AKREDİTASYON SÜRECİNDE ÖLÇÜTLER ARASI İLİŞKİLER VE AĞIRLIKLANDIRMA Üniversitelerde Akreditasyon Örneği Müjgan Sağır Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ Sunu planı Yükseköğretim Kurumları’nda akreditasyon MÜDEK değerlendirme ölçütleri Çok ölçütlü karar verme, çelişen ölçütler, ölçütler arası bağımlılıklar MÜDEK değerlendirme ölçütlerinin ilişkilendirilmesi için bir Analitik Serim Süreci modeli 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Bologna Süreci ve Yeterlilikler 1990’lı yıllar Avrupa ülkeleri- yükseköğretim sistemlerinin sorunlarına çözüm bulmak İdari ve mali konularda yasal düzenlemeler Radikal değişimler: Avusturya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan, Romanya, Macaristan İyileştirmeler: Almanya, Fransa, İspanya 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Bologna Süreci ve Yeterlilikler (devam) Ortak sorun: Farklı üniversite geleneklerine, farklı eğitim süreçlerine ve farklı eğitim kalitelerine sahip olunması Avrupa’da yükseköğretim sistemlerinin uyumlaştırılması, yakınlaştırılması ve uzun dönemde ortak bir Avrupa Yükseköğretim Alanı (European Higher Education Area-EHEA) oluşturulması girişimi 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Bologna Süreci ve Yeterlilikler • Diplomaların karşılıklı olarak tanınması Akreditasyon mekanizmalarının oluşturulması Öğrenci hareketliliğinin arttırılması • Üniversiteler arasında oluşturulacak işbirliği yoluyla bilim ve teknolojide rekabet gücünün geliştirilmesi 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ Lizbon Tanıma Konvansiyonu (1997 yılında Avrupa Konseyi ve UNESCO’nun işbirliği ile) Akademik tanınma için gerekli görülen bazı süreç ve usuller 36 Avrupa ülkesi ile ABD, Kanada, Avustralya ve İsrail tarafından kabul edilmiştir. Ancak, akademik tanınma için belirtilen değerlendirme ve karar süreçleri, yükseköğretim kurumlarına bırakıldığı için bu kurumlar arasında eskiden beri süregelen uygulamalarda önemli bir değişiklik sağlanamamıştır. 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ MÜDEK 2001 Ocak, Türkiye ve KKTC Üniv. Mühendislik Fakülteleri Dekanları Mühendislik Dekanları Konseyi (MDK) Milli bir akreditasyon sisteminin oluşturulması Mühendislik Değerlendirme Kurulu (MÜDEK) sivil toplum platformu- Mayıs 2002 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ MÜDEK YÖK tarafından ulusal akreditasyon kurumu (kalite güvence kuruluşu) olarak tanınma Kalite Değerlendirme Tescil Belgesi verilmesi (YÖK Genel Kurulu’nca) 2007  16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ Dış değerlendirme Bir yükseköğretim kurumunun, eğitim, öğretim, araştırma faaliyetleri ile idari hizmetlerinin kalitesinin, ilgili kurumdan bağımsız dış değerlendiriciler tarafından değerlendirilmesidir. 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Kalite değerlendirme tescil belgesi Yükseköğretim kurumlarından bağımsız kurum, kuruluş veya kurulların, yükseköğretim kurumlarında akademik ve idari hizmetlerin kalite düzeyini ve kalite geliştirme çalışmalarını değerlendirmeye yetkili olduğunu gösteren belge 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ Dış değerlendirici Yurt içi veya yurt dışında faaliyet gösteren ve Kalite Değerlendirme Tescil Belgesi’ne sahip olan kurum, kuruluş veya kurullardır. 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Kalite belgesi Bir yükseköğretim kurumunun, dış değerlendirme sonucunda aldığı, eğitim, öğretim, araştırma faaliyetleri ile idari hizmetlerinin kalite düzeyini gösteren belge

Kalite onayı ve tanınma Bir yükseköğretim kurumunun, kalite belgesi alarak kalite düzeyinin onaylanması, ulusal veya uluslararası diğer yükseköğretim kurumları ve ilgili kuruluşlar tarafından kalitesinin tanınması

