KARAYOSUNLARI, EĞRELTİ OTLARI, CİĞER OTLARI,KİBRİT OTLARI Yrd.Doç.Dr.Hasan AKGÜL

KARAYOSUNLARI (BRYOPHYTA) Andreae rothii Andreae rupestris

Algler,mantarlar ve likenlerden daha gelişmiş bir yapıya sahiptirlerdir.Klorofil a ve b,karoten ihtiva eden ototrof bitkilerdir .Depo maddeleri yağ ve nişastadır. Funaria hygrometrica Polytrichum piliferum

Karayosunlarını talluslu bitkilerden ayıran özellikler ●Karayosunlarında zigot çok hücreli bir embriyo oluşturur ve ana bitkiyi terk etmez. ●Karayosunlarında,karada yaşadıkları için bütün toprak üstü organları mumsu bir kütin tabakası ile kaplıdır. ●Karayosunlarında eşey organları çok hücrelidir ve bu organların etrafında koruyucu vejetatif örtü vardır.

●Bütün karayosunlarında üreme oogami ile olur. ●Karayosunlarında gametofit hakim durumdadır ve sporofit gametofite bağımlıdır.

Karayosunlarını trakeli bitkilerden ayıran birkaç özellik ●Karayosunları nispeten küçük bitkilerdir.karayosunları döllenmede suya ihtiyaç duyarlar.

● Karayosunlarının bazılarının dış görünüşü kök,gövde ve yaprağa benzese de gerçek kök,gövde ve yaprak yoktur.Çünkü bu yapılarda iletim demetleri vardır.

Sphagnum capillifolium Polytrichum_commune Sphagnum capillifolium Polytrichum_juniperinum Schistostega pennata

Karayosunları çiçeksiz bitkilerdir Karayosunları çiçeksiz bitkilerdir. Spor keselerindeki spor ana hücreleri (2n) mayoz bölünme sonucu sporları (n) oluşturur. Etrafa yayılan sporlar uygun koşullarda mitoz bölünmeler sonucu erkek ve dişi gametofitleri (n) oluşturur. Erkek gametofitin mitozla oluşturduğu spermler yüzerek dişi gametofitin mitozla oluşturduğu yumurtayı döller.

        Dişi gametofitte oluşan zigot (2n) mitoz bölünmeler sonucu sporofiti oluşturur.      Karayosunlarında esas bitki gametofit olup,haploittir.Zigot ve zigotun çimlenmesiyle oluşan sporofit diploittir.      Çiçeksiz bitkilerde spor oluşturarak eşeysiz üreyen döl sporofit,gamet oluşturarak eşeyli üreyen döl gametofittir.Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip ettiği bu olaya metagenez (döl almaşı) denir.             

Sphagnum fimbriatum Sphagnum russowii Sphagnum squarrosum Sphagnum cuspisdatum Sphagnum fimbriatum Sphagnum russowii Sphagnum denticulatum Sphagnum squarrosum Sphagnum magellanicum Sphagnum palustre Sphagnum subnitens Sphagnum fallax

Kara yosunları rutubetli yerlerde yaşarlar bunun için neme bağlı olarak turbalık, orman altları, ıslak kayalar, nemli ağaç kabukları ve yapraklar üzerinde, bataklık göl nehir kenarlarında bulunurlar Sphagnum teres Sphagnum girgensohnii Sphagnum Papillosum

CİĞER OTLARI(HEPATOPHYTA) Conoconi Scapania undulata Sonocephalum

● Gövdeleri yere paralel büyür ve karaciğeri andıran kollara sahiptirler. ●Nemli yerlerde yaşarlar ve tallusları higromorftur. ●Dioik bir bitkidir. Eşeysiz üremesi gemma(çanakçık) adı verilen özel yapılar içinde teşekkül eden sporlarla olur.

