SARIKAMIŞ DRAMI

1 Ağustos 1914 Almanya’nın, Rusya'ya savaş ilanı ile 1 1 Ağustos 1914 Almanya’nın, Rusya'ya savaş ilanı ile 1. Dünya Savaşı başladı.

2 Ağustos 1914 Osm. Hükümeti Almanlarla İttifak Yaptı

4 Ağustos BRESLAU GOEBEN

Alman Amirali Souchon ve Ekibi

29 Ekim -Türk Donanması Karadeniz Rus Limanlarını Bombaladı

Sarıkamış’ta Rus Subayları

1 Kasım - Rus Saldırısı

1 Kasım - Rus Saldırısı

1914 Doğu Sınırı

İlk Saldırılar

-Erzurum istikametinde ilerleyen Rus Kuvvetleri, 7-12 Kasım’da Köprüköy ve 17-20 Kasım’da Azap muharebelerini kaybederek geri çekilmek zorunda kaldı. Savaşın başında meydana gelen bu durum, Ordunun subay ve erleri üzerinde olumlu bir etki yarattı. -Fakat ağır zayiat veren 3’üncü Ordu, geri çekilen düşmanı takip edemedi. Daha elverişli bir arazide toplanmak, takviye kuvvetlerinin gelmesini beklemek ve yeni bir Rus taarruzunu karşılamaya hazır olmak amacıyla 8-10 km kadar geri çekildi.

3. ORDU KOMUTANI HASAN İZZET PAŞA

Osmanlı Genel Kurmayının Savaş Öncesi Görüşü: “…Kafkasya’dan Ruslara karşı yapılacak bir harekat, harbin akışına etkili olmaz. 3. Ordunun yalnız başına yapacağı bir taarruz, üstün Rus kuvvetlerinin olduğu tahkimli bölgeye çarpar. 3. Ordu kış harekatına hazır değildir…”

ENVER PAŞA

27.11- Hafız Hakkı Bey Erzurum’da

“…Orduyu teftiş ettim ve durumu inceledim “…Orduyu teftiş ettim ve durumu inceledim. Düşman durdurulmuş ve Horum’a atılmıştır. Oradan da gerilere atılabilir. İmha edilebilir. Ordumuzun durumu iyi…10. Kolordu enerjiktir, yıpranmamıştır…” 08.12.1914 Hafız Hakkı

12.12.1915 -Enver Paşa Erzurum’da

9., 10. ve 11. KOLORDU KOMUTANLARI İhsan Latif Hafız Hakkı Ali Galip

15.12. -Taarruz Kararı ve planı

Saıkamış- 22.12.1914 – 15.01.1915

22 Aralık 1914 günü Harekata katılan subay ve erat             9. Kolordu          36.784                     10. Kolordu        48.943                 11. Kolordu        27.019                  2.Svari Tümni       5.428                    Toplam-           118. 174          

22.12.1914 – Taarruz Başlıyor

KALEBOĞAZI’NDA SIRT ÇANTASI VE KAPUTLAR

10. Kor. , 30. Tümen komutanı Yarbay Ali Osman 10 10. Kor., 30. Tümen komutanı Yarbay Ali Osman 10. Kolorduya 23 Aralık 1914 günü bir yazı yazarak: “…Kaleboğazı köyünün kuzey sırtlarında bırakılan çanta ve kaputlara şiddetle ihtiyaç duyulduğundan sağlanacak araçlarla tümenin gerisinden süratle yetiştirlmesi…”ni istemiştir.(Genkur., ATASE Arş.,D:6/3989, K:5054, H: 2, F:1-88)

Birbiriyle savaşan 2 Türk Tümeni - 10. Kor. Nun 30 ve 32.tümenleri vadi içinden Oltu’da Ruslara taarruz ederken, 31. Tümen de Narman’dan taarruza devam ve akşama kadar Oltu’ya girme emri aldı. -Sabah saat 08.00’de de Narman’dan Oltu yönünde çekilen Rusları takip ederek Oltu’ya doğru harekete geçti. Tümen 9. ve 10. kolordu ile irtibata geçmemişti. Tümen kendiliğinden Oltu yönünde harekata devam etti.

31. Tümenden haberi olmayan ve Oltu’da Ruslara taarruz eden 32 31. Tümenden haberi olmayan ve Oltu’da Ruslara taarruz eden 32. Tümen askerleri, vadinin yukarısında bulunan 31. Tümenin askerlerini Rus birlikleri sanarak ateş açtılar. 2 Türk Tümeni Oltu’da birbirleriyle savaştı. Bu çarpışma 2 saat kadar devam etmiştir. 92. Alay 2. Tb. Subaylarından genç teğmen Rasim’in Türkçe konuşmaları anlayarak durumu fark etmesi üzerine çarpışma durdurulmuştur.

