ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ, 24 Ocak 2011 T.C. Yükseköğretim Kurulu YETERLİLİKLERE VE ÖĞRENME ÇIKTILARINA PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ, 24 Ocak 2011 Prof. Dr. Süheyda ATALAY Prof. Dr. Ahmet SELAMOĞLU

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ” BOLOGNA SÜRECİ “YETERLİLİKLERE VE ÖĞRENME ÇIKTILARINA DAYALI PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ” Girdi temelli öğrenme Çıktı temelli öğrenme

YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ) (Program Yeterlilikleri) 08.04.2017 AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (EQF) TÜRKİYE YÜKSEK ÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ) Temel Alan Yeterlilikleri Öğrenme Çıktıları İş Yükü AKTS Kredisi Program Çıktıları (Program Yeterlilikleri) Ders 3 3

BOLOGNA SÜRECİ KISACA Ülkelerin ulusal şartları ve kültürleriyle uyumlu olmak kaydıyla, Avrupa genelinde ortak deneyimlerin paylaşılması, ortak hedeflere ulaşmak üzere işbirliği yapılması ve birbirinin deneyiminden faydalanılması yoluyla gerçekleşmesi planlanan Bologna Süreci çalışmaları yeni bir sistemin uyarlaması değil, var olan sistemlerin ortak bir paydada buluşturulmasından ibaret olan “eğitim-öğretimde yenilenme” hareketidir.

YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ –PROGRAM İLİŞKİSİ Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlilikleri arasındaki ilişkiyi açıklayan, ulusal ve uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen, yeterliliklerin belirli bir düzen içerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlilikleri gözönünde bulundurularak herhangi bir meslek alanındaki yeterliliklerin ilgili paydaşların görüşleri alınarak belirli bir düzen içerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliliklerini birbirleriyle ilişkilendirilebileceği şemsiye (üst) çerçevelerdir. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Bölüm Misyonu Mesleki Yeterlilikler Paydaş Görüşleri Eğitim Amaçları Program Çıktıları Ders Öğrenme Çıktıları

PROGRAM (BÖLÜMLER) NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Meslekî Yeterlilikler Program Çıktıları Eğitim Planı Müfredat Ders A Ders B Ders C Ders D Öğrenme Çıktıları Öğrenme çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları (Öğretenin ne anlattığına değil, öğrenenin ne kazandığına dayanan öğrenme) – aktif öğrenme

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Amaç: Bu bölümden mezun olanların sahip olması beklenen yeterliliklerin ulusal ve meslekiyeterlilikler doğrultusunda belirlenmesi Program Eğitim Amaçlarının Belirlenmesi Dış Paydaş Görüşleri Mezunlar, işverenler, Meslek Odası Temsilcileri, Danışma Kurulu İç Paydaş Görüşleri Öğretim Üye/Elemanları, Bölüm Personeli, Öğrenciler Bölüm öngörü ve özgörevi (ORTAK AKIL ÜRÜNÜ OLMALI) (Üniversite öngörü ve özgörevi dikkate alınarak)

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Program (Bölüm) Çıktılarının Belirlenmesi (Kurum misyonuna ve akreditasyon ölçütlerine uygun, sürekli iyileştirme için ölçülüp değerlendirilebilecek / geliştirilebilecek olan) Nasıl bir mezun? Hangi Yetkinlikler ve Beceriler (Competences and Skills)’in kazandırılmış olması bekleniyor? Girdiler Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Alana özgü yeterlilikler Eğitim amaçları

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Örnek Program Çıktıları PÇ1. Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini B mühendisliği problemlerine uygulama becerisi PÇ2. B mühendisliği ve ilgili alanlarda mühendislik problemlerini tanımlama,modelleme ve çözme becerisi PÇ3. Tanımlanmış bir hedef doğrultusunda bir süreci çözümleme ve tasarlama becerisi PÇ4. Küresel ve toplumsal çerçevede mühendislik çözümlerinin özellikle sağlık, güvenlik ve çevre konularına etkilerinin göz önünde tutularak kapsamlı bir eğitim verilmesi PÇ5. Verilerin çözümlenmesi, deney yapma ve tasarlama, sonuçları yorumlama becerisi PÇ6. Mühendislik uygulamaları için gerekli çağdaş teknikleri ve hesaplama araçlarını kullanabilme becerisi

