ŞEKER SEKTÖRÜNÜ ETKİLEYECEK FIRSAT VE RİSKLER 06/11/2013

İÇERİK DÜNYA ŞEKER ÜRETİMİ DÜNYADAKİ YERİMİZ ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM DÜNYADA ŞEKER VE TATLANDIRICILAR DÜNYA ŞEKER ÜRETİMİ DÜNYADAKİ YERİMİZ ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ FIRSAT VE RİSKLER

DÜNYADA ŞEKER VE TATLANDIRICILAR Dünyada tatlandırma amacıyla kullanılan Pancar veya kamıştan elde edilen beyaz şeker (sakaroz) Nişasta içeren mısır, pirinç, patates gibi tarımsal ürünlerden elde edilen nişasta bazlı şekerler (glukoz, izoglukoz) olmak üzere 2 tür şeker bulunmaktadır. Ayrıca bunlara alternatif olarak kullanılan tatlandırıcılar; Yüksek yoğunluklu tatlandırıcılar Şeker alkolleri dir. NOT: Şeker Alkolleri: Tatlılık derecesi şekerin yaklaşık yarısı kadar olan ve şekersiz sakızlarda kullanılan sorbitol, ksilitol gibi maddelerdir. Tatlılık veren bu alkoller de şekerler gibi gıda sanayiinde gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Dünyada üretilen şeker alkollerinin %42’si gıda, %22’si kozmetik ve kişisel hijyen ürünlerinde, %21’i kimyasal madde üretiminde ve kalan %15’i de ilaç sanayiinde kullanılmaktadır. Şeker alkolleri, kullanım yaygınlığına göre sorbitol, ksilotol, mannitol, maltitol ve diğerleri olarak sıralanmaktadır.

DÜNYA TATLANDIRICI PAZAR PAYLAŞIMI Dünya tatlandırıcı pazarında; Sofra şekeri veya beyaz şeker olarak bildiğimiz sakarozun payı %77; İzoglukoz olarak bilinen nişasta bazlı yüksek fruktozlu şurupların payı %8; Nişasta bazlı glukoz şuruplarının payı %5, Sakarin, aspartam gibi yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların payı %, Şeker alkollerinin payı ise %1 olarak hesaplanmaktadır.

DÜNYA ŞEKER ÜRETİMİ (2012 / 2013) (Bin ton) % Kamış Şekeri 133.504 79 Pancar Şekeri 34.765 21 TOPLAM 168.269 100 Dünyada yılda 160 - 170 milyon ton civarında üretilmekte olan beyaz şekerin günümüzde yaklaşık beşte biri pancardan, kalanı kamıştan elde edilmektedir. Dünya şeker talebinin yıllık yaklaşık % 2’lik büyüme ile 2020 yılında 185 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Kaynak: FOLicht's Internatinal Sugar and Sweetener Report, Vol.145, No.29 /30.09.2013 Not: Üretim miktarı beyaz şeker eşdeğeri olarak alınmıştır.

DÜNYADAKİ YERİMİZ Türkiye 2012/13 dönemi itibariyle ; Dünyanın 6 ncı (1. Rusya, 2. ABD, 3. Almanya, 4. Fransa, 5.Ukrayna) Avrupa’nın 5 inci (1. Rusya, 2. Almanya, 3. Fransa, 4.Ukrayna) büyük pancar şekeri üreticisidir. Türkiye’nin dünya pancar şekeri üretimindeki payı, % 6’dır. Kaynak: FOLicht's Internatinal Sugar and Sweetener Report, Vol.145, No.29 / 30.09.2013

ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ SANAYİ VERİLERİ Kurulu Kapasite (Milyon Ton Şeker)   Şirket Adet Fabrika Kapasite Milyon ton Şeker/Yıl % NBŞ 9 1,2 28 Pancar Şekeri 7 33 3,1 72 TOPLAM 16 42 4,3 100 Ülkemizde; 3,1 milyon ton pancar şekeri üretim kapasitesine sahip birisi kamuya ait olmak üzere 7 şirket altında toplam 33 pancar şekeri fabrikasında pancar şekeri, 1,2 milyon ton nişasta bazlı şeker (NBŞ) üretim kapasitesine sahip 9 şirket tarafından (5 şirket kotalı, 4 şirket kotasız) NBŞ üretimi yapılmaktadır. Şekerli mamul ve içecek hariç sadece şeker sektörünün ekonomik büyüklüğü 5,7 milyar TL'dir.

ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ ŞEKER FABRİKALARI Ak Nişasta Alpullu Pendik Kastamonu GSF Çarşamba Adapazarı Cargill Orhangazi Amasya Çorum Ankara Turhal Kars Erzurum Susurluk Yozgat Erzincan Eskişehir Boğazlıyan Ağrı Kütahya Kırşehir Afyon Ereğli Muş Uşak Kayseri Elazığ Ilgın Aksaray Malatya Erciş Çumra Bor Elbistan Ay Nişasta Amylum Konya Beşan Burdur Sunar Tat Pancar Şekeri Kamu Pancar Şekeri Özel Nişasta Bazlı Şeker (Kota Tahsis Edilen) Nişasta Bazlı Şeker (Kotasız)

ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ PİYASA VERİLERİ (Bin Ton) 2010/2011 2011/2012 2012/2013 A Kotası PŞ NBŞ (BKK ile artırımlı) 2.567 2.200 367 2.530 330 2.537 337 Üretim NBŞ 2.778 2.262 532 2.622 2.270 510 2.338 2.129 547 A Kotası Satış (Yurtiçi) 2.234 1.867 2.481 2.151 2.255 1.918 C Şekeri Satış (Yurtdışı) 449 283 166 467 290 177 544 339 205 YYT Net İthalatı (BŞE) 262 332 248 YYT NET İTHALATI (BŞE) TUİK verileri olup, takvim yılı net ithalat miktarları tatlılık dereceleri dikkate alınarak beyaz şeker eşdeğerine (BŞE) çevrilmiştir. 2010 yılı net ithalat 262 bin ton 2011 yılı net ithalat 332 bin ton 2012 yılı net ithalat 248 bin ton BŞE

ÜLKEMİZ ŞEKER SEKTÖRÜ PANCAR ŞEKERİ CARİ ve REEL FİYATLARI, (TL/Kg) 2003 yılına göre pancar şekeri fiyatları reel olarak %27 azalmıştır. (Şeker pancarı fiyatları reel olarak %22 azalmıştır.)

SEKTÖRÜ ETKİLEYECEK FIRSAT VE RİSKLER

FIRSATLAR RİSKLER Dünya Borsa Fiyatları Avrupa Birliği Üyeliği (PŞ) Hammadde Temini C Pancarı Üretimi ve C Şekeri Arzı Tüketici Eğilimleri İklim Değişikliği Yüksek Katma Değerli Şekerler Arz Güvenliği Avrupa Birliği Üyeliği(NBŞ) Nüfus ve Milli Gelirdeki Artış Özelleştirme Şeker Kanunu Tasarısı

FIRSATLAR ÖZELLEŞTİRME Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. bünyesinde faaliyet göstermekte olan bütün şeker fabrikalarının özelleştirilmesi tamamlandığında şeker satış fiyatlarının % 20 ila % 30 azalacağı öngörülmektedir.

FIRSATLAR NÜFUS VE MİLLİ GELİRDEKİ ARTIŞ Nüfus artışı beklentisi Milli gelirdeki artış beklentisi 2012 - 75,6 milyon 2012 – 1,6 Trilyon TL 2023 – 85 milyon 2023 – 4 Trilyon TL 2012 - …..TL 2012 yılında 75,6 milyon olan Ülkemiz nüfusunun 2023 yılında yaklaşık 85 milyona ulaşacağı tahmin edilmekte olup, nüfusa paralel olarak, şeker tüketiminin artması beklenmektedir.   Nüfus artışından sonra şeker tüketimini artıran en büyük ikinci faktör milli gelirdeki artıştır. ülkemizdeki milli gelirdeki artış, kişi başına şeker tüketimini dolayısıyla da toplam şeker tüketimini artıracaktır. Nüfus ve Milli gelirdeki artış şeker tüketimindeki artışı beraberinde getirecektir.

