiğini drama ile gösterme. Başkalarıyla beyin fırtınası yapma. Tartışma. Görüşme yapma. Başkalarının yaşantılarından ders alma. Dinleme. Yardım derneklerine üye olma. Grup çalışmalarına katılama. Rol yapma. Birine bir şeyler öğretme. Kayıt aracı kullanma. Mektup yazma. İnsanları betimleme. Kitap kulübüne üye olma. Karakterlerin davranışlarını tahmin etme. Okuduklarını anlatma. Aldığı notları arkadaşınınkiyle karşılaştırma. Sınıf mitingi düzenleme. Toplantı düzenleme. Yanındaki kişiyle birbirine konu özetleme, tartışma.    

7. Özedönük-İçsel Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Tek başına beyin fırtınası yapma. Günlük tutma. Fonda klasik müzik ya da doğa sesleri dinleme. Araştırma. Teori üretme. Soru üretme. Kişisel sözlük geliştirme. Öğretme yolları geliştirme. Okumanın amacını belirleme. “Neden” sorusunu sorma. Kişisel steno geliştirme. Gün veya dönem içinde kendini değerlendirme. Kendini düzeltmek için imla kılavuzu ve sözlük kullanma. Kişisel bir “neden-sonuç” ya da “etki-tepki” şeması hazırlama. Bilinenler ile bilinmeyenleri ayırt etme. Konuyla ilgili hisleri, düşünceleri yazma. Ödev veya proje konusu seçme. Herhangi bir konuda hedef ortaya koyma ve bu hedefi takip etme. Konuyla ilgili bir makale yazma.    

8. Doğacı Zekâ ile Öğrenme Etkinlikleri Yakın çevre ile öğrenilenler arasında ilişki kurma. Taş, yaprak vb. biriktirme. Öğrenilen yeni bilgilerle doğal nesneler arasında ilişki kurma. Öğrenilen bilgilerle ağaçlar nehirler veya okyanuslar arasında ilişki kurma. Doğada zaman geçirme. Doğal zenginliklere geziler düzenleme. Deneyler hazırlama. Harfleri hayvan ya da bitkilere benzetme (z =zebra). Harflerin okunuşlarını hayvan seslerine benzetme. Hava durumunu takip etme. Belgesel izleme. Konuyu öğrenen kişinin bir kuş, bir balık ya da bir volkan olduğunu hayal ederek empati kurma. Doğa sesleri dinleme. Bitki yetiştirme. Konuyla ilgili doğa fotoğrafları bulma.    

Çoklu Zekâ İle Ders Planlama Çoklu zekâ kuramına dayalı olarak ders planı hazırlanırken aşağıdaki kurallara uyulmalıdır 1-Özel hedef ya da konunun belirlenmesi: Bu aşamada yıllık ya da bireysel öğretim planlarında olduğu gibi eğitim programı için hedef belirleme söz konusudur. Hedefin açık anlaşılır ve net olması gerekir. 2-Anahtar çoklu zekâ sorularının sorulması: Hedefi gerçekleştirmek üzere zekâ türlerinin nasıl kullanılabileceğini belirlemek için her bir zekâ ile ilgili sorular sorulur. 3-Olasılıkların düşünülmesi: Oluşturulan sorular ile sınıfta hangi yöntem, teknik ve öğretim materyallerin kullanılacağı tasarlanır. 4-Beyin fırtınası: Çoklu Zekâ Planlama sayfaları kullanılarak her bir zekâ için kullanılabilecek öğretim yaklaşımları beyin fırtınası kuralınca akla gelen her şey yazılarak listelenir. Her bir zekâ için 20-30 fikir bulunmaya çalışılır. Öğretmenlerin yapacağı grup çalışmaları daha güdüleyici olabilir. 5-Uygun etkinliklerin seçilmesi: Planlama sayfası tamamlandığında eğitim hedefine uygun yaklaşımlar daire içine alınarak seçilir. 6-Aşamalı-sıralı ders planının hazırlanması: Seçilen yaklaşımlar kullanılarak hedefle ilgili ders ya da ünite planı düzenlenir. Planlama 1-2 haftalık yapılabilir. 7-Planın uygulanması: Gerekli materyaller hazırlandıktan sonra plan uygulanır.Uygulama sırasında olabilecek değişikliklere göre gerekli düzeltmeler yapılabilir.    

Çoklu Zekâ Plânlama Soruları Mantık-Matematik Sayı,hesap,mantık,sınıflama ve eleştirel düşünme becerilerini sınıfa nasıl getirebilirim? Dil Konuşmaları ya da yazılmış metinleri nasıl kullanabilirim? Öze dönük Duyguları, anıları nasıl uyandırabilirim ya da öğrencilere seçme şansını nasıl verebilirim? HEDEF Sosyal Öğrencileri nasıl kaynaştırabilir, grupla çalıştırabilir ve büyük grup çalışmalarına nasıl yönlendirebilirim? Görsel Görsel şekilleri hayal etmeyi, renk, resim ve benzetmeleri nasıl kullanabilirim? Müzikal Müziği ya da doğa seslerini, melodileri sınıfa nasıl getirebilirim? Bedensel Vücut ya da el becerilerini işe nasıl karıştırabilirim?    