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Örnek Program Çıktıları PÇ7. Disiplin içi ve disiplinler arası takım çalışması yapabilme becerisi PÇ8. Bağımsız davranma, inisiyatif kullanma ve yaratıcılık becerisi PÇ9. Yaşam boyu öğrenme davranışını kazanma PÇ10. Sözlü ve yazılı iletişim becerileri PÇ11. Mesleki ve etik sorumluluk anlayışı PÇ12. Ulusal ve uluslararası çağdaş sorunlar hakkında bilgi sahibi olmak PÇ13. Kalite konularında bilgi sahibi olmak

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Yeterlilikler çerçevesi Yetkinlik Bölüm Öğrenme Çıktıları Müfredat Ulusal Yeterlilikler ve Mesleki Yeterlilikler Temel düzeyde bilgiye sahip olma Belirli dil yeterliliği Belirli bilişim yeterliliği Mesleki etik bilgisi Sorumluluk alma İletişim kurabilme becerisi Bireysel ve grup çalışması yapabilme becerisi …………………. EĞİİTM AMAÇLARI B mühendisliği ve ilgili alanlarda mühendislik problemlerini tanımlama,modelleme ve çözme becerisi Disiplin içi ve disiplinler arası takım çalışması yapabilme becerisi Sözlü ve yazılı iletişim becerileri Mesleki ve etik sorumluluk anlayışı Bağımsız davranma, inisiyatif kullanma ve yaratıcılık becerisi Yabancı dille iletişim Matematik I, II Fizik I, II Kimya I, II Grup Ödevleri içeren dersler Seminer Mesleki Etik Bitirme Projesi Meslekî İngilizce

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Ders Planı’nın Oluşturulması Program çıktılarını sağlayacak ders planı (Curriculum Design) Derslerin 4 yıla (8 yarıyıla) yerleştirilmesi Ders Amaç ve Hedeflerinin belirlenmesi Her bir ders için amaç ve hedefler Derslerin Öğrenme Çıktılarının yazılması Öğrenenin ne öğrenmesi gerektiğinin beklentisidir Çıktı Temelli Öğrenme (Output Based Learning) Öğrenme çıktıları somut ve ölçülebilir olmalı Sıralayabilme, gösterebilme, çizebilme, çözebilme, … gibi

KALİTE GÜVENCESİ DERS TANIMLAMA FORMU Dersin adı, kodu, yarıyılı, kredisi Dersin Türü (zorunlu/seçmeli) Dersin İçeriği Önkoşul / Önerilen Dersin Amacı Ders Kitabı / Önerilen Kaynaklar Öğretme Biçimi Ölçme/Değerlendirme Biçimi Öğretim Dili Öğretim Elemanı

ÖRNEK DERS DERSİN AMACI Bu dersin amacı; 08.04.2017 ÖRNEK DERS DERSİN AMACI Bu dersin amacı; akışkanlar mekaniğini tanıtmak, akışkanlar mekaniği ile ilgili son teknolojik gelişmeleri kavratmak, denklik kavramını ve özel bir problemin çözümünde denklik kavramlarından hangisini ve/veya hangilerini (mekanik, momentum, kuvvet, kütle) seçebileceğine karar verme kriterlerini vermek, borularda, boru ağlarında ve serbest akımda akım parametrelerinin (sürtünme kayıpları,enerji gereksinimi, akış hızı) bulunabilmesi için gerekli hesaplama tekniklerini öğretmek, verilen bir süreç doğrultusunda borulama sistemini tasarlamalarını sağlamaktır. 14 14

Öğrencinin neleri bileceği, kavrayacağı. Neleri yapacağının ÖĞRENME ÇIKTILARI NEDİR? Öğrencinin neleri bileceği, kavrayacağı. Neleri yapacağının Nelere yetkin olacağının açık, gözlenebilir, ölçülebilir tanımlarıdır. Ders içeriği ya da öğretim elemanının ne yapmak istediğini belirten ifadeler değildir.

