KATARAKT CERRAHİSİ VE HEMŞİREYE BAĞLI OLUŞABİLECEK KOMPLİKASYONLAR Hem. Derya Göktaş

Katarakt cerrahisi Katarakt; normalde şeffaf olan lensin opaklaşmasıdır. Katarakt, Senil katarakt Konjenital katarakt Sekonder katarakt olarak sınıflandırılabilir. Kataraktın tek tedavisi cerrahidir. Ameliyatların başarı oranı %90-95’tir.

Katarakt cerrahisi Lensin çıkarılmasında iki yöntem kullanılmaktadır. Ekstra kapsüler ekstraksiyon İntrakapsüler ekstraksiyon Ekstra kapsüler lens ekstrasyonunda , ön kapsül yırtılıp alındıktan sonra nukleus ve korteks çıkarılır, arka kapsül yerinde bırakılır.

Katarakt cerrahisi Diğer bir ekstrakapsüler lens ekstrasyonu yöntemi “fako emülsifikasyon” yöntemidir. Limbus üzerinden küçük bir kesi yapılıp, ultrasonik titreşimlerle lensin nukleus ve korteksi sıvılaştırıldıktan sonra aspire edilir.

Katarakt cerrahisinde hemşirelik bakımı Günümüzde hemşirelik bakımı bazı alanlarda özelleşmeye başlamıştır. Bu alanlardan biri de “ophthalmic nursing” olarak adlandırılan göz hemşireliğidir. Katarakt cerrahisi öncesi, cerrahi süresince ve sonrasında hemşire hastaya bakım verir. Hemşire, hastanın cerrahi süreç boyunca alacağı bakımdan memnun kalmasını, hastanın görmesini ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Cerrahi süreç boyunca hastayı dinler, sorularını cevaplar, duygusal destek sağlar ve hasta- ailesine eğitim yapar.

Katarakt cerrahisi süresince hastada gelişebilecek komplikasyonlar 3 aşamada incelenebilir. Preoperatif dönem (Operasyon öncesi) İntraoperatif dönem (Operasyon sırası) Postoperatif dönem (Operasyon sonrası) Bu üç döneme birden perioperatif dönem denilmektedir.

Perioperatif dönemde gelişebilecek komplikasyonlar Literatürde, ameliyat kararı alındıktan, hastanın taburcu oluncaya kadar geçen sürede gelişebilecek komplikasyonlar şu şekilde özetlenebilmektedir. Perop. intra-oküler basınçta artış Posterior kapsül yırtığı Kanama İris prolapsusu  

Postoperatif dönemde gelişebilecek komplikasyonlar İlaç toksisitesi İntra-oküler basınçta artış Korneal aşınma (abrazyon) İris prolapsusu Üveitis Kistoid maküler ödem Tight corneal suture (sıkı korneal sütur)

Katarakt cerrahisi sonrasında hastada gelişen komplikasyonlara ilişkin çalışma sonuçları Katarakt cerrahisinden sonraki ilk gün görülen komplikasyonları belirlemek amacıyla yapılan bir çalışmada, hastalarda intraoküler basınçta artışı, korneal abrazyon geliştiği belirlenmiştir. Katarakt cerrahisinden bir hafta sonraki komplikasyonların incelendiği bir başka çalışmada, hastaların %88’inde ameliyattan sonraki ilk gün intraoküler basınçta artış görülmüştür. Bir hafta sonraki izlemde ise, hastalarda komplikasyon olarak posterior kapsül yırtığı belirlenmiştir.

Bu komplikasyonların erken belirlenmesinde ve müdahale edilmesinde hastanın hemşire tarafından izlemi ve hasta eğitimi önemlidir.

Hemşireler bu komplikasyonların gelişmesinde/ önlenmesinde nasıl rol oynar ??? Preoperatif dönemde; Damla rejiminin yerine getirilmemesi Pupillanın büyütülmemesi Pupillanın erken büyütülmesi Pupillanın büyütülmesi Hastanın ameliyathaneye alınırken travma gelişebilmesi

Preoperatif dönem Lokal anestezi altında ameliyata alınacak hastanın erken ya da geç dönemde sedasyonunun yapılması Hastanın ameliyat öncesi hazırlığı sırasında eksik bilgilendirilmesi Hasta hikayesinin dikkatli bir şekilde alınmaması (kullandığı ilaçlar, hastalık öyküsü, allerjileri,alışkanlıkları gibi)

İntraoperatif dönem Ameliyathane ve ameliyat masasının sterilizasyon ve asepsi kurallarına uygun olarak hazırlanmaması Hasta gözünün aseptik kurallara uygun temizlenmemesi ve örtülmemesi gibi

İntraoperatif dönem Fako cerrahisinde; * Fako tipinin uygun takılmaması * Sette hava kalması * Set-up yeterince yapılmaması * Sleeve delinmesi

Postoperatif dönemdeki komplikasyonların önlenmesinde hemşirenin rolü -1 Gözün dikkatli kapatılması önemlidir. Açık kalmamalıdır, steril kompresle kapatılmalıdır. Göz kapaklarına baskı yapacak şekilde kapatılmamalıdır. Kapatıldığında yara yerinin boşalması görülür. Post op. enfeksiyon riskini azaltmak için tedaviye erken başlanılmalıdır.

Postoperatif dönemdeki komplikasyonların önlenmesinde hemşirenin rolü -2 Enfeksiyon kontrolü için gerekli olan kurallara uyulmalıdır. Enfekte-temiz hasta ayrımı, ilaçların ayrımı gibi. Hastanın yatağına taşınması sırasında travma riski bulunmaktadır, dikkatli olunmalıdır. Hastanın erken mobilizasyonu riskli olabilir. Hasta değerlendirilerek ayağa kaldırılmalıdr.

Postoperatif dönemdeki komplikasyonların önlenmesinde hemşirenin rolü -3 Hasta ameliyat sonrasında sırtüstü yada ameliyatlı olmayan tarafa yatırılmalıdır. Ağrı takibi yapılmalıdır. Ağrı, kanama ve göz içi basıncı artma gibi ciddi komplikasyonların belirtisi olabilir. Hasta göz üzerinde baskı oluşturacak ağır eşya kaldırma, dışkılama sırasında ıkınma gibi hareketleri yapmamalıdır.

Post-op hasta bilgilendirilmesi-1 Hastanın bilgilendirilmesi önemlidir. Göz içi basıncı artıracak davranışlardan kaçınması ( öne eğilmek,ıkınmak gibi ) Gözünü travmalardan koruması Elini temiz tutması ve gözüne dokundurmaması Ağrının takibi Hastanın beslenmesi ( özellikle yumuşak gıdalar alması)

Post-op hasta bilgilendirilmesi-2 Hastaya eve gitmeden önce göz damlalarını nasıl kullanacağı gösterilerek anlatılmalıdır. Ani batıcı ağrı, göz kapaklarında ödem, akıntı, görme azalması gibi komplikasyon belirtileri olunca doktoruna gelmesi söylenmelidir.

TEŞEKKÜRLER