Arşiv kayıtlarında kesin şehit sayısı belirtilmemekle birlikte hatıralarda verilen şehit sayısı 2000 civarındadır. Sadece 92. Alayda 44 yaralı ve şehit vardır.( Genkur., ATASE Arş.,D:6/4057, K:5062, H: 3, F:1-15)

Harekat Planını Değiştirme 10. Kolordu komutanı hafız Hakkı Bey, III. Ordu Komutanı Enver Paşa’ya yazdığı 23.12.1914 tarihli raporunda şöyle demektedir:”…Şimdiye kadar yapılan muharebelerde düşmandan 800’den fazla esir, 2 top 4 makineli tüfek ele geçirilmiştir. Kolordu büyük kısmı ile Ardahan caddesi doğrultusunda düşmanı takip etmektedir…

Bu başarılardan sonra Rus ordusunu yok edebilmek için 10 Bu başarılardan sonra Rus ordusunu yok edebilmek için 10. Kolordunun 3 Tümeni ile daha ziyade Kars yakınında düşmanın geri çekilme hattına yürümesi, ve 9. Kolordunun da Oltu’dan geçerek Bardız doğrultusunda ilerlemesi lazımdır.” (Genkur., ATASE Arş.,D:4/3671, K:2950, H: 7, F:1-78)

Değişen Taarruz Planı

BİNBAŞI NASUHİ Oltu çıkışında 30. Ve 31. Tümenler 2 Tabur kadar Rus artçı kuvvetleriyle karşılaşmış ve 10. Kolordu kurmay başkanı Binbaşı Nasuhi Bey, 30. Tümeni Rusların üzerine ileriye sürmek isterken kaybolmuştur. Daha sonra kolordu kurmay başkanının evrak çantası ile birlikte Ruslara esir düştüğü anlaşılmıştır. (Genkur., ATASE Arş.,D:4/3671, K:2950, H: 7, F:1-92)

Binbaşı Nasuhi elindeki evrakları imha etme zamanı bile bulamamıştır Binbaşı Nasuhi elindeki evrakları imha etme zamanı bile bulamamıştır. Böylece de Ruslar 24 Aralık akşamından itibaren asıl hedefin Sarıkamış olduğunu anlamışlar ve planlarını ona göre tanzim etmeye başlamışlardır. Bu da bütün harekatın seyrini ve sonucunu etkileyen bir talihsiz olaydır.

ENVER PAŞA’NIN TAVRI Enver Paşa Kosor-Kars yönüne giden Hafız Hakkı beyden düzenli ara raporlar alamamış ve durum hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olamamıştır. Aldığı raporlarda da Ordunun amacına uymayan ve genel taarruz planının dışına çıkan durum ve kararlara da müdahale etmemiştir. Gerekli ikaz ve direnmeyi yapmamıştır.

Nitekim 24 Aralık akşamı kolordulara verdiği emirdeki şu madde bile harekatın başarısının artık pek mümkün olmadığını ortaya koyar niteliktedir. Enver paşa bu emrin 4. Maddesinde şöyle diyor: ”-…10. Kolordu Sarıkamış doğrultusunda ilerleyecek ve derhal nasıl bir düzenle ilerlemek istediğini ve ne vakit Sarıkamış’a varacağını umduğunu orduya bildirecektir…” ( Genkur., ATATSE Arş.,D:4/3671, K:2950, H: 7, F:1-86,87)

9. Kolordu

10. Kolordu

3000-3800 Metrede Askerlerimiz

Donmuş Türk Askerleri

H. HAKKI PAŞANIN TELGRAFI

10. Kolordunun 2 Tümeninin 32.300 olan mevcudu, Allahüekber dağlarını aşıp Sarıkamış gerisindeki Beyköy’e vardıklarında 3.400 askere düşmüştür. Yani 29.000 kaybı vardır.

SARIKAMIŞ’A TAARRUZ- 25.12.

