ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRME Prof.Dr. TANJU BEĞER İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Geriatri Bilim Dalı

Türkiye Nüfus Piramidi

2005 Yıl Ortası Nüfus Tahmini DİE

Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme Yaşlıların uzun süreli takip ve tedavilerini planlarken; medikal, psikososyal ve fonksiyonel kapasitelerini ve problemlerini belirlemeyi amaçlayan çok yönlü interdisipliner bir değerlendirmedir.

Neden böyle bir değerlendirmeye gerek var? Yaşlanmayla meydana gelen fizyolojik değişiklikler, Hastalıkların prezantasyonundaki farklılıklar, Yatrojenik tıbbi sorunların sık olması Yaşlıda standart anamnez ve FM yetmez GERİATRİK DEĞERLENDİRME

Geriatrik değerlendirmenin amacı, yaşlının yaşam kalitesini artırmaktır.

Sosyal ve ekonomik durum Fiziksel sağlık Mental sağlık Fonksiyonel durum Yaşam kalitesi Sosyal ve ekonomik durum Çevresel özellikler

Hedef kitle Kırılgan yaşlılar Kronik hastalığı olan >65 yaş üstü yaşlılar ≥75 yaş

Hedef kitleyi kimler değerlendirebilir Birinci basamak hekimler Sınırlı geriatrik değerlendirme Geriatrist veya multidisipliner takım Kapsamlı geriatrik değerlendirme

Geriatrik Değerlendirme programlarının Etkinliği Stuck ve ark. yaptığı Geriatrik Değerlendirme Programları’nın etkinliğini değerlendiren 28 kontrollü çalışmanın meta-analiz sonuçları:

Anamnez ve FM Yaşlı hastadan anamnez almak özellik arz eder Yaşlıda FM içerik ve amaç bakımından gençten farklıdır FM tekniği aynı, fakat yaşlıda gözlem ve fonksiyonel testler önemlidir Yaşlıda nörolojik, kardiyovasküler, mental durum muayeneleri detaylı olmalıdır

Fonksiyonel Değerlendirme Yaşlının yetenek ve kısıtlılıkları, temel günlük yaşam aktiviteleri ve aletli günlük yaşam aktiviteleri gibi ölçeklerle değerlendirilir >65 yaş  %25 Temel GYA’de >85 yaş  %50 bağımlılık

Fonksiyonel Durum Değerlendirmesi Formal ölçekler Günlük Yaşam Aktiviteleri Temel Enstrumental

Günlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) ölçeği

Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri (IADL) ölçeği

Görme

Görme bozuklukları; sakatlık, düşmeler ve fonksiyonel bozukluğa yol açar “Görmenizin bozulmasından ötürü okumak, televizyon seyretmek, araba kullanmak veya günlük aktivitelerinizden herhangi birini yapmakta zorluk çekiyor musunuz?” Snellen ve Jaeger görme kartları

İşitme

Presbiakuzi

İşitme için tarama testleri

Yürüme,denge ve düşmelerin değerlendirilmesi

Düşmeyi Artıran Risk Faktörleri Yaş ve dişi cinsiyet İnkontinans Kas Güçsüzlüğü Depresyon Düşme Öyküsü Ortostatik Hipotansiyon Yürüme Problemleri Kognitif Fonksiyon Bozuklukları Denge Problemleri Görme Problemleri Yardımcı Cihaz Kullanımı İnme Hikayesi Artrit ≥4 İlaç Kullanımı Günlük Yaşam Aktivitelerinde Bozulma

Yürüme ve denge testleri

Beslenme Malnütrisyon prevalansı: %1-60 Obezite çok seyrek değil Protein-enerji malnütrisyonu sık Malnütrisyon İmmün fonksiyonlarda bozulma İnfeksiyonlara eğilim Basınç ülserleri,yara iyileşmesinde gecikme Hastanede yatış süresinde uzama Osteoporoz Mortalitede artış

Malnütrisyonda rol oynayan faktörler

Beslenme Durumunun Değerlendirilmesi Düzenli olarak boy, kilo, BMI ölçümü Son 6 ayda kilo kaybı >%10 tetkik (tam kan sayımı, t.protein, albumin, kolesterol) Beslenmedeki değişim, GİS semptomları Fonksiyonel kapasitede değişiklik Fizik muayene (kas erimesi, fasiyal erime, ödem, asit)

Beslenme Durumunu Değerlendiren Testler

Üriner İnkontinans

Üriner inkontinans değerlendirmesi “istemsiz idrar kaçırmanız var mı?” EVET Kognitif fonksiyonlar Sıvı alımı Mobilite Kullandığı ilaçlar Geçirilen jinekolojik ve ürolojik ameliyatlar

Yaşla Demans Görülme Riski Artar

Kognitif Değerlendirme Tarama testleri: Mini Mental Durum Testi Saat Çizme Testi Mini-Cog Testi

Oryantasyon Kayıt hafızası Dikkat ve Konsantrasyon Hatırlama Konuşma Görsel/ uzaysal yapılandırma 24-30 puan arası normal, MCI 18-23 puan arası hafif demans 12-17 puan orta evre 12 puan altı ciddi demans Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob demansı, eğitim düzeyi düşük olanlar iyi dil bilmeyenlerde yalancı negatif sonuç eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı pozitif sonuç

Kısa ve çabuk uygulanması negatif prediktif değerinin yüksekliği Puanlamanın subjektif olması Yalancı negatifliğinin yüksek olması

Affektif Değerlendirme Majör depresyon: Toplum içindeki yaşlılarda%1-2 Hospitalize yaşlılarda%12 Depresif semptomlar: Toplum içindeki yaşlılarda%8-15 Hospitalize yaşlılarda%25

Affektif Değerlendirme Depresyon riskini artıran faktörler; - Kronik hastalıklar - Fonksiyonel yetersizlik - Kognitif bozukluklar - Sosyo-ekonomik faktörler - Kayıplar

“Kendinizi sık sık mutsuz hissediyormusunuz” EVET Tarama testi Geriatrik Depresyon Skalası

Polifarmasi Komorbidite polifarmasi Hastalıkların kronik olması İlaç tedavilerinin uzun süreli veya devamlı olması Yaşla ilişkili farmakokinetik ve farmakodina- mik değişiklikler Kullanılan ilaçların değerlendirilmesi önemlidir

Polifarmasi

Polifarmasiyi azaltmak için;

Yaşlıda Koruyucu Hekimlik Yaşam tarzı değişiklikleri Sık rastlanan hastalıklar için tarama testleri Aşılama Kazalardan korunma Ağız ve diş sağlığı

Tarama Testleri

Kanser taramaları

Aşılama İnfluenza aşısı: Her yıl eylül veya ekim aylarında Pnömokok aşısı: Beş yılda bir Tetanoz toksoidi: On yılda bir

USPSTF tarafından önerilen prevantif girişimler

Sosyal ve ekonomik durum >75 yaşında sosyal izolasyon sık  sosyal destek ADL veya IADL’deki bozulma  bakıcı ihtiyacını artırır. Gerektiğinde ilgilenebilecek mevcut veya potansiyel bakıcılar araştırılmalı Hastanın finansal durumu ve ihtiyaçları belirlenmelidir

Çevresel özellikler Düşme riski fazla olan kırılgan yaşlılar için, ev ortamı muhtemel tehlikeler açısından değerlendirilmeli Banyo barları Tuvaletlerde yüksek klozetler Zeminin kaygan olmaması Halı gibi ayağa takılan cisimlerin kaldırılması Eşyaların tespit edilmiş olması