FIRSATLAR ARZ GÜVENLİĞİ Şekerli mamuller ve içecek sektörünün hammaddelerinin en önemlilerinden olan pancar şekeri ve nişasta bazlı şekerde 4634 sayılı Şeker Kanunu kapsamında uygulanan öngörülebilir üretim modeli ile düzenli arz garantisi sağlanmaktadır.

FIRSATLAR YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ŞEKERLER Tüketici tercihlerindeki değişimle kahverengi şeker ve organik şeker gibi yüksek katma değerli şekerlere olan talep artmaktadır. Ülkemizde kahverengi şeker üretimi cüzi miktarda olup, kahverengi şekere ilişkin kodeks çalışmalarının tamamlanması önem taşımaktadır. Ülkemizde organik şeker üretimi halihazırda bulunmamaktadır.

FIRSATLAR ŞEKER KANUNU TASARISI TBMM’ye iletilen Şeker Kanunu Tasarısının yasalaşmasıyla daha etkin bir piyasa denetimi ve kayıtdışılıkla mücadele imkanı sağlanacaktır. Ayrıca, 4634 sayılı Şeker Kanunu kapsamında düzenleme altında bulunmayan sakarin, aspartam gibi yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların temini, kullanımı ile şeker piyasasına yönelik faaliyetlerinin gözetim ve denetimi tasarıya eklenmiştir.

RİSKLER TÜKETİCİ EĞİLİMLERİ Şekerin insan sağlığına etkileri üzerine yapılan tartışmalar Kalorisiz veya düşük kalorili tatlandırıcılara olan yönelim Ülkemizde gıda ve içececek sanayisinde YYT kullanımı ile YYT’ler hem şekerin kullanım alanına müdahale etmekte hem de kendine ait bir pazar oluşturmaktadır. YYT’ler sadece diyabet değil beslenme alışkanlıklarındaki değişiklik nedeniyle light ve zero diye adlandırılan gazlı içecek, meşrubat ve işlenmiş gıdalarda kullanılmaktadır.

RİSKLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ-Sıcaklık Tahmini (2013-2040) İlkbahar Yaz Sonbahar İklim değişikliğine ilişkin olarak Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından yapılan sıcaklık projeksiyonunda, 2007-2012 dönemine göre 2013-2040 yılları arasında ; Pancar ekilen iç bölgelerde kış mevsiminde 1-1.5 °C, diğer mevsimlerde ise 1.5-2 °C artış olacağı, Yaz mevsiminde Kuzey-Batı ve Güney Doğu Bölgelerimizdeki artışın ise 2-3 °C olacağı beklenmektedir.

RİSKLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ-Yağış Tahmini (2013-2040) İlkbahar Yaz Sonbahar Yağış projeksiyonunda ise 2013-2040 yılları arasında ; Kış ve sonbahar mevsiminde, pancar ekiminin yapıldığı, İç ve Doğu bölgelerimizde günlük 0.75-1 mm’ye varan yağış azalışları beklenmektedir. Sıcaklıkta beklenen artış ve yağışta beklenen azalış diğer tarımsal ürünler gibi şeker pancarı üretimi için risk oluşturmaktadır.

