AKYUVARLAR (LÖKOSİTLER), GELİŞMELERİ VE SAYIMI Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2007

Akyuvarlar (Lökositler) Lökositler (beyaz kan hücreleri), periferik kanda birkaç tiptir. Her lökosit biçiminin farklı özellik ve görevleri bulunmaktadır. Lökositlerin temel işlevi, vücudun savunmasıdır.

Lökositler, çekirdeklerinin yapısına göre parçalı ve parçasız olarak ikiye ayrılırlar: -Parçalı Lökositler (PNL)       Nötrofiller       Bazofiller       Eozinofiller Parçalı Olmayan Lökositler (MNL)       Lenfositler       Monositler

Bütün kan hücrelerinin mezanşimal bir hücreden (stem cell) oluşturulduklarında kuşku yoktur. Parçalı lökositler kemik iliğinde yapıldıkları halde lenfosit ve monositler lenfoid dokularda yapılırlar.

Parçalı lökositlerin kemik iliğinde yapılmasında ilk basamak, iliğin retikulum hücresinden stem cell oluşmasıdır. Stem cell’den parçalı lökositlerin ilk ana hücresi olan miyeloblast yapılır.

Parçalı lökositlerin kemik iliğinde yapılmasında miyeloblasttan sonra ilk olgunlaşma kademesini promiyelosit, daha sonra ise miyelosit, metamiyelosit, çomak ve parçalılar izler. Bu dizide miyoloblast dışındaki hücrelerin sitoplazmaları granülasyonludur. Bu nedenle parçalı lökositlere granülositler de denir.

Lenfositlerin çoğalma ve olgunlaşmaları, lenfatik dokularda ve dalakta olur.

Lenfoid dokularda retikulum hücrelerinin bölünmesi sırasında bir yandan retikulum hücreleri diğer taraftan lenfoblastlar oluşur. Daha sonra lenfoblastlardan prolenfositler ve bunlardan da lenfositler meydana gelir.

Monositler, RES veya retikülo-histiositer sistemde yapılan histiositlerin periferik kanda dolaşan şekilleri olarak kabul edilirler.

Lökositler, kanda 4.000-10.000 hücre/mikrolitre düzeyinde bulunurlar. Lökosit sayısının 10.000 üzerine çıkmasına lökositoz denir. Bunun nedeni genellikle enfeksiyon hastalıkları olmakla birlikte, daha pek çok sebebi olabilmektedir. Lökosit sayısının 4.000'den düşük olmasına lökopeni denir. Bu durumun da pek çok sebebi vardır.

Lökosit sayımı Lökosit sayımı, bir milimetreküp periferik kandaki lökositlerin sayısının bulunmasıdır. Enfeksiyon ve lösemi durumlarının saptanmasında önemlidir. Günümüzde kan sayım cihazları ile lökosit sayımı yapılmaktadır.

Manuel olarak lökosit sayımı için ışık mikroskobu, sayma kamarası (Thoma lamı veya Bright-Line lamı), lökosit pipeti, dilüe edici çözelti (Türk çözeltisi: 3 ml glasial asetik asit, 1 ml %1’lik sulu Gentian moru, distile su ile 100 ml’ye tamamlanır.) gerekir.

Manuel olarak lökosit sayımı: -Venöz kan veya parmak ucundan alınan kan lökosit pipetinin 0,5 işaretine kadar çekilir. Pipetin dışındaki kan temizlenir. -Pipetin 11 işaretine kadar Türk çözeltisi çekilir. -Pipet, baş parmak ve işaret parmağı arasına alınarak yarım dakika kadar sallanır. Bu sırada pipetin haznesindeki boncuk serbestçe hareket etmelidir.

-Sayma kamarasının lameli üzerine kapatılır. -Kan örneği bulunan pipetin ucundan ilk damlalar atılır. Bundan sonra sayma kamarasının sayma odacıklarına dikkatle fazla dökülmemesine dikkat ederek kan doldurulur. -Birkaç dakika beklenerek lökositlerin sayma kamarasında dağılımı sağlanır.

-Küçük büyültme ile ortadaki kare mikroskop altına getirilir ve büyük büyültme ile bir büyük karedeki lökositler sayılır. Alanın içindeki, sol ve üst kenardaki lökositler sayıma dahil edilir. Bright-Line Thoma

-Bir büyük karedeki hacim 0. 1 mm3 tür -Bir büyük karedeki hacim 0.1 mm3 tür. Bir mm3 için sayı 10 ile ve sonra kan 20 defa dilüe edildiğinden 20 ile de çarpılır. 1 mm3 kandaki lökosit sayısı = Sayılan lökosit sayısıx10x20 1 mm3 kandaki lökosit sayısı = Sayılan lökosit sayısıx200 Lökosit sayısı, bakteriyel infeksiyonlarda, apandisitte, lösemide, gebelikte, yeni doğanın hemolitik hastalığında, üremide, ülserlerde ve yeni doğanlarda yüksektir.