İKY ve ÇEVRESEL ETKİLER DOÇ.DR. MUSTAFA TAŞLIYAN ZİRVE ÜNİVERSİTESİ

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com KONU BAŞLIKLARI Çevrenin Tanımı ve İKY Açısından Önemi Dış Çevre Faktörleri İç Çevre Faktörleri Örgütsel Yapı 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

Çevrenin Tanımı ve İKY Açısından Önemi Genel olarak çevre; “Canlı organizmaların ve insanların faaliyetleri üzerinde belli bir dönem içerisinde, derhal veya sonradan, doğrudan ve/veya dolaylı bir şekilde etki yaratabilecek, fiziksel, kimyasal, sosyal, kültürel, siyasal ve ekonomik faktörlerin tümü” olarak nitelendirilebilir. Çevre olgusu, bir organizma grubunun gelişmesini etkileyen ve çevreleyen tüm koşulları, durumları ve etkileri içerir. Bugün küçük büyük tüm örgütler için söz konusu olan geçmişte siyah su olarak, fakat bugün değişkenliği ve örgütü etkileyen çevresel unsurların sayısının fazlalığı nedeniyle beyaz su olarak adlandırılan çevre; Oldukça yoğun bir rekabet düzeyi, Yüz binlerce küçük girişimci yeni firmalar, Düşük ücretli ve yüksek nitelikli işçilere sahip çok sayıda ulus, hızlı teknolojik ilerlemeler, Dinamik yasal, politik ve sosyal gerçekler, Değişen değerler ve eğitim nitelikleri gibi birçok hususla nitelendirilmektedir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

Çevrenin Tanımı ve İKY Açısından Önemi Örgütler, kendilerine kaynak sağlayan ve sınırlar belirleyen çevreleri ile iç içe yaşarlar. Çevre ile birçok yönden alışveriş ilişkisi içinde bulunan örgütler, çevreden aldıkları girdileri, uygun görülen ve ihtiyaç duyulan çıktılara dönüştürerek, tekrar çevreye sunarlar. Bu nedenle çevre örgütlerin varlıklarını sürdürmede önemli yeri olan bir olgudur. Çevrede meydana gelen değişimler işletmeleri de değişime zorlayarak onları çevrenin isteklerine cevap verme durumuna getirmektedir. Eğer bir örgüt, çevrenin kısıtlama ve tehditlerine karşı kendisini uyumlaştıramazsa, varlığı er ya da geç sona erer. Bu yüzden, biyolojide vazgeçilmez bir yasa olan çevresel uyuma (adaptasyona) örgütsel açıdan da aynı önem verilmelidir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DIŞSAL ÇEVRE / İÇSEL ÇEVRE 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Dış çevre, “bir sistemle ilgili olan ve o sistemin dışında kalan her şey” olarak tanımlanabilir. İşgücü piyasası, bir örgütün ihtiyaç duyduğu işgörenlerini tedarik ettiği piyasadır veya firma için dış iş gücü havuzudur. Yeni işgörenler, firma dışından tedarik edilmelerinden dolayı, işgücü dış çevresel faktör olarak kabul edilir. İş gücünün yapısı sürekli değişmektedir. Bir örgüt içerisindeki bireylerdeki değişimler yönetimin işgücüyle ilgili politika ve yaklaşımlarına etki etmektedir. Dolayısıyla insan kaynakları uzman ve kurmayları, işgücü yapısındaki çeşitli değişiklikleri izlemek ve analiz etmek durumundadırlar. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