MÜDEK DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ PROGRAMA ÖZGÜ ÖLÇÜTLER (Lisans) GENEL ÖLÇÜTLER (Lisans ve Yüksek Lisans) Genel ölçütlere ek olarak sağlanması gereken ölçütler öğrenciler, program eğitim amaçları, program çıktıları, sürekli iyileştirme, eğitim planı öğretim kadrosu alt yapı kurum desteği ve parasal kaynakları organizasyon ve karar alma süreçleri 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Gerçek karar problemleri birbiriyle çelişen nitel ve nicel ölçütler içermektedir. Akreditasyon kapsamında: Değerlendirme sürecinde yer alan ölçütlerin ağırlıklandırılması ? objektif, sistematik, standart? ⟹

 faktörler arasında etkileşim Kalite, fiyat kalite arttıkça fiyatın artacak olması uygulanacak bir politika, bu konuda tarafların tutum ve davranışları öne sürülecek olan politikanın başarıyla uygulanabilmesinin tarafların tutum ve yaklaşımlarından etkilenecek olması  faktörler arasında etkileşim

Bu bağımlılıkların niceliksel olarak ölçülmesi Değerlendirilen bir programın sorumlularının gözönüne aldıkları pek çok parametreyi daha kolay kontrol edebilmeleri ve önceliklerini belirleyebilmeleri için sistematik bir yol Etkileşim halinde olan bileşenlerin sadece sezgisel ve tecrübeye dayalı olarak dikkate alınmasının önüne geçmek

Mevcut durum Örn: PROGRAM EĞİTİM AMAÇLARI Kurum özgöreviyle uyum Paydaş gereksinimlerini temel alma ve güncelleme PEA’na ulaşıldığını belgeleme yöntemi varlığı ve kullanma PEA’ya ulaşma, kanıtlama

Bağımlılık ve Geri Bildirim ile Karar Verme Analitik Serim Süreci Bağımlılık ve Geri Bildirim ile Karar Verme

GERÇEK PROBLEMLERDEKİ BAĞIMLILIKLAR Düşünce ve kaynaklar Dünya ekonomisi Teknoloji Askeri güç Gerçek hayat, birbiriyle karşılıklı etkileşim halinde olan faktörlerle doludur. Hatta bazı araştırmacılar, doğada öylesine bir ilişkiler yumağı vardır ki demektedir, inan beyni zorlanırsa akla gelebilecek her tür kavramın her tür başka kavram, nesne, kişi veya kurumla bir ilişkisinin kurulabileceğini iddia eder. Bu zincirleme ilişkiler ve geri bildirimler problemlerde var olan gerçeklerdir. Ama sistemleri bizler modellerken çözmek amacıyla bu tür ilşkileri belirli sınırlar dahilinde dikkate alabiliriz. Enerji ve diğer kaynaklar Coğrafi ve politik şartlar

Analitik Serim Süreci Gerçek problemler, bağımlılık ve geri bildirim içerirler. Bir geri bildirim sisteminde, seçenekler ve ölçütler birbirlerine bağlıdırlar. Geri bildirim, yargı değerlerinden elde edilen değerleri geliştirir ve tahmini daha doğru hale getirir.

Serim C4 C1 C2 C3 C4 den C2 ye ok, dış bağımlılığı gösterir ( C4 Geri bildirim C4 den C2 ye ok, dış bağımlılığı gösterir ( C4 deki elemanlar C2 den etkilenmektedir). C3’de ise iç bağımlılık vardır (kendi içinde enaz iki eleman vardır ki biri diğerini etkiler). İç bağımlılık

LOİSTİK ALT SERİMİ – örn: malzeme kriterinin etkilendiği kriterler

Etkin bir malzeme dağıtımı üzerinde araç hızı ve karar hızı nın etkisine dönük karşılaştırma

Lojistik alt seriminde yer alan kriterlerin ağırlıkları

Bir serimde, bir kümenin elemanları, kişiler, kavramlar, kurumlar vb. olabilir. Amaç, bütün kümeler ve elemanları için birer ağırlık bulmaktır. bunun için gerekli temel işlemler 

 Problemde yer alan ölçütleri belirle, serimi tasarla (ölçütleri grupla, ilişkilendirmelere karar ver),  ikili karşılaştırmaları yap, tüm elemanların sistem içindeki ağırlıklarını bul,  ağırlıklandırılmış matrisleri hesapla ve ölçüt ve seçeneklerin ağırlıklarını bul.

