İşletmelerin çalışmalarının incelenmesi sonucunda, durağan çevreden çok çalkantılı çevreye kadar beş farklı çevre tür ortaya konmuştur. Aynı zamanda, “mekanik” ve “organik” sistem olarak iki temel örgüt yapısı ve yönetsel uygulaması tanımlanmıştır. Bu tanımlar, teknoloji ve çevre değişimi uyum sağlamak amacıyla gerçekleştirilmiş iki zıt örneği temsil etmektedir.

MEKANİK SİSTEM Katı bir yapıyı ifade etmektedir ve daha çok durağan bir çevreye uygundur. Mekanik yönetim yapısının özellikleri, bürokratik yapıya benzemektedir. Bu yönetimin temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir: Uzmanlaştırılmış görevler Kesin bir şekilde belirlenmiş görev, sorumluluk ve teknik yöntemler Kesin bir hiyerarşik yapı üst yönetimde toplanmış bilgi Dikey iletişim Faaliyetlerin yönetimi ve iş davranışlarında yöneticilerin karar ve talimatlarının geçerli olması

ORGANİK SİSTEM Değişen durumlara uyabilecek şekilde daha esnek bir yapıyı ifade etmektedir. Bu yapı, yeni ve sürekli beklenmedik bir çevrede çalışan ve hiyararşik yapıda belirlenen rollerin dışında faaliyet göstermek gerektiği zaman gereklidir. Organik sistemin özellikleri ise şu şekilde ifade edilebilir:

Organizasyon içindeki görevlere deneyim ve bilgi bakımından katkıda bulunmak Sürekli gözden geçirilen ve yeniden tanımlanan görevler ve düzenlemeler Denetim, otorite ve iletişimde şebeke tipi örgütlenme Sadece üst yönetimde toplanan değil organizasyonun tamamına yayılmış bilgi Yatay iletişim geçerlidir ve iletişim talimat ve kararlardan daha ziyade bilgiye dayalıdır.

Organik sistem, mekanik sistem kadar hiyerarşik bir yapıya sahip olmamakla birlikte Burns ve stalker, bu yapının tabakalaşmış bir yapı olduğunu belirtmektedir. Bununla birlikte, otorite oy birliği ile sağlanmaktadır ve böylece “en iyi yöntem” ile, diğer bir deyişle bilgili ve donanımlı kişilerin otorite sahibi olması sağlanmaktadır.

Örgütsel amaçlara bağlılık, organik sistemlerde biraz daha fazladır ve formal-informal organizasyonu birbirinden ayırmak oldukça zordur. Organik sistemlerde, örgütsel amaçların ve paylaşılan değerlerin gelişmesi, koordinasyonun sağlanmasına yardımcı olur. Mekanik sistemlerde performansın izlenmesi, komuta zinciri aracılığıyla sağlanmaktadır.

Bir çok organizasyon, karma (hibrid) örgüt yapıdadır Bir çok organizasyon, karma (hibrid) örgüt yapıdadır. Diğer bir deyişle, mekanik ve organik örgüt yapısı aynı anda bulunmaktadır. Örneğin, yönetsel fonksiyonlardan sorumlu olan bir grup, etkili bir organizasyon için organik yapıyı tercih ederken; diğer bir grup ise kural ve sistemleri oluştururken mekanik örgüt yapısını tercih etmektedir.

LAWRENCE VE LORCSH ÇALIŞMASI Lawrence Ve Lorcsh çalışması, altı plastik işletmesi, iki konteyner işletmesi ve iki yiyecek firmasının analiz edilmesiyle ortaya çıkmış bir çalışmadır. Burns Ve Stalker çalışmasının bir uzantısı olarak, sadece yapıyı değil aynı zamanda işletmenin dış çevresinin beklentilerini de incelemişlerdir.

Lawrence Ve Lorcsh, şu sorulara cevap aramıştır: Çevrenin işletmeler üzerindeki taleplerindeki farklılıklar nelerdir? Bu talepler, organizasyonun iç etkinliğini nasıl etkilemektedir? Durgun bir çevrede, mekanik örgüt yapısı başarılı olabilir mi? Olursa neden?, Bu durum, bütünleşmenin daha az gerekli olmasından mı yoksa kararların üst yönetim ya da belirli kişiler tarafından alınması daha etkili sonuç vermesinden mi kaynaklanmaktadır? Farklı endüstrilerde yer alan işletmelerde, bölümlere ayrılmış yapı ve farklılaşma derecesi aynı düzeyde midir? • Eğer farklı endüstrilerdeki işletmelerde, bölümler arası bütünleşme gerekli ise, organizasyonun farklı bölümleri arasındaki bütünleşme sorunlarını etkiler mi?

Burada “işlev” kelimesi, araştırma-geliştirme, üretim ya da satış gibi bölümleri ya da temel varlıkları ifade etmektedir. Bu çalışmanın ilk aşamasını, faaliyetlerini nispeten daha rekabetçi ve dinamik çevrede gerçekleştiren altı adet plastik işletmesinin faaliyetlerinin analiz edilmesi oluşturulmuştur. Bu işletmelerin örgüt yapıları, “farklılaşma” ve “bütünleşme” terimleri doğrultusunda analiz edilmiştir.

Farklılaşma; farklı departmanların yöneticileri arasındaki bilişsel ve duygusal oryantasyonlarındaki farklılık olarak tanımlanmaktadır. Örneğin: Amaç odaklı yönetici: Bölümlerin belirli amaçları üzerine odaklanmıştır. Zaman odaklı yönetici: Uzun dönemli ve kısa dönemli zaman ufku ve acil çözüm bekleyen sorunlara odaklı olarak çalışan bir yönetici Kişiler arası ilişkiye odaklı yönetici: Göreve ve ilişkiye yönelik olarak çalışan yönetici Formal yapıya odaklanmış yönetici: Mekanik ya da organik örgüt tasarımına önem veren yönetici