COĞRAFYA 12 8. Bölüm TÜRKİYE’NİN BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ BÖLGESEL PLANLAR

Bölgesel kalkınma projesi kavramından ne anlıyorsunuz? Söyleyiniz. K o n u y a B a ş l a r k e n Bölgesel kalkınma projesi kavramından ne anlıyorsunuz? Söyleyiniz. Ekonomik açıdan yeterince gelişememiş ancak kalkınma potansiyeline sahip bölgelerin gelişebilmesi için hazırlanan kalkınma projeleridir. Ükemizde ilk bölgesel planlama çalışmasına 1950’li yılların sonlarına doğru başlanmış, bir kısmı potansiyel büyüme alanı olan 16 bölge belirlenmiş ve bu bölgelerde uygun çalışmalar yapılmıştır. Bu projeler; DAP (Doğu Anadolu Projesi), DOKAP (Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişim Projesi), GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi), ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi) ve Yeşilırmak Havza Gelişim Projeleridir.

COĞRAFYA 12 TÜRKİYE’NİN BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ DAP (Doğu Anadolu Projesi) DOKAP (Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişim Projesi) GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ZBK (Zonguldak, Bartın, Karabük Projesi) YHGP (Yeşilırmak Havza Gelişim Projesi) TÜRKİYE’NİN BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ

Uygulanmakta Olan Projeler GAP GAP, ülkemizin güneydoğusunda yer alan Adıyaman, Batman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin,Siirt ve Şırnak illerini kapsamaktadır. GAP’ın temel hedefi, bölgenin gelir düzeyini ve hayat standartını yükselterek kırsal alanlardaki verimliliği ve istihdamı artırmaktır. Proje; sulama, elektrik, enerji, tarım, kırsal ve kentsel altyapı, ormancılık, eğitim ve sağlık gibi alanları kapsamaktadır

Uygulanmakta Olan Projeler GAP GAP’ta Son Durum Proje kapsamında; 22 baraj, 19 hidroelektrik santralinin inşası 1.7 milyon hektar alanın sulu tarıma kavuşturulması planlanmaktadır. Toplam maliyeti 32 milyar dolar. Enerji santrallerinin toplam kurulu gücü 7476 mw olup yılda 27 milyar kw/h enerji üretimi öngörülmekte Enerji GAP kapsamında, 2005 sonu itibariyle 7 hidroelektrik santrali tamamlanmıştır. Santrallerin kurulu güçleri itibariyle, faaliyete geçirilmesi planlanan hidroelektrik enerji projelerinin % 74'ü gerçekleşmiştir 2005 yılı sonuna kadar toplam 253 milyar kw/h elektrik enerjisi üretilmiştir. GAP’ın başlangıcından günümüze kadar üretilen bu enerjinin parasal değeri yaklaşık 15,1 milyar dolardır. 2005 yılında üretilen 18,7 milyar kw/h enerjinin tutarı ise yaklaşık 1,1 milyar dolardır.

GAP’ta Son Durum GAP Bölgesi'nde 2005 yılı sonu itibariyle 236.019 hektar alan sulamaya açılmıştır. 142.099 hektar alanda hâlen sulama şebeke inşaatı devam etmekte olup; ihaleye çıkarılacak alan miktarı ise 374.118 ha'dır. GAP sulama yatırımlarının fiziki gerçekleşme oranı 2005 yılı sonu itibariyle %13.7'dir. 1995 yılından itibaren sulamanın başladığı Şanlıurfa-Harran Ovası'nda sulama başlamadan önce kişi başına düşen katma değer 596 dolar iken, 2004 yılında bu değer 1.135 dolar olarak gerçekleşmiştir. Bölgede 2005 yılı itibariyle kara yolu ağı uzunluğu 34.465 km’ye çıkarılmıştır. 7 ilde havaalanı, Şanlıurfa’da ise Türkiye’nin en büyük uluslararası Kargo hava limanı inşa edilmiştir

GAP’ta Son Durum 1995-2001 yılları arasında sanayi tesislerinin sayısı yaklaşık iki katına çıkmıştır. Bölge sanayisinin Türkiye sanayisi içindeki payı ise % 2'den % 4'e yükselmiştir. Ürün çeşitliliği arttı. Kentleşme oranı yükseldi. Elektrik enerji üretimi arttı. Ulaşım ağı ve kalitesi arttı. Sanayi üretimi ve istihdam arttı. Bölge dışına olan göçleri etkiledi.

Fizibilite Çalışmaları Tamamlanan Projeler Güneydoğu Anadolu Projesi’nin önemli bir kısmı hayata geçirilirken diğer projelerin de fizibilite çalışmaları tamamlanmıştır . Bu projelerin hayata geçirilmesi ile, söz konusu bölgelerde hedeflenen temel gelişmeler şu şekilde sıralanabilir: 1.Kişi başına düşen millî gelir ile istihdamı artırmak 2.Bölgenin gelişmiş bölgelerle olan sosyal ve ekonomik gelişmişlik farkını azaltmak 3.Bölge dışına yapılan göçleri azaltmak 4.Bölge içinde sermaye birikimini sağlamak 5.Kalkınmayı hızlandıracak aktiviteleri yaygınlaştırmak 6.Çevreyi korumak, iyileştirmek ve kalkınmanın sürdürebilirliğini sağlamak 7.Bölgeyi sanayi ve hizmet merkezi hâline getirmek 8.Tarımsal gelişme ve hayvancılığın gelişmesini sağlamak

