Orçun Samet YILMAZ Fatih TÜRKAN ROL OYNAMA Orçun Samet YILMAZ Fatih TÜRKAN

ROL OYNAMA (Dramatizasyon) Rol oynama yöntemi, öğrencilerin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir kimliğe bürünerek ifade etmelerini sağlayan bir öğretim tekniğidir. Bir fikir, durum, sorun ya da olay bir grup önünde dramatize edilir. Grubun üyeleri yalnızca dinlemek ya da tartışmak yerine olayın nasıl oluştuğunu izler ve konunun ayrıntısına inerler. Rol yapma, eskiden beri öğretim amacıyla kullanılması önerilen tekniklerdendir.

ROL OYNAMANIN ÖNEMİ Rol oynama yönteminde esas amaç, öğrencilerin belli durumlara ilişkin olarak kendi duygu ve düşüncelerini anlamalarına yardım etmek ve kendilerini çevreleyen sosyal dünya hakkında bir anlam oluşturmalarını sağlamaktır. Bu nedenle, rol oynama yönteminde, işlenmekte olan ders veya konu ile ilgili bir durum veya olay seçmek önemlidir.

ROL OYNAMAYI ETKİLİ KILABİLMEK İÇİN…

Rol Oynama Yöntemini Etkili Kullanım için Rehber İlkeler: 1) Rol oynama yönteminin başarılı olabilmesi için, uygulamadan önce yapılacak etkinliğin ayrıntıları iyi belirlenmeli ve söz konusu etkinlikte görev alacak öğrencilerin seçimine özen gösterilmelidir. 2) Rol oynama yönteminin uygulanmasında görev alacak öğrencilere canlandıracakları roller hakkında bilgiler detaylı verilmeli ve onlara bu rolleri prova etmeleri için gerekli zaman tanınmalıdır. 3) Rol oynama yönteminin başarısı için, canlandırılacak durumun veya olayın seçiminde öğrencilerin de söz sahibi olmaları gerekir. 4) Rol oynama yönteminde, sınıf ortamı rol oynamaya müsait olacak şekilde düzenlenmelidir. 5) Rol oynamanın sonunda, sınıfta oyuna ilişkin olarak mutlaka bir tartışma ortamının oluşturulması gerekir.

Rol oynamanın faydaları 1. Yaratıcılığı ve hayal gücünü geliştirir 2. Zihinsel kapasiteyi geliştirir 3. Kişiliğin gelişmesine katkıda bulunur 4. Bağımsız düşünme ve karar vermeyi geliştirir 5. İletişim becerilerinin gelişmesini sağlar 6. Duyguların farkına varılması ve ifade edilmesini sağlar 7. Sosyal farkındalığın artmasını ve problem çözme yeteneğinin gelişmesini sağlar 8. Estetik ve sanatsal duyarlılığın artmasını sağlar 9. İşbirliği içinde çalışma yeteneğini geliştirir 10. Çocuğun rahat hareket etmesine yardımcı olur 11. Çocuğun konuyu daha kolay öğrenmesini sağlar 12. Öğretmenle çocuklar arasında daha olumlu etkileşim sağlar. 13. Üst düzey düşünme becerilerini geliştirir 14. Hoşgörülü olma duygusunu geliştirir 15. Arkadaşlık ilişkilerinin gelişmesini sağlar. 16. Bedensel hareketleri daha uyumlu olur. 17. Bilgi edinme ve öğrenme isteği artar. 18. Sınıfta yalnızlık hisseden çocuklar diğer çocuklarla kaynaşır.

Rol oynamanın eksik yönleri a- Drama etkinliklerinin titizlikle plânlanması gerekmektedir. Herhangi bir noktada meydana gelecek yanlışlık, öğrencinin gerçekçi bir durumu sergileme yeteneğinin tıkanmasına sebep olabilir. b- Sorun, dramaya katılan kişilerle yakından ilgili olmalıdır. Bazı konu alanlarında gerçekçi paralelliklerin gözlenmesi güçtür. c- Dramada tartışma sorun üzerinde odaklanmalıdır. Durumdaki dostane ilişkiler etkili bir biçimde oluşturulmadığında oyuncuları eleştirme eğilimi ortaya çıkabilir. d- Küçük grup gerektirir, sınıfın tamamı görevlendirilemez. e- Fazla zaman gerektirir. f- Bazı öğrenciler karakterleri ya da olayları anlamakta güçlük çekebilirler. g- Yetenekli öğrenciler durumu tekelinde bulundurabilirler. h- Öğrenciler rolleri oynarken sık sık aşırıya kaçarlar. Bu durum sınıf atmosferini bozacağı gibi öğrenmeyi de olumsuz etkiler. ı- Çekingenlik ya da konuşma problemleri gibi beceri eksiklikleri olan öğrenciler için iyi bir yöntem olmayabilir. i- Katılan her öğrencinin yaratıcılığını gerektirir. j- Amaçları açıkça belirtilmezse yalnızca bizzat faaliyete katılanlar için yararlı olur.

