GELİR VERGİSİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI MODEL ÖNERİSİ VERGİ KONSEYİ 30 Haziran 2006 İSTANBUL

2 GÜNDEM 1.Yabancı Danışman Görüşleri, 2.Gelir Vergisi Tabanı, Ekonomik Analiz, 3.Gelir Vergisinin Yeniden Yapılandırılması Raporu, 4.Temel Tercihlerin Oluşturulması.

3 YAPILAN ÇALIŞMALAR 1.Abant I. ve II. Ortak akıl arama toplantıları ( ) 2.Kartepe Arama Toplantısı, 3.Çalışma Grupları Toplantıları, 4.Ekonomik Analiz, 5.Dünya Uygulamaları (10 Ülke Analizi), 6.Yabancı Danışman Toplantıları, 7.Kayıtlı Ekonomiye Geçiş Antalya Arama Toplantısı, 8.Yeni Sistematik Çalışması.

4 İŞ PLANI 1.Gelir Vergisinin Yeniden Yapılandırılması Vergi Konseyi Raporunun Sonuçlandırılması ve Bakanlığa Sunumu ( ), 2.Sivil toplum kuruluşları ve akademik çevrelerden geniş katılımlı görüşler alınması. 3.Ekonomik Analiz Çalışmalarının Tamamlanması ( ), 4.Vergi Politikası Geliştirme Süreci Projesi, AB Destekli Eşleştirme (Twining) Projesi (2008) Özel Danışmanlık Hizmeti Alınması ( ), 5.Yeni Gelir Vergisi Kanunu Tasarı Taslak Metninin Gerekçesi ve Etki Analiziyle Birlikte Tamamlanması ( )

5 A-TEMEL GEREKÇELER /1 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun genel olarak dışa kapalı ekonomi rejimlerinin hakim olduğu dönemlerin felsefesini yansıtması; dışa açık ve serbest piyasa ekonomisi kurallarına uygun yeni bir vergi sistemi felsefesini inşa etme gereksiniminin doğması, Dünyada küreselleşme sürecinin hız kazanması ve rekabetin artması, serbest piyasa ekonomisi kurallarının daha etkin hale gelmesi, vergi rekabetinin artması, vergi taban ve matrahının uluslararası mobilite kazanması,

6 A-TEMEL GEREKÇELER /2 Ekonomide istikrarlı ve sürdürülebilir bir döneme girilmiş olması, mali disipline dayanan ekonomik istikrarı, dış ticaretteki yapısal dengesizliğin yolaçtığı cari işlemler dengesindeki risklerin tehdit etmesi, Avrupa Birliği ile müzakere sürecine girilmiş olması ve sistemler arasında uyum ihtiyacının doğması,

7 A-TEMEL GEREKÇELER /3 İşsizlik oranının yüksek, işgücüne katılım oranının ise düşük olması, artan göçlerle bu temel sorunun sosyal yapıyı tahrip etmesi, Son yıllarda artış göstermiş olmasına rağmen, doğrudan yabancı sermaye ve portföy sermayesi şeklindeki yatırımlardan ülkemizin yeterli payı alamamış olması, İşletmelerin sermaye yapılarının zayıf, verimliliklerinin yetersiz olması, uzun yıllar hüküm süren istikrarsızlık ve yüksek enflasyon nedeniyle sermayelerin kayıt dışı veya kredi mekanizması ile çalıştırılması, yurtdışında ciddi miktarda yerli sermayenin mevcut olduğuna ilişkin genel kanaat,

8 A-TEMEL GEREKÇELER / yılından bu yana çok sayıda değişikliklerle karmaşık ve içinden çıkılamaz bir duruma gelmesi ve üniter sisteme dayanan temel felsefesini yitirmesi (70’i geçici 196 madde), Mükelleflerin vergiye uyum göstermede ciddi sorunlarının olması, idari yapının ve denetimin yetersizliği ile beraber kayıtdışı ekonominin yaygınlığı, Vergi oranlarının yüksekliği ve karmaşıklığı, vergi yükünün dengeli dağılmaması,