Öğrenme çıktıları bir dersle ilgili olarak yazılır. ÖĞRENME ÇIKTILARI Öğrenme çıktıları bir dersle ilgili olarak yazılır. Öğrenme çıktıları dersin sonunda öğrencilerin sergilemesi gereken özellikleri ifade eder. Öğrenme çıktıları planlı, düzenli öğrenme-öğretme yaşantıları yoluyla bireylere kazandırılması düşünülen bilgiler, yetenekler, beceriler, tutumlar, ilgiler ve alışkanlıkların ifadesidir.

ÖĞRENME ÇIKTILARI Gözlenebilir ve ölçülebilir fiiller belirleyiniz, “…çizebilme, …gösterebilme, …problem çözebilme, …açıklayabilme, …örnek verebilme, …hatırlayabilme, …tasarlayabilme, …uygulayabilme, …eleştirebilme, …karşılaştırabilme, …çalıştırabilme, listeleyebilme, …kullanabilme” gibi Öğrenme çıktılarını yazarken öğretim elemanının yapacakları değil, öğrencilerin ders sonunda neler kazandığı, hangi tutum ve davranışları sergiliyor olacağı yazılmalıdır. Herhangi bir dersteki konuların başlıkları Öğrenme Çıktısı olarak ifade edilmemelidir. Öğrenme çıktılarının bir öğrenme ürününü dile getirir biçimde yazılmasına özen gösterilmelidir.

BLOOM TAKSONOMİSİ

PROGRAM VE ÖĞRENME ÇIKTILARI İLİŞKİSİ Öğrenme çıktılarını yazdıktan sonra, her bir öğrenme çıktısının hangi program çıktısı/çıktılarıyla ilişkili olduğunu belirleyiniz. Bu süreç, dersinizin programa nasıl katkıda bulunduğunu görmenize ya da dersinizin programa olan katkısını artırmak için dersin amacını ve öğrenme çıktılarını gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.

DERSLER VE PROGRAM ÇIKTILARI Eğitim planında yer alan bütün ders ve etkinliklerin öğrenme çıktıları hazırlandıktan sonra her bir dersin hangi program çıktılarını sağladığını gösteren bir matris hazırlanmalıdır. Böylece program çıktılarının ders öğrenme çıktıları ile karşılanıp karşılanmadığı kontrol edilmelidir.

PROGRAM ÇIKTILARINI ÖĞRENME ÇIKTILARI İLE İLİŞKİLENDİRME X D2 D3 D4 D5 D6 D7 …. …. Öğrenme/öğretme biçimleri ile izlenebilir ve ölçülebilir ders çıktılarını karşılama

DERS ÖĞRENME ÇIKTILARI 08.04.2017 DERS ÖĞRENME ÇIKTILARI Dersin Öğrenme Çıktıları Bölümün Program Çıktıları Makro ölçekteki akışkanlar mekaniği ile moleküler dinamik arasında ilişki kurabilme. 1,2,5,6 2. Tasarım projelerinde gerekli olan fiziksel özelliklere ait verileri formüle edebilme. 1-3 3. Teknolojik gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yeni akışkanların reolojik özelliklerini kavrayabilme. 4. Verilen süreçler için uygun model denklikleri türetebilme. 1-3,5 5. Mikro/makro ölçekte akışkan akımını kavrayabilme. 1,2 6. Analitik/nümerik teknikler kullanarak akım problemlerini çözebilme. 1-3,5,6 7. Verilen bir sistemin akışkan nakli için gerekli cihazları seçebilme. 2,4 8. Verilen bir süreç için akım sistemini tasarlayabilme. 5,6,8 22 22