RİSKLER HAMMADDE (PANCAR TEMİNİ) Şeker pancarı üretimini etkileyen unsurlar; Pancar fiyatı, üretici maliyetleri Alternatif tarım ürünlerinin fiyatları İklim / su kaynaklarının durumu 1- Şeker pancarı üretiminin fiyatla sıkı bir ilişkisi bulunduğundan, şeker pancarı fiyatlarındaki aşırı düşüş, yeterli şeker pancarı üretimini riske sokabilecektir. 2- Şeker pancarı üretiminde, üretici maliyetleri ve geliri ile birlikte alternatif ürün fiyatlarını dikkate alan fiyat uygulaması, Iç talebi karşılayacak miktarda şeker pancarı üretiminin sağlanmasında önemli bir faktör olacaktır. 3- Ülkemiz kıyı bölgeleri ile Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde şeker pancarı üretiminden hızla uzaklaşılmaktadır. Şeker pancarı üretimi, daha verimli ve karlı olması nedeniyle iç bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle iklim değişikliği ve su kaynaklarının durumu pancar üretiminde önem taşımaktadır.

RİSKLER C PANCARI ÜRETİMİ VE C ŞEKERİ ARZI TON Pazarlama Yılları C Pancarı Üretimi C Şekeri Üretimi TŞFAŞ’nin C Şekerine aktardığı miktar İmalatçı İhracatçıya satılan C Şekeri 2010/2011 1.293.716 156.720 149.004 213.685 2011/2012 772.871 138.645 263.662 241.012 2012/2013 169.313 16.837 125.165 287.790 Ülkemizde C pancarı üretimi imalatçı-ihracatçıların C şekeri taleplerinin karşılanması için ihtiyaç olan miktarın oldukça uzağındadır. Bunun temel nedeni C pancarı fiyatlarından şeker pancarı üretiminin karlı olmamasıdır. Dolayısıyla, sürekli artan imalatçı-ihracatçıların C şekeri taleplerinin yurt içinden karşılanması orta ve uzun vadede özelleştirme tamamlansın ya da tamamlanmasın mevcut şartların devamı halinde güçleşecektir. TŞFAŞ: Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.

FIRSATLAR / RİSKLER AVB’YE ÜYELİK AB’de 2016/2017 pazarlama yılı sonunda mevcut kota sisteminin sona erecek olması Ülkemizde AB ve dünya fiyatları seviyesinde yeterli pancar ve şeker üretiminin güçlüğü AB’ye üyelik durumunda mevcut kota sistemi değişeceğinden nişasta bazlı şeker üretim ve tüketiminin bugünkü seviyelerin iki katına kadar çıkabilmesi olasıdır. Şeker reformu sürecinde, pancar üretimini bırakan yada azaltan ülkelerin ikliminin ülkemizle benzer özellik içerdiği dikkate alındığında AB’ye üyelik durumunda ülkemizin de reformdan olumsuz etkileneceği açıktır. Bu durumda şeker pancarı üretiminin İç Anadolu Bölgesinde yoğunlaşması beklenmektedir.

RİSKLER DÜNYA ŞEKER BORSA FİYATLARI Yıl Fiyat ($/ton) **Ham Petrol Fiyat ($/varil) 2002 203 22,19 2003 204 25,60 2004 227 33,99 2005 280 49,74 2006 421 59,17 2007 309 68,97 2008 351 91,23 2009 486 58,91 2010 616 75,31 2011 707 105,30 2012 588 104,08 2013* 496 102,1 Dünyada şeker borsa fiyatının ana belirleyicisi; üretimin %79’unu ve ihracatın % 90’ını gerçekleştiren kamış şekeridir. Uluslararası şeker ticareti pek çok faktörden etkilenen Londra Borsasında oluşan fiyat üzerinden yapılmakta olup, ülkelerin (pancar şekeri ve kamış şekeri üreticileri) yurtiçi satış fiyatları dünya borsa fiyatının üzerinde gerçekleşmektedir. Dünya şeker borsa fiyatlarının düşüklüğü ithalat baskısı oluşturmakta, dolayısıyla bu da ülkemizde şeker üretim maliyetlerinin düşürülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Birçok üründe olduğu gibi petrol fiyatları ile şeker fiyatları arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Kaynak: www.sugaronline.com * İlk On Ayın Ortalamasıdır Kaynak: www.quandl.com **OPEC Ülkeleri Ham Petrol Fiyatları Dünya borsa fiyatlarını, ticarete hakim olan kamış şekeri belirlemektedir.