9 A-TEMEL GEREKÇELER /5 Vergi tabanının dar, beyannameli mükellef sayısının yetersiz olması, Mükelleflerin toplanan vergilerin yerinde harcandığına ilişkin inançlarının zayıflığı, buna karşılık devletin harcamalarına (eğitim, sağlık, sosyal yardım gibi) doğrudan katılma ve katkıda bulunma isteğinin ve motivasyonunun yüksek olması, Mükelleflerin geleceğe olan güvenlerinin zayıf olması, geçimlerini sağlayacak giderlere indirimlerin yeterince karşılanmadığı gerekçesinin vergiye karşı direnci artırması,

10 A-TEMEL GEREKÇELER /6 Vergi güvenlik mekanizmalarının yetersiz olması ve bunun yanında uluslarası uygulamalarda yeralan güvenlik sistemleriyle paralelliğin sağlanmamış olması, Şehirleşme ve artan göçlerle oluşan kentsel rantların vergilendirilmesinde yetersiz kalınması, Kayıtdışı istihdamın yüksek olması ve bunun yolaçtığı ekonomik ve sosyal sorunların ekonomideki dengeleri bozuyor olması,

11 B-TEMEL AMAÇ Gelir vergisinin yeniden yapılandırılmasında temel amaç; Gelir vergisinin yeniden yapılandırılmasında temel amaç; Ekonomik ve sosyal politikalarla uyumlu, Ekonomik ve sosyal politikalarla uyumlu, Sermaye birikimini güçlendiren, yatırımları ve istihdamı artıran, Sermaye birikimini güçlendiren, yatırımları ve istihdamı artıran, Vergi yükünü düşürerek mükelleflerin gönüllü uyumunu artıran, vergi güvenliğini güçlendirmek suretiyle kayıtlı ekonomiye geçişi hızlandıran, Vergi yükünü düşürerek mükelleflerin gönüllü uyumunu artıran, vergi güvenliğini güçlendirmek suretiyle kayıtlı ekonomiye geçişi hızlandıran, Verginin tabana yayılması suretiyle vergi oranlarının düşürülmesine imkan sağlayan, Verginin tabana yayılması suretiyle vergi oranlarının düşürülmesine imkan sağlayan, Uluslararası eğilimlere uygun, Uluslararası eğilimlere uygun, bir gelir vergisi sistemini oluşturmak ve böylece ekonomide sürdürülebilir bir büyümeyi ve verimlilik artışını desteklemektir.

12 C-TEMEL İLKELER Basitlik, açıklık, sadelik, Basitlik, açıklık, sadelik, Mükellef odaklılık, Mükellef odaklılık, Hakkaniyet ve yasallık, Hakkaniyet ve yasallık, Öngörülebilirlik, geriye yürümezlik, sürdürülebilirlik, Öngörülebilirlik, geriye yürümezlik, sürdürülebilirlik, Gerçek geliri kavramak, Gerçek geliri kavramak, Verimlilik, etkinlik, uygulanabilirlik, Verimlilik, etkinlik, uygulanabilirlik, Sosyal mutabakat ve ortak akla dayanan katılımcı yaklaşım. Sosyal mutabakat ve ortak akla dayanan katılımcı yaklaşım.

13 D-TEMEL HEDEFLER /1 Sermaye birikiminin güçlendirilmesi, sürdürüleblir kalkınmanın sağlanması, doğrudan yabancı sermaye ve genel olarak yatırımların ve istihdamın artırılması, Sermaye birikiminin güçlendirilmesi, sürdürüleblir kalkınmanın sağlanması, doğrudan yabancı sermaye ve genel olarak yatırımların ve istihdamın artırılması, Sermaye piyasalarının derinleştirilmesi, portföy sermayesi yatırımlarının artırılması, Sermaye piyasalarının derinleştirilmesi, portföy sermayesi yatırımlarının artırılması, Ekonomide verimliliğin artırılması, Ekonomide verimliliğin artırılması, Özkaynak kullanımının özendirilmesi, Özkaynak kullanımının özendirilmesi, İstisna ve muafiyetlerin daraltılması, İstisna ve muafiyetlerin daraltılması, Vergi güvenlik müesseselerinin geliştirilmesi, etkililiğinin ve etkinliğinin artırılması, Vergi güvenlik müesseselerinin geliştirilmesi, etkililiğinin ve etkinliğinin artırılması,