Tamamlanmış Çoklu Zekâ Planlama Örneği MANTIK-MATEMATİK * Eğer atom olmasaydı... * Atom yapısını ve atomu oluşturan parçacıkların özelliklerini tartışma... * Atomun parçacıklarının işlevlerini sıralama DİL * Atomun özellikleriyle ilgili sözel açıklama yapma * Atomik yapıyla ilgili kendi cümlelerini kurma * Kompozisyon yazma GÖRSEL * Atom ve atomu yerine geçecek semboller bulma * Renkli şekillerle gösterme Resim yapma BEDENSEL * Atom oyunu oynama * Atom ve yapısı ile ilgili drama düzenleme * Öğrencilerin sırtlarına farklı atom yapısını gösteren şekiller çizme MÜZİKAL * Atom ve atom parçacıkları için müzikal bellek destekleyiciler SOSYAL * Sosyal oyunlar * Grupla kart oyunları * Sınıfta atom ve parçacıklarıyla ilgili rol dağıtma ÖZEDÖNÜK * Eğer bir atom olsaydınız... HEDEF Atomun Yapısı ve Atom Parçacıklarının İşlevi Tamamlanmış Çoklu Zekâ Planlama Örneği    

Örnek Ders Planı Ders/ünite ürünleri : Fen bilgisi – Fotosentez Hedef : Fotosentez sürecini öğrenmek. Beklenen öğrenci ürünleri: Öğrenciler fotosentez sürecini görsel, mantıksal, dilsel ya da müziksel olarak açıklayabilecek ve dönüşüm kuramı ile ilişkilendirebilecek ve kendi yaşamlarına aktarabilecekler. Kaynak ve materyaller : Fotosentez sürecini açıklayan poster ve tablolar, değişik müzik bantları veya CD’ler, kaset/CD çalar, sulu boya malzemeleri, fen bilgisi ders kitapları . Öğrenme Etkinlikleri :    

Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Ölçme ve Değerlendirme Çoklu zekâ kuramına dayalı değerlendirme felsefesi otantik bir değerlendirme anlayışını temel alır. Çünkü, otantik değerlendirme, öğrenci öğrenmesi hakkında çoktan seçmeli doğru-yanlış veya boşluk doldurma türündeki testlere oranla daha çok daha gerçekçi bilgiler sunmaktadır. Örneğin, her öğrenci için bir portföy tutmak, öğrencilerin belli bir zaman dilimi içindeki gelişimi hakkında standart testlere oranla daha gerçekçi ve geçerli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, otantik değerlendirme durumsaldır; yani öğrencilerin gerçek hayat uygulamalarına yakın durumlardaki performanslarına ilişkin bilgileri elde edilmesini sağlar.   Çoklu zekâ kuramı açısından öğrenci değerlendirmesi sürekli ve otantik olmalıdır. Çünkü, otantik değerlendirme bir çok ölçme araç ve yöntemini kapsar. Otantik değerlendirmenin en önemli parçası, öğretmenin öğrencilerin performanslarına ilişkin sınıfta yaptığı gözlemleri ve öğrenci ürünlerini belgelendirerek dosyalamasıdır.    

Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Ölçme ve Değerlendirme 1- Anekdot kayıtları  2- Çalışma örnekleri 3- Ses kasetleri 4- Videolar 5- Öğrenci kayıt kartları ve günlükleri 6- İnformal test sonuçları 7- Mutlak değerlendirme anlayışına dayalı sınavlar   8- Öğrenci ile görüşmeler  9- Kontrol listeleri 10- Sınıf haritası    

Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Uygulamalar ve Öğretimde Karşılaşılan Güçlükler Dünyada ve ülkemizde çoklu zekâ alanında önemli çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar gerek kuramın teorik temelleri üzerinde devam eden akademik çalışmalar ve gerekse bu çalışmaların sonuçlarından elde edilen verilerin uygulandığı okul uygulamaları olarak devam etmektedir. Çoklu zekâ temelli öğretimin yapılabilmesi özel öğretim ortamları gerektirdiğinden ve bu uygulamaların ekonomik olarak yüksek maliyetlere neden olmasından dolayı ülkemizde bu uygulamalar genel olarak özel ilköğretim okullarıyla sınırlıdır. Öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler: Öğretmenlerimiz hizmet öncesi ya da hizmet içi eğitim sürecinde kuram hakkında yeterli eğitim almamaktadır. Ayrıca, kuram hangi modelle uygulanırsa uygulansın ekstra zamana ihtiyaç doğmaktadır. Kuramla ilgili uygulamalarda öğretmenlerin yakındığı temel konulardan birisi de ders içeriklerinin yoğun olmasıdır. Kurama dayalı öğretim etkinliklerinin zengin öğretim materyalleri gerektirmesi ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca öğrenci etkinliklerinin değerlendirilmesinde karşılaşılan sorunlar kuramın uygulanmasında önemli sorunlardır Öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler : Kurama dayalı öğretim etkinliklerinde öğrencilerin karşılaştığı temel problemlerden biri bu kuramı bilmemeleridir. Velilerin karşılaştıkları güçlükler: Öğretmenlerin yeni ya da farklı öğretim etkinlikleri uygulamaya başladığında velilerin kaygı ya da kuşkularıyla da karşılaşabilmektedir.    

ASLINDA BÜTÜN ÇOCUKLAR BİRER DAHİDİR By Bek@re 2003 © KONULAR ÇIKIŞ