Süper matris Küme karşılaştırma matrisi Other Quality Advertising Competition O t h e r Q Ad C o m p Küme karşılaştırma matrisi

Ağırlıklandırılmış matris

Analitik Serim Sürecinin Üniversitelerde Akreditasyon Sürecinde Değerlendirme Kriterlerinin Ağırlıklandırılması için Kullanımı

MÜDEK DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Genel Programa özgü ölçütler öğrenciler, program eğitim amaçları, program çıktıları sürekli iyileştirme eğitim planı öğretim kadrosu altyapı kurum desteği ve parasal kaynaklar organizasyon ve karar alma süreçleri ilgili programın genel ölçütlerine ek olarak sağlaması gereken ölçütler 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

MÜDEK değerlendirme ölçütleri

Alt ölçütlerle birlikte problemin gerçek boyutu

İki ana başlık için bağlantı ayrıntıları

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ İkili Karşılaştırma Ekranı (örnek) 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

ANA ÖLÇÜT ve ALT ÖLÇÜTLER PROGRAM ÇIKTILARI VE DEĞERLENDİRME PÇ belirleme yöntemi varlığı PÇ’nın PEA’yı desteklemesi PÇ’na ulaşıldığını belgeleme yöntemi varlığı ve kullanma MÜDEK çıktılarına ulaşıldığını kanıtlama PROGRAM EĞİTİM AMAÇLARI Kurum özgöreviyle uyum Paydaş gereksinimlerini temel alma ve güncelleme PEA’na ulaşıldığını belgeleme yöntemi varlığı ve kullanma PEA’ya ulaşma, kanıtlama 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Ana Ölçütlerin Ağırlıkları Öğrenciler 0,12 Öğretim kadrosu 0,08 Program eğitim amaçları 0,14 Altyapı 0,09 Program çıktıları ve değerlendirme 0,11 Kurum desteği ve parasal kaynaklar Sürekli iyileştirme 0,10 Organizasyon ve karar alma süreçleri Eğitim planı Ana Ölçütlerin Ağırlıkları

ÖZET: Bu çalışma kapsamında; nicel olarak ölçülebilen faktörleri yanında program e¤itim amaçları, karar alma süreçleri gibi niteliksel ölçütleri de olan yanısıra her bir ölçütün de¤erlendirme ölçe¤inde kaygI, zayıflık gibi yine nitel derecelerin yer alabildiği akreditasyon sürecinde kullanılabilecek bir çeşit sentez ve ağırlıklandırma yöntemi önerilmektedir.

Referans: Karmaşık Karar Süreçlerinde Nitel ve Nicel FaktörlerinOrtak Sentezi İçin Bir Yaklaşım: Üniversitelerde Akreditasyon Örneği (Müjgan Sağır Özdemir) Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011) 27-29 Mayıs 2011, İstanbul, 2. Cilt , Bölüm IX, Sayfa 888-896

Avrupa Birliği-Türkiye konusunda eniyi politikanın belirlenmesi E. P. Ayas & M. Sağır

Seçenek politikalar Tam üyelik Üye olmamak Üye olmamak fakat özel statü verilmesi

Türkiye ve AB için eniyi stratejinin belirlenmesi Alt modeller Faydalar Fırsatlar Maliyetler Riskler The ANP Main structure has four parts. We evaluate the benefits, opportunities, costs and risks of each alternative. Since these four may not have the equal importance, it is needed to prioritize them too. The criteria called as strategic criteria are the ones we use to evaluate BOCR. So the top part of this ANP model actually has these strategic criteria to evaluate BOCR Merits. Problemin genel ASS yapısı 47

Her alt model için; ekonomik, politik ve sosyal alt kriterleri belirlenmiştir. 48