Fizibilite çalışmaları tamamlanan projeler

Doğu Anadolu Projesi (DAP) GAP'tan sonra DAP atağı Doğu'da kalkınma için 1.5 trilyonluk rapor yazılacak ANKARA - Doğu'nun kalkındırılması için uygulamaya konulması planlanan Doğu Anadolu Projesi (DAP), önümüzdeki ay start alıyor. Doğu Anadolu Bölgesi illeri Elazığ, Erzincan, Erzurum, Malatya, Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan, Muş, Van, Bingöl, Bitlis, Tunceli ve Hakkâri ile Doğu Karadeniz'deki Gümüşhane ve Bayburt'u içine alan DAP projesine ilişkin ön çalışmalar tamamlandı. Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) projeyi ve fizibilite raporlarını hazırlamakla görevlendirdiği Kars-Kafkas, Erzurum-Atatürk, Elazığ-Fırat, Van-100. Yıl ve Malatya-İnönü üniversiteleri, önümüzdeki ay proje için düğmeye basıyor. Beş üniversitenin 1.5 trilyon liraya hazırlayacağı fizibilite raporları için, 1.5 yıllık bir çalışma yapılacak. Bu çerçevede, üniversiteler, kamu ve özel sektörden takviye alarak 16 ili masaya yatıracak. Bu çerçevede 14 Doğu Anadolu ve iki Doğu Karadeniz ilinde 17 sektör büyüteç altına alınacak. (aa)

Zonguldak, Bartın, Karabük (ZBK) Projesi Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 1995 yılında başlanan projenin fizibilite çalışması 1997 yılında tamamlanmıştır. Proje, Zonguldak, Bartın ve Karabük illerini kapsamaktadır. Bölgede hâkim olan ekonomik etkinlik demir-çelik sanayi ile kömür işletmesidir. Projenin amacı; özel sektöre yeni yatırım alanlarını açmak, uzun ve orta vadeli bölgesel gelişme planı hazırlamak ve bölgede yatırım alanları oluşturmaktır.

Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP)

DOKAP Proje, sosyoekonomik açıdan az gelişmiş olan Doğu Karadeniz’i kapsamaktadır. DPT tarafından 1999-2000 yıllarında planlanmıştır. Projenin uygulandığı Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerinden oluşan bölgenin başlıca sorunları şunlardır: 1. İşsizlik ve buna bağlı olarak bölge dışına yapılan göçler, 2. Kişi başına düşen millî gelirin az olması, 3. Ekonominin sınırlı sayıda sektöre ve ürüne bağlı olması, 4. Topoğrafya şartlarının elverişsiz ve ulaşım ağının gelişmemiş olması bölge ekonomisini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Bununla birlikte dağınık yerleşmeler hizmetlerin ulaştırılmasını güçleştirmektedir.

COĞRAFYA 12 YAPILACAKLAR (Srateji) 1. Ulaşım ve iletişim altyapısının güçlendirilmesi 2. Çok amaçlı su kaynaklarının geliştirilmesi ve yönetimi 3. Toprak mülkiyeti ve kullanımının iyileştirilmesi 4. Mahalli idarelerin güçlendirilmesi 5. Turizm faaliyetlerini geliştirmektir. 6. Mevcut işletmeleri desteklemek ve yeni ürün üreten işletmeler kurmak Yakın çevrenizin kalkınabilmesi için örnek bir kalkınma planı hazırlayınız. Bu planda hangi sektörlerin gelişmesini öncelik verirdiniz?

Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi Yeşilrmak Nehri ve kollarının sularını topladığı havzayı içine almaktadır. Proje, hazvada yer alan;Amasya, Çorum, Samsun, Tokat ve Yozgat illerini kapsamaktadır. Bu proje ile havzada akım düzensizliğinden kaynaklanan taşkın, erozyon, su ve çevre kirliliği sorunlarının çözümlenmesi planlanmaktadır. Havzanın ekolojik dengesini bozmayacak, en uygun ve ekonomik arazi kullanımı planlaması, doğal kaynakların kontrolü ve bu kaynakların etkin bir şekilde kullanılması, Meraların ıslahı, düzenli şehirleşme ve sanayileşmenin sağlanması, Orman alanlarının belirlenmesi ve izlenmesi projenin diğer bir amaçlarıdır.

COĞRAFYA 12 Projenin tamamlanması ile bölgede; Ulaşım, iletişim ve enerji altyapısı güçlendirilecek. Planlı kentsel gelişme sağlanacak. Kırsal kesime yönelik sağlık ve sosyal hizmetler artırılacak. Tarım ve sanayinin entegrasyonu sağlanacak. Bölgede turizm çeşitlendirilerek geliştirilecek. Bağcılık, meyvecilik, arıcılık ve organik tarım geliştirilecek. Hayvan soyları ıslah edilerek hayvancılık geliştirilecek. İnşaat ve ulaştırma hizmetleri geliştirilecektir.

COĞRAFYA 12 Çeşitli kaynaklardan yararlanarak DAP, DOKAP, GAP, ZBK ve Yeşilırmak Havza Gelişim Projelerinin uygulama ve faaliyet alanları ve bu projeler ile ulaşılmak istenen hedefleri araştırınız. Araştırmalarınızın sonuçlarını sınıf panosunda sergiledikten sonra ürün dosyanıza yerleştiriniz.