14 D-TEMEL HEDEFLER /2 Adil gelir bölüşümünü ve eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçların karşılanmasını ve çevrenin korunmasını sağlayacak sosyal politikaların desteklenmesi, Adil gelir bölüşümünü ve eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçların karşılanmasını ve çevrenin korunmasını sağlayacak sosyal politikaların desteklenmesi, AB sürecinde kayıtlı ekonomiye geçişin hızlandırılması, AB sürecinde kayıtlı ekonomiye geçişin hızlandırılması, Mali disiplin ve bütçe dengesinin gözetilmesi, Mali disiplin ve bütçe dengesinin gözetilmesi, Yeni sistematik, yeni kodifikasyon ile daha anlaşılır basit bir yapının kurulması, Yeni sistematik, yeni kodifikasyon ile daha anlaşılır basit bir yapının kurulması, Kurumlar vergisi ile tam entegrasyon. Kurumlar vergisi ile tam entegrasyon.

15 1.BASİTLİK, AÇIKLIK, SADELİK /1 Kurumlar vergisi ile tam entegrasyon, Kurumlar vergisi ile tam entegrasyon, Gelir unsuru sayısının azaltılması, Gelir unsuru sayısının azaltılması, Kazanç tespitinde yeknesaklık sağlanması, Kazanç tespitinde yeknesaklık sağlanması, Tarife ve oran sadeliği, Tarife ve oran sadeliği, Güncelliği kalmamış hükümlerden arındırma, Güncelliği kalmamış hükümlerden arındırma, İhtilaflı konulara açıklık getirilmesi, İhtilaflı konulara açıklık getirilmesi, Beyan ve ödeme sürelerinde kolaylık, Beyan ve ödeme sürelerinde kolaylık,

16 1.BASİTLİK, AÇIKLIK, SADELİK /2 Dilde sadeleştirme, Dilde sadeleştirme, VUK Değerleme hükümlerine açıklık ve uluslararası normlara uygunluk (UFRS bazlı düzenlemeler), VUK Değerleme hükümlerine açıklık ve uluslararası normlara uygunluk (UFRS bazlı düzenlemeler), Tam ve dar mükellefiyet esasında düzenlemelerdeki dağınıklığın giderilmesi, Tam ve dar mükellefiyet esasında düzenlemelerdeki dağınıklığın giderilmesi, Kavram bazında gruplandırmalara gidilmesi, Kavram bazında gruplandırmalara gidilmesi, Yeni sistematik, yeni kodifikasyon. Yeni sistematik, yeni kodifikasyon.

17 2.HAKKANİYET ve YASALLIK Asgari geçim harcamaları indirimi, Asgari geçim harcamaları indirimi, Bakanlar Kurulu ve Bakanlığa verilen yetkilerin sınırlandırılması, Bakanlar Kurulu ve Bakanlığa verilen yetkilerin sınırlandırılması, Geriye yürümezlik ilkelerinin gözetilmesi, Geriye yürümezlik ilkelerinin gözetilmesi, Kanun önünde eşitlik. Kanun önünde eşitlik.

18 3.GERÇEK GELİRİ KAVRAMAK UFRS bazlı değerleme sistemi, UFRS bazlı değerleme sistemi, Gelirin tespitinde dikkate alınmayan giderlerin bertaraf edilmesi (Tecil faizi, kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılıkları, henüz ödenmemiş SSK primleri), Gelirin tespitinde dikkate alınmayan giderlerin bertaraf edilmesi (Tecil faizi, kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılıkları, henüz ödenmemiş SSK primleri), Asgari geçim harcamalarının dikkate alınması. Asgari geçim harcamalarının dikkate alınması.