İŞGÜCÜ ARZINI ETKİLEYEN DIŞ ÇEVRESEL FAKTÖRLER 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Yasal düzenlemeler; bugün yöneticiler, örgütler üzerinde çok büyük bir etkiye sahip olan çok geniş sayıda ve çok kere hayret verici şekilde bir seri yasal düzenlemeler ve sınırlamalarla karşı karşıya bulunmaktadırlar. Örneğin; bir firma yasal asgari ücretin altında ücret ödeyemez veya yasaların öngördüğü süreden az yıllık ücretli izin kullandıramaz. Toplum; örgütler, içinde yer aldıkları toplumsal sistemin sahip olduğu niteliksel ve niceliksel tüm özelliklerinden etkilenir. İşletme, toplumun ahlaki normlarına uygun davranırsa, toplumun sosyal ve kültürel ihtiyaçlarının karşılanmasına katkıda bulunursa, imajı artar ve varlığını sürdürme olasılığı yükselir. Sendikalar; çalışanlar, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, ücret düzeyinin yükseltilmesi, işverenlerin veya yöneticilerin haksız ve keyfi işlemlerine karşı kendilerini korumak vb. amaçlarla sendika çatısı altında örgütlenme yoluna gitmişlerdir. Hissedarlar; bir şirketin asıl sahipleridirler. Yönetim tarafından oluşturulan belirli bir programın gelecekteki projeleri, maliyetleri, kârları ve gelirleri nasıl etkileyeceği konusuyla yakından etkilenirler. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Müşteriler; herhangi bir mal veya hizmeti yarar sağlamak için satın alıp kullanan veya tüketen, mal ve hizmetin sunulması karşısında ödeme yapan kişi veya birimlerdir. Müşteriler sürekli olarak yüksek kaliteli ürünler ve satış sonrası hizmet isterler. Satışlar, üründeki kalite ve müşteri hizmetlerindeki memnuniyete göre azalır veya artar. Rekabet; bir firmanın dolayısıyla insan kaynakları departmanının temel görevi, rekabette etkili olmak için uygun sayıda ve üstün nitelikte işgöreni tedarik ve muhafaza etmektir. Bilgi çağında firmalara rekabet ortamında üstünlük sağlayan ana unsur beşeri sermayedir. Teknoloji; teknolojinin hızlı ve büyük boyutlara varan gelişimi, örgütlerin yapısal ve işlevsel niteliklerine doğrudan etki yapmakta, mal veya hizmet üretiminde çeşitlilik yaratmaktadır. Bu gelişme, birçok işin veya mesleğin ortadan kalkmasına ve yeni iş ve mesleklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bugün çok az sayıda firma 30-40 yıl öncesinde kullandıkları teknolojiyle faaliyetlerini sürdürmektedirler. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Ekonomik koşullar; enflasyon oranı, faiz oranları, emisyon hacmi, işsizlik düzeyi, ücret/fiyat kontrolleri, ekonomik gelişme, hem örgütsel plan ve amaçları, hem de işgörenlerin varlığını nitelik ve nicelik yönünden önemli ölçüde etkiler. Coğrafik koşullar; işgücü arzını etkileyen coğrafik bir faktör, göçtür. Bir ülkenin belirli bir bölgesine veya yabancı ülkelere yoğun göç olayı, büyük öneme sahiptir. Örneğin, ülkemizin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden Batı’ya göç, ilk olarak sözü edilen bölgelerdeki işverenler açısından sakınca doğurur. Batı bölgelerindeki işverenler açısından ise bir üstünlük oluşturur. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com DIŞ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Uygulamaya bakıldığında yöneticiler,dış çevredeki değişikliklere proaktif (aktif-öngörücü) veya reaktif (pasif-tepkisel) olarak yaklaşmaktadırlar. Bir proaktif tepki, çevresel değişikliklerin neler olacağını önceden sezinleyerek veya tahmin ederek önceden eyleme geçmeyi içermektedir. Bir reaktif tepki ise, çevresel değişiklikler vuku bulduktan sonra tepki göstermeyi içermektedir. İK yöneticileri proaktif bir davranış göstermeli ve dış çevrede meydana gelebilecek değişiklikleri önceden idrak edip gerekli hazırlıkları yapmaları ve önlemler almaları, faaliyetlerini etkili bir şekilde yürütmeleri için önem arz etmektedir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER Misyon; bir örgütün misyonu, örgütün varlığının amacı veya nedenidir. Mükemmel bir biçimde tasarlanmış bir misyon, bir şirketi benzerlerinden ayıran ve ürettiği ürünler ve bu ürünleri sunduğu pazarlar açısından işletmenin faaliyetlerinin hacmini belirten ana ve yegâne amacı ortaya koyar. Amaçlar, Hedefler ve Stratejiler; Belirli bir süre içinde gerçekleştirilmesi arzu edilen veya ulaşılmak istenen sonuçlardır. Amaçların belirgin ifadesi ise örgütün hedefini gösterir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER Politikalar; örgütsel sistemin, plan uyarınca belirli amaçlara ulaşmasını sağlayacak özgün nitelikte siyasaların, işlem dizinlerinin ve yöntemlerin saptanması bir zorunluluktur. Bu siyasalara, işlem dizinlerine ve yöntemlere genel olarak politika denilmektedir. Politikalar bir örgütün amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli olan eylemlere yol gösterir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com İÇ ÇEVRESEL FAKTÖRLER Örgüt kültürü; iş birliği durumu, karar ve sorunlara nasıl yaklaşılacağını, işlerin nasıl yapılacağını, dışsal adaptasyon ve içsel entegrasyon sorunlarıyla başa çıkmak için bir grup tarafından ortaya atılan, keşfedilen, öğrenilerek geliştirilen ve yeni üyelere, bu tür sorunlarla ilişkilerinde, algılamaları, düşünmeleri ve hissetmeleri için bir yol olarak öğretilen varsayımlar modelidir. Üst yöneticilerin yönetim tarzı; üst yöneticilerin değerleri, tutumları ve tercihleri, örgüt içerisinde işlevlerin nasıl yerine getirileceği, işlerin nasıl yapılacağı konusunda önemli bir etkiye sahiptir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com ÖRGÜTSEL YAPI İşgörenler; bir örgütte hali hazırda istihdam edilen işgücünün yapısı, özellikleri İKY’de göz önüne alınması gereken önemli bir iç çevresel faktördür. İşgörenlerin yetenekleri, eğitim düzeyleri, tutumları, hırsları, kişisel amaçları, algılamaları, cinsiyetleri ve kişilikleri, onların motive edilmelerinde, eğitim ve geliştirilmelerinde ve ücretlerinin belirlenmesinde etkili olmaktadır. Örgütün diğer birimleri; yöneticilerin bölümler ve departmanlar arasında mevcut olan karşılıklı ilişkilerin farkında olmaları ve bu ilişkileri kendileri için en avantajlı olacak şekilde kullanmaları gerekir. Toplu iş sözleşmesi; bir örgütte çalışanların tümü veya bir kısmı yetkili bir sendikaya üye iseler söz konusu sendika ile işveren arasında yapılan toplu pazarlık sonucunda çalışma koşulları konusunda anlaşmaya varılmaya çalışılır. Pazarlık anlaşma ile sonuçlanırsa, taraflar arasında toplu iş sözleşmesi imzalanır. Rekabetçi stratejiler; örgütler rakiplerinden farklı olmak için üç tür strateji uygulamaktadırlar. Bunlar; 1. Farklılaştırma, 2. Odak stratejileri, 3. Maliyet liderliği Bu rekabetçi, stratejileri başarıyla uygulayabilmek, işgörenlerin ihtiyaç duyulan rol davranışında bulunmasını ve İKY uygulamalarını gerektirmektedir. 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com

DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com TEŞEKKÜRLER 08.04.2017 DOÇ.DR. M. TAŞLIYAN mustafatasliyan@hotmail.com