DERS ÖĞRETİM PLANIMI NASILHAZIRLAMALIYIM? 08.04.2017 Dersin Boyutları Öğrenme Çıktıları İçerik (Konular) Öğrenme-Öğretme Süreçleri Ölçme ve Değerlendirme 1…. Bu öğrenme çıktısı için hangi kaynaklardan hangi bölümleri/konuları referans alabilirim? (kaynakların konu ile ilgili güncel, temel ve ulaşılabilir olmasına dikkat edilmelidir) Bu öğrenme çıktısını öğrencilerin kazanabilmesi için kullanabileceğim en uygun strateji yöntem ve teknikler neler olabilir? Bu öğrenme çıktısını öğrencilerin kazanıp kazanmadıklarını nasıl değerlendirebilirim? (test, proje, ödev vb.) 2…. 3…. n…. 23 23

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü AKTS Kredilerinin Belirlenmesi Öğrenci İş Yükü (Student Work Load) Bir dersin başarı ile tamamlanması için gerekli olan tüm eğitim faaliyetlerini (derse katılım, uygulamalara katılım, seminer, proje hazırlama, sınav, tüm bireysel çalışmalar, staj) için gerekli zamanı kapsar. AKTS Kredisi Derste hedeflenen öğrenim çıktılarını edinebilmek için öğrenenin harcadığı zamanı (iş yükünü) temel alarak belirlenen kredi Kısıtlayıcalar (18 hafta x 5 gün x 8 saat = 720 saat / 30 = 24 saat / 1 AKTS Akademik Takvim Uzunluğu ( ? ) 30 AKTS/yarıyıl 60 AKTS/yıl Beklenen: 1 AKTS = 25-30 saat Türkiye’de çok daha az !!!!

AKTS KREDİSİ YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR AKTS kredisi tam sayı olarak verilmeli, ancak zorunlu ise buçuklu sayılar kullanılmalıdır. (1,63 gibi küsurlu sayılardan kaçınılmalıdır.) Programlarda seçmeli derslerin tek tek isimleriyle dönemler içine yerleştirilmemesi, seçmeli havuzlarında gösterilmesi gerekir. Bir yarıyıldaki derslerin toplam AKTS kredisi mutlaka 30 ve bir yılda verilen derslerin toplam AKTS kredisi mutlaka 60 olmalıdır.

PROGRAM (BÖLÜM) BAZINDA NE YAPMALI? Örnek Program: A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü İş Yükü Tahmini Anket: Öğretim Üyeleri, öğrenciler, Dersinizde hangi yetkinlikleri kazandırmayı düşünüyorsunuz? Dersinizin öğrenme çıktıları nelerdir? Dersinizde hangi eğitim aktiviteleri mevcut? Öğrenme çıktılarını nasıl ölçüp değerlendiriyorsunuz? Bu öğrenme çıktılarını kazandırabilmek için tahmin edilen çalışma süresi nedir?

AKTS KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ: İŞ YÜKÜ Öğrenme Çıktıları Öğrenim Aktivitesi Tahmin Edilen Süre (saat) Değerlendirme 1-6 Teorik ders 4*14=56 Derse Katılım Rehberli problem çözme Bireysel çalışma 1*14=14 2*14=28 Aktif Katılım Haftalık ödev problemlerinin çözülmesi Dersin asistanları ile tartışma, yazılı rapor teslimi 7, 8 Dönem Projesi 15 Ara Sınav Sınav için 3 Bireysel çalışma 18 Açık kitap, yazılı sınav Final Sınavı Bireysel çalışma 26 Quiz(4 adet) Sınav için 4 Bireysel çalışma 8 Kapalı kitap, yazılı sınav Toplam: 203

AKTS KREDİLERİNİN BELİRLENMESİ: İŞ YÜKÜ Akademik Yıl: 34-40 hafta (sınavlar dahil) Haftalık Saat: 40 saat Yıllık Çalışma Saati:1360-1600 saat/yıl Ortalama Yıllık Çalışma Saati: (1360+1600)/2= 1480 saat/yıl AKTS kredisi başına düşen iş yükü: 24,6 saat / 1 AKTS Beklenen durum Örnek 2.Yıl, 2.Yarıyıl Ders Saat/hafta Tahmin Edilen İş Yükü (saat/yarıyıl) AKTS Kredisi A 2 105 105*30/798= 4 B 4 160 6 C 155 D 3 120 E 203 8 F 55 Toplam 19 798 30