●Erkek dallar (anteridiyofor) üst kısımlarında sekiz kola ayrılmış bir görünümde olup, kolların aralarındaki dar kanallarda (anteridiumlarda) iki kamçılı spermler oluşur. Marchantia polymorpha

● Dişi dalların (arkegoniofor) üst kısımlarında ise parmak şeklinde arkegoniumlar gelişerek arkegonları ( yumurta hücresi) üretirler. ● Bu yumurta hücresi yağmurlu havalarda spermler tarafından döllenir zigot oluşur, zigot embriyoyu, embriyo da sporofit bitkiyi oluşturur. ● Sporofit gametofitden ayrılamaz.

● Sporofit bir sap ve bir de kapsülden ibaret ● Sporofit bir sap ve bir de kapsülden ibaret. Kapsül içerisinde redüksiyon bölünme ile çok sayıda spor oluşur. Kapsülün açılması ile dışarı çıkıp çimlenir ve yeni ciğerotunu oluşturur. ● Ciğerotlarında hava ve su değişimini düzenleyen gözenekler vardır. ●Ciğerotlarının kapsülü etrafında periant veya pseudoperiant adıyla bütün organı koruyucu bir örtü halinde saran tubular yapı vardır.

Riccia fluitans Riccia folderyp

KİBRİTOTLARI(LYCOPHYTA) Selaginella pallescens Selaginella canaliculata Selaginella kraussiana

●Kibrit otları yada kurt ayağı olarak isimlendirirler ●Kibrit otları yada kurt ayağı olarak isimlendirirler. ●Herdem yeşil bitkilerdir. ●Gerçek kök gövde ve yaprağa sahiptirler. ●Kökler daha çok adventif karakterdedir. ●Homospor ve heterospor üretirler.

●Vejetatif olarak bulbillerle çoğalabilirler ●Vejetatif olarak bulbillerle çoğalabilirler. ●Türkiye’nin kuzey bölgelerinde tabii olarak yetişirler. ●Licopodin, Clavatin ve Nikotin alkoloidlerini taşırlar. Bu alkoloidler tıbbi olarak böbrek taşlaına karşı diüretik olarak kullanılırlar.

Isoetes Lycopodium dendroideum

lycopodium clavatum lycopodium annotinum

EĞRELTİLER(PTERIDOPHYTA) Adiantum aleuticum Adiantum capillus Botrychium virginianum

●Eğrelti otlarının türlerinin çoğunluğu tropik bölgelerde yaşamaktadır ●Eğrelti otlarının türlerinin çoğunluğu tropik bölgelerde yaşamaktadır. Birkaç santimetre büyüklüğe sahip olanların yanında ağaçlar gibi büyüyenleri de vardır. ●Günümüzde yaşayanların çoğu çok yıllık otsu bitkilerdir. ●Gövdeleri toprak yüzeyine paralel veya yukarıya doğru büyüyen rizom şeklindedir. Rizomların uç kısımlarında tam veya tüysü bir şekilde bölünmüş yapraklar çıkar. ●Yaprak anatomileri ileri bitkilerin yaprak anatomilerine benzer.

●Sporangium yapraklarda gelişirler ●Sporangium yapraklarda gelişirler. ●Eğrelti otlarının gövdelerinde floem, ksilem ve öz boşluğu bulunur. ●Genellikle nemli ve gölge yerleri severler bu nedenle eğrelti otları ormanaltı alanlarda, dere içlerinde iyi gelişme gösterirler. ●Kuzeye bakan ve nem düzeyi iyi olan taşlık ve kayalık bölgelerde de eğrelti otlarına rastlaman mümkündür. ●Sporangium taşıyan yapraklara sporofil adı verilir. Sporangiumlar yaprak yüzeyinde sorus adı verilen gruplar halinde birarada bulunurlar.

●Bazen soruslar peçe denen zarlarla örtülmüşlerdir ●Bazen soruslar peçe denen zarlarla örtülmüşlerdir. ●Sporangiumların etrafını birsıra hücre tabakası örter. Annulus denilen bu hücre tabakası spor keselerinin açılmasına ve sporların çevreye yayılmasına yarar. Botrychium lunaria Adiantum capillus

Dryopteris goldiana Dryopteris filix Dryopteris dilatata pteridium aquilinum

Phyllitis scolopendrium Polypodium vulgare