TÜRKİYE MODELİ

Türkiye modelinde yer alan etkenler ve elde edilen ağırlıklardan bir bölüm Ölçüt Alt ölçütler Yerel ağırlık Bütünsel ağırlık . Fırsat (0.152) Ekonomik (0.493) Ticari fırsatlar 0.25 0,019 Daha güçlü ekonomi 0.75 0,056 Politik (0.195) AB’nin politik konulardaki tecrübeleri 0,007 Politik krediler 0,022 Maliyet (0.307) (0.40) Paranın bütçeye tahsisi 0,556 0,068 Azınlıkların durumu 0,322 0,039 AB standartlarına uyum maliyeti 0,11 0,013 Azınlıklar 0.40 0,049 Sınırlar Diğer ülkelerle ilişkiler 0.20 0,025

SINIRLAR KRİTERİ İÇİN ALT SERİM

Türkiye modeli sonuçları Alternatives Faydalar (0.366) Fırsatlar (0.152) Maliyetler 0.307) Riskler (0.173) bB+oO-cC-rR bB+oO+c(1-C) +r(1-R) bB+oO+ c(1/C)+ r(1/R) Tam üyelik 0.527 0.512 0.135 0.123 0.207 0.557 0.575 Üye olmama 0.077 0.080 0.220 0.396 -0.095 0.194 0.272 Özel statü 0.395 0.407 0.643 0.479 -0.073 0.248 0.152 According to Turkey ANP model, subtractive formula results show us that Membership is the best option. The other alternatives take negative priority and less preferable.The results obtained by using the probabilistic additive formula show that Membership takes the highest priority. Also, Private Status is the second in preference and Non-membership takes the last priority. After synthesizing with the additive formula, results indicate the Membership alternative as the most appropriate option. On the other hand, Non-membership alternative takes the second priority and Private Status alternative takes the last priority. As alternatives are evaluated according to BOCR merits for EU, it can be seen that Private Status alternative comes into agenda on behalf of Benefits, Oppurtunities. Membership alternative is the most preferable one when we consider Costs and Risks in EU model. In the EU model Private Status alternative becomes a matter of primary importance with subtractive and probabilistic additive formulas. Membership alternative seems more suggestable according to additive formula. On the other side in Turkey model, Membership is chosen mostly under Benefits, Oppurtunities, Costs and Risks . Also Membership alternative gets the best overall value under both formulas and becomes the best option. Interpreting the results independently allowed us to analyze the sensitivity of both sides. It is risky to combine the results of two models by simply adding and subtracting BOCR values because Benefits or Opportunities for one side does not totally constitute Costs or Risks for the other. Further research will be concerned with conducting sensitivity analysis for the BOCR values of the two models and combining the results in a suitable way.

Orta Doğu Çatışması İçin Bir Çözüm Yaklaşımı The examples I have just shown you were simple market share examples. The other type of real life problems usually have more complex structures. Now I want to show you two more examples very briefly. We all know the Middle East conflict problem between Israeli’s and Palestinians. Since I have been working in decision making and conflict resolution, and as a person from Turkey, a friend of both sides, we used ANP with the participation of sevral people and I did not know the best answer when I started. Its stability under sensitivity analysis is what makes it stand out. I would like to show this proposed solution of the middle east conflict that seems to have long term stability potential on which people from both sides have worked. I am grateful to Huynjoo Chang in carrying out the analysis and to William Lekse for his interest in the subject. T.L. Saaty & M. Sağır

E:Ekonomik, P: Politik, S:Sosyal PROBLEMİN ANA SERİMİ Hedef Orta Doğu Barışı Nasıl Sağlanır? Faydalar Kontrol kriterleri E P S Fırsatlar Kontrol kriterleri Maliyetler Kontrol kriterleri Riskler Kontrol kriterleri The entire ANP model consists of a three level decision-making network. The top-level structure has been created four feedback networks of control criteria, one for each of the BOCR. All four networks have different components respectively. E P S E P S E P S serim serim serim serim E:Ekonomik, P: Politik, S:Sosyal

ÖLÇÜTLER VE AĞIRLIKLARI All subnets under each of the four BOCR merits are composed of three benefits criteria: economic, political, and social.

27 kriter arasından, büyük önem derecesine sahip olanlar, serim için seçilmişlerdir. Seçilen 14 kriterin toplam içerisindeki ağırlığı % 74.6’dır.

Karar serimleri Seçilen her kriter için bir serim tasarlan-mıştır. Amaç, önemli görülen bu kriterleri, etkileşim halinde bulundukları diğer faktörlerle birlikte analiz etmek ve ağırlıklarını bu şekilde bulmaktır.