KALİTE GÜVENCESİ: PROGRAM ÇIKTILARININ DEĞELENDİRİLMESİ HEDEFLERİ BAŞARMAK İÇİN GEREKLİ PROGRAM ÇIKTILARINI BELİRLE ÇIKTILARIN NASIL SAĞLANACAĞINI BELİRLE ÖLÇÜLECEĞİNİ HEDEFLERE ULAŞILDIĞINI KANITLAYACAK GÖSTERGELER BELİRLE ÖLÇ / DEĞERLENDİR PAYDAŞLARI BİLGİLENDİR, ÖNLEM AL, İYİLEŞTİR EĞİTİM AMAÇLARINI ULUSAL YETERLİLİKLER PAYDAŞ İSTEMLERİ BOLOGNA SÜRECİ YENİ ÖĞRENCİLERİN NİTELİKLERİNİ BELİRLE

KALİTE GÜVENCESİ: YETERLİLİKLERİ ÖĞRENME ÇIKTILARI ODAKLI TASARLAMAK VE DEĞERLENDİRMEK (BÖLÜM) PROGRAM Dış paydaşlar YÖN LEN DİR ME Öğrenci Ç I K T L A R Yeni Öğrenci Mezun İç paydaşlar Öğretim elemanı Öğrencilerin Değerlendirmesi Çalışan Mezun Öğrenci anketi Bölüm/Program bazında. Dış ve iç paydaş gereksinimlerine göre program hedefleri belirleniyor. Tasarlanan sistemin, öngörülen çıktılara ulaşıp ulaşamadığı, periyodik olarak öğrencilerden alınan değerlendirmelerle sürekli iyileştiriliyor. Benzer biçimde, program hedefleri de, mezunlar ve dış paydaşlardan alınan değerlendirmelerle, sürekli iyileştiriliyor. Öğrenme Programı/Ortamı İyileştirme araçları Mezunların Değerlendirmesi İşverenlerin Değerlendirmesi 30

O halde ne yapmalıyız ? Bologna Sürecine göre yapılanmayı sağlamalı Tabandan tavana tüm sistem gözden geçirilmeli ve ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmeli Statik yapılanmadan dinamik yapılanmaya geçilmeli Öğrenci temelli öğretim sistemine geçilmeli ??? Sürekli iyileştirme yöntemi takip edilmeli Yani: Kalite Güvencesi uygulamaya konmalı Akreditasyon için çalışmalar hızlandırılmalı (?) Program ve kurum bazında akreditasyon için çalışılmalı (?)

Neden Bologna Süreci ? Farklı öğrenme süreçlerinin ve ortamlarının denenmesi için olanaklar sunar, bilgi ve deneyimin paylaşılması ve transferini kolaylaştırır Öğrencilerin/personelin kişisel ve mesleki gelişimini teşvik eder, Akademik işbirliklerinin gelişmesine ve kalitenin yükseltilmesine etki eder Öğrencilerin/personelin kendi ülkesi dışında da iş sahibi olabilmesine katkı yapar, Küresel anlamda iş çevrelerinin ihtiyaçlarına katkı sağlar, Küresel vatandaşlığın gelişimine katkı sağlar, Yeni arkadaşlıklar ve kültürler arası etkileşimin gelişimine yardımcı olur ve karşılıklı anlayışın gelişimini sağlar, Öğrencilerin/personelin sahip oldukları ya da olmadıkları imkanları kavramasına yardımcı olur, Öğreten ve öğrenen için dinamizm sağlar, Düşünen, sorgulayan ve çözüm üretmeye çalışan bir toplum oluşumuna katkı sağlar 32

İlginiz İçin Teşekkür Ederim… Faydalı adresler: YÖK Bologna web sayfası: http:// www.yok.gov.tr Bologna Süreci resmi web sayfası: http://www.ehea.info/