Ocak 1915- Üstünlük Ruslarda

Çekiliş – 06.01.1915

Esir Alınmış Türk Askerleri

Liman von Sanders Sarıkamışa giden 90 bin Türk askerinin 12 bininin geri döndüğünü yazmıştır , Hüsamettin Tugaç'a göre şehit ve esir sayısı 40 bindir. Rus yazar Paul Muratoff Türk kayıplarını 75 bin olarak tahmin etmiştir , General Hüseyin Işık 118 bin askerden 18 bininin geri döndüğünü, hasta ve yaralılardan 10 bin askerin daha kurtarıldığını belirtmiştir. Fransız binbaşı M.Larcher Türk Ordusunun Kafkasya'da 40 binden fazla esir, 90 binden fazla kayıp verdiğini yazmıştır. Alb.Necati Ökse Türk kayıplarını 60 bin, Rus kayıplarını 32 bin olarak verirken, Ergünöz Akçora Allahuekber Dağları'nda 20, Sarıkamış civarında 78 bin Türk askerinin donduğunu ifade etmiştir 

KAYIPLAR 22 ARALIK 1914 3. ORDU MEVCUDU: 112.000 ERZURUM ERLERİ : 6.000 TOPLAM : 118.000 15 ŞUBAT 1915 3. ORDU MEVCUDU: 42.000 118.000 – 42.000 = 76.000

Rus Kayıpları: -20.000 ölü – 9.000 Donma – -3000 Esir ve Kayıp

YAPILAN HATALAR: Savaş öncesi 3. Ordu için yapılan planın değişmesi, Yeterli kuvvet toplanmadan ve iyi bir kış taarruzu hazırlığı ve iyi bir koordinasyon yapmadan taarruz edilmesi, Kolordu komutanlarının hemen muharebe öncesi değiştirilmesi,

Harekat toplantılarında Enver Paşa’ya karşı görüş bildirilmemesi Hafız Hakkı Paşa’nın müstakil davranması ve harekat planını değiştirmesi, Alt birlik komutanlarının üstlerine askerin gerçek durumunu bildirmemeleri, Enver Paşa’nın Baş komutan gibi değil, kolordu komutanı gibi davranması,

ALINACAK DERSLER: Uzun vadeli planlar anlık başarılar için değiştirilmemeli, Yanlış olarak değerlendirilenlere “ –Hayır, bu yanlış!” denmeli,

Tecrübeye, bilgiye ve liyakate önem verilmeli, Üst birimlere mutlaka doğrular söylenmeli, Hiyerarşik yapı içersinde aşırı bağımsız hareket edilmemeli.

ŞEHİTLERİMİZİN BAZILARI

HAREKATIN 100. YILINDA BÜTÜN ŞEHİTLERİMİZİN RUHU ŞAD OLSUN!

SARIKAMIŞ HAREKATI ÖNCESİ NE OLDU? "SARIKAMIŞ HAREKATI, YAPILAN HATALAR VE ÇIKARILACAK DERSLER"   SARIKAMIŞ HAREKATI ÖNCESİ NE OLDU? SARIKAMIŞ HAREKATINA NASIL KARAR VERİLDİ? SARIKAMIŞ HAREKATI KARARINDA ALMANLARIN ROLÜ NE? SARIKAMIŞ HAREKATI NASIL GELİŞTİ? 3. ORDU KOMUTANININ DURUMU NEDİR? SARIKAMIŞ HAREKATINDAKİ KOLORDULAR NASIL HAREKET ETTİ? SARIKAMIŞ’A GİRİLDİ Mİ? KİM GİRDİ? SARIKAMIŞ’A GİRİLDİYSE NEDEN BAŞARILI OLUNAMADI? ENVER PAŞA NİÇİN VE NE ZAMAN AYRILDI? HAFIZ HAKKIPAŞA VE DİĞER KOLORDULARIN DURUMU NE İDİ? 3.ORDU NİÇİN VE NE ZAMAN GERİ ÇEKİLDİ? ŞEHİTLER VE KAYIPLAR NE KADARDIR? DONAN ASKERLER VAR MI? NE KADARI DONDU? HASTALIKTAN ÖLENLER VAR MI? NEDEN FARKLI RAKAMLAR VAR? RUSLARIN KAYIPLARI VAR MI? RUSLAR TEKRAR ERZURUM’A SALDIRDI MI? HEP ENVER PAŞA SUÇLANIR. ANLATILANLARDAN BU SONUÇ ÇIKIYOR MU ?  “SARIKAMIŞ HAREKATI BİR HATALAR ZİNCİRİDİR DEDİNİZ.” YAPILAN HATALAR NELERDİR? GÜNÜMÜZE DERSLER ÇIKARMAK İSTESEK NELER SÖYLEYEBİLİRİZ?