LİDERLİK SERİMİ (ÖRNEK) ISRAIL/ABD SEÇENEKLER FİLİSTİN/ARAP DİĞER An example subnet, it includes alternatives and the other actors Her bir kontrol kriteri (burada “Liderlik”), etkileşimli olduğu diğer kriter ve aktörlerin yer aldığı yukarıdaki gibi bir serime sahiptir.

Sonuç

Analitik Serim Süreci uygulamalarında önemli konular Uzmanlık bilgisine gerek vardır. En önemli aşama, çoğu problemde olduğu gibi problemin tanımlanması ve modelinin tasarlanmasıdır. Konuşma dilinde yargılar kullanıldığında, sayısal değerlere dönüştürülmesi önemlidir. 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ Sentezlemede, ağırlıkların doğru kullanılması gerekir. Sonuçların kullanılabilirliği için yeterince veri olmalıdır, gereğinden fazla veri ise tutarsızlığı arttırır. Sonucun, duyarlılık analizi ile irdelenmesi gerekir. 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ

Potansiyel kullanım alanları (Üretim ve hizmet sektörleri) En iyi stok politikasına karar verme İşletmeye alınacak yazılım seçimi İş değerlendirme Performans değerlendirme Pazar payı tahmini Yatırım kararları

Politika Kişisel Seçimlerde adayların oy oranlarının tahmini Savunma sanayinde eniyi politikayı belirleme Kişisel Kariyer planlama Satın alma ve yatırım kararları

Gerçekleştirilmiş uygulamalar Yükseköğrenimde farklı senaryoların değerlendirilmesi (Socio-Econ. Planning Sciences, Vol. 10, 1976, pp. 251-264). Performans değerlendirme (Industrial Engineering Journal, April-May-June, N:2, 2002). Çoklu kaynakların tahsisi (Mathl. Comput. Modelling, Vol. 17, No. 4/5, p. 55-72, 1993. İnsan kaynakları yönetimi (Fourth International Symposium on The Analytic Hierarchy Process, Simon Fraser University, Burnaby, B.C., Canada, July 12-15, 1996).

Gerçekleştirilmiş uygulamalar (devam) Portföy seçimi (The Journal of Portfolio Management, No. 3, Spring, 1980). Nükleer artıkların yok edilmesinde eniyi stratejinin seçimi (Health & Environment Digest, Volume 6, No. 6, October 1992). Başkanlık seçimlerinde oy oranları tahmini (Bush & Al Gore), (p. 345 in Multiple Criteria Decision Making)

Gerçekleştirilmiş uygulamalar (devam) Yerel ve bölgesel çakışmaların çözümü (in Selected Readings in Quantitative Urban Analysis, edited by J. Bernstein, 1977). Politikada eniyi adayın seçimi (Behavioral Science, Vol. 22, 1977, pp. 237-245). Filo yönetimi (NAFA Bulletin, April, 1979).

Gerçekleştirilmiş uygulamalar (devam) Enerji politikalarının analizi (Energy Policy, March, 1977, pp. 63-75). Terörde uzlaşma politikaları (Study for the Arms Control and Disarmament Agency, 1977. See also Facing Tomorrow's Terrorist Incident Today, U.S. Department of Justice, LEAA, Washington, D.C., 20531, pp. 28-31). Sudan ulaşım problemi (Interfaces, Vol. 8, No. 1, 1977, pp. 37-57).

Hava Kuvvetleri uçuş personeli tayin yeri seçim problemi (Osmangazi Üniv. Fen Bilimleri Ens. Yüksek lisans tezi), 2004.

Hava Kuvvetleri uçuş personeli tayin yeri seçim problemi (Osmangazi Üniv. Fen Bilimleri Ens. Yüksek lisans tezi), 2004.

Mevcut yazılımlar Expert Choice (www.expertchoice.com) Super Decisions (www.superdecisions.com)

Kitaplar Analytic Hierarchy Process (Thomas L. Saaty, RWS Publications) Decision Making with Dependence and Feedback, the Analytic Network Process (Thomas L. Saaty, RWS Publications)

16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ mujgan.sagir@gmail.com msagir@ogu.edu.tr 16-18 Mayıs 2013, FENBİLKON 5, ESOGÜ