Rol oynamanın aşamaları aşağıdaki tabloda sınıflandırılmıştır. Grubu Isındırma • Problemi tanımlama ve tanıtma • Problemi açıklığa kavuşturma • Yorumlama ve araştırma • Rol yapmayı açıklama 2. Aşama Katılımcıların Seçimi • Rolleri analiz etme • Oyuncuların seçimi 3. Aşama Sahneyi Hazırlama • Hareketleri kararlaştırma • Rolleri açıklama • Problem durumunun içine girme 4. Aşama Gözlemcileri Hazırlama • Neyi arayacağına karar verme • Gözlem işleri verme 5. Aşama Rol Yapma • Rol yapmaya başlama • Rol yapmaya devam etme • Rol yapmayı bırakma 6. Aşama Tartışma ve Değerlendirme • Rol sürecini gözden geçirme • Odaklaşılan konuyu tartışma • Sonraki rolü geliştirme 7. Aşama Tekrar Oynama • Gözden geçirilen rolleri oynama, sonraki aşamalar ve davranışlarla ilgili seçenek önerme 8. Aşama • 6. aşamadakileri tekrarlama 9. Aşama Yaşantıları Paylaşma ve Genelleme Yapma • Problem durumlarını gerçek yaşantılarla ve var olan problemle ilişkilendirme. Davranışın genel ilkelerini araştırma

BANKA SIRASI Banka Sırası Konu: Toplumsal Hayatın Kurallarına Uyarım, Sorumluluk, Kul hakkı Teknik: Yaratıcı drama Süre: 20 dk. Hedef ve Davranışlar: 1. Toplumsal hayatta başkalarına karşı saygılı davranışlar geliştirmesi gerektiğine inanır. Etkinlikler: Öğretmen sınıfa girer ve “Çocuklar bugün sizinle günlük hayatta çok sık karşılaşılan bir durumu canlandıracağız” der. Öğretmen, çocuklar! İnsan toplumsal bir varlık olarak yaratılmıştır. Bu nedenle insanlar toplum hâlinde yaşamak durumundadır. Toplumda huzurun sağlanması için de her vatandaşın uyması gereken kurallar vardır şeklinde konuya giriş yapar. Öğretmen canlandırma için sınıftan gönüllü 10 öğrenci seçer. Bu öğrencilerden 5 tanesi, bankada sıra bekleyen insanları canlandırır. Diğer Öğrencilerden biri banka memuru, 4’ü ise sırayı bozan ve insanların hakkına tecavüz eden, huzuru bozan kişiler olacaktır. Banka memuru olan bir masanın arkasına oturur. Diğer öğrenciler önünde sıra olur diğer 4’ü de sırayı bozan kişilerdir. Sırayı bozan kişiler farklı tiplemelerde gelebilirler. Sıradaki öğrenciler de bu kişilere karşı tavırlarını gösterirler hatta oyun kavga rolüne kadar gidebilir. Örnek Uygulama 1 1. Sırayı Bozan Kişi: Bir dakika çok acele bir işim var hemen şunu halledip gideceğim. Sıradakiler: Lütfen! Sıraya geçer misiniz biz de kaç saattir bekliyoruz, bizim de acelemiz var (Onu sıranın arkasına gönderirler). 2. Sırayı Bozan Kişi: (Yaşlı bir teyze rolünde) Sıranın en önüne geçer ve “Bir dakika evladım sadece bir şey sorup gideceğim” Sıradakiler: Yaşlı olduğu için teyzeye ses çıkarmazlar. 3. Sırayı Bozan kişi: Sıranın en önüne geçer; burası benim sıram bir işim vardı onu halletmek için ayrılmıştım. Sıradakiler: İyice sinirlenirler. 4. Sırayı Bozan Kişi: Hiçbir mazeret belirtmeden sıranın en önüne durur ve itirazlara aldırmaz, böylece kavga patlak verir. 5. Banka memuru rolünde ki öğrenci: (sıradakilere aldırış etmez başka işlerle uğraşır, sıradaki insanları gereksiz yere bekletir, sorumluluğunu tam olarak yerine getirmez) Tartışma: Öğretmen oyun sonunda öğrencilerin duygu ve düşüncelerini alır. - Bu kişiler sırayı ihlal edince neler hissettiniz? - Sırada beklerken birinin sıranızı alması nasıl bir duygu? - Çok kızdınız mı? - Günlük hayatta böyle şeyler başınıza geliyor mu? - O zaman ne yapıyorsunuz? - Böyle kişiler insanların hakkına mı giriyor? Neden? - (Sırayı bozanlara) böyle bir davranışı yaparken hiç utanma hissettiniz mi? - Günlük hayat da böyle alışkanlıklarınız var mı? - Bu şekilde kurallara uymayan kişiler, topluma nasıl zarar verebilir? Değerlendirme: 1- Toplumsal hayatın kurallarından bazılarını sayınız? 2- Toplumda huzurlu ve mutlu olabilmek için nelere dikkat etmeliyiz? NOT: Bu çalışma için öğretmen önceden rollerin yazılı olduğu çalışma kağıtları hazırlayabilir. Bu kağıtlarda roller yazılı olabilir ve çocuklar istedikleri rolleri seçerek canlandırma yapabilirler.

KAYNAKLAR w3.gazi.edu.tr/web/alperal/rol.pdf http://www.odevarsivi.com/dosya.asp?islem=gor&dosya_no=98286 www.sinifogretmenim.net/forum/showthread.php?tid=3266 www.yonetimdanismanlari.org/odev.asp?odevno=98286 celilalagoz.googlepages.com/MEHMETAKBABAroloynama2537101.doc http://atanesa.atauni.edu.tr/NesneGor.aspx?NesneId=8948

Elements www.animationfactory.com