19 4.VERGİ GÜVENLİK MÜESSESELERİNİN GELİŞTİRİLMESİ, ETKİNLİKLERİNİN ARTIRILMASI, CFC, Transfer fiyatlandırma, Kazanç karinesi / gider bildirimi esasının getirilmesi, Beyanname ön revizyonu, FAVÖK bildirimlerinin değerlendirilmesi amacıyla sektörel marjların belirlenmesi ve mükelleflerden izah istenilmesine imkan sağlayan düzenlemeler, Hizmet işletmelerinde ortalama asgari hasılat kontrolü, Meslek mensuplarının sorumluluklarının belirli hale getirilmesi ve yetkilerinin artırılması. Gayrimenkulde değerleme müesseseleriyle vergi sisteminin bağlantısının kurulması. Gayrimenkul kira gelirlerinde mahalle muhtarlıklarının ellerindeki verilerden yararlanılması.

20 5. SERMAYE BİRİKİMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ, YATIRIM, BÜYÜME VE İSTİHDAMIN ARTIRILMASI İkili (dual) esasın benimsenmesi ve sermaye kazançları ile diğer kazançların vergilendirilmesinde net ayrım, Kayıtdışı istihdamın kayda alınması ve yeni istihdam sağlanması halinde istihdam vergi yükünde indirimin sağlanması, Genç girişimcilerin desteklenmesi, Ar-Ge ve Teknoloji indirimi, Stratejik yatırımlarda indirimli vergi oranı, Aile içi üretimin ve küçük esnaf faaliyetlerinin kapsamının genişletilmesi ve desteklenmesi ile kadın nüfusun iş gücüne katılma oranının yükseltilmesi.

21 6. SERMAYE PİYASALARININ DERİNLEŞTİRİLMESİ İkili (Dual) vergileme sistemi, Tasarrufların vergilendirilmesine ilişkin AB kriterlerinin benimsenmesi,

22 7.VERGİ TABANININ YAYGINLAŞTIRILMASI, MÜKELLEF UYUMUNUN ARTIRILMASI İstisna ve muafiyetlerin daraltılması, Vergi güvenlik müesseselerinin güçlendirilmesi, Vergi oranlarının düşürülmesi (yeni tarife yapısı), Basitlik, açıklık ve sadelik getirilmesi, Gelir idaresi ve denetim altyapısının güçlendirilmesi.

23 GELİR Safi Artış Teorisi Kaynak Teorisi Tercih: Kaynak Teorisi (Tüketim harcamaları destekli)

24 VERGİ SİSTEMLERİ Üniter sistem Sabit oran, İkili sistem, Tüketim esaslı vergileme. Tercih :İkili sistem

25 GELİR UNSURLARI 1.Girişim Gelirleri 1.Girişim Gelirleri (*) 2.Ücretler 3.Sermaye Gelirleri (**) (*)Ticari kazanç, zirai kazanç ve serbest meslek kazançlarını kapsamaktadır. (**)Menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile değer artış kazançlarını kapsamaktadır.

26 TARİFE YAPISI Sermaye gelirlerinde düz oranlı vergileme (%10 ve %15), Sermaye gelirlerinde düz oranlı vergileme (%10 ve %15), Diğer gelirlerde 2 veya 3 kademeli artan oranlı tarife Diğer gelirlerde 2 veya 3 kademeli artan oranlı tarife (En az geçim indirimi dikkate alındığında 3 veya 4 kademe).

27 GİRİŞİM GELİRLERİNİN TESPİTİ Bilanço Esası (Tahakkuk Esası) İşletme Hesabı Esası (Tahakkuk Esası) Basit Usul (Tahakkuk Esası) (?) Serbest Meslek Defteri (Tahakkuk/Tahsil Esası) (?)

28 BASİT USUL Kapsamı daraltılarak muhafaza edilmesi, Güvenlik sistemleriyle desteklenmesi Uygulamaların etkinleştirilmesi

29 KENTSEL RANTLARIN VERGİLENMESİ İmar rantları için değer artış vergilerinin etkinleştirilmesi Hizmet fiyatlandırmasında “kullanana ödet” anlayışının yaygınlaştırılması, harç uygulamasının etkinleştirilmesi Büyükşehirlerde belediye gelirleri için ilave vergiler konulması

30 İNDİRİM Ücretliler için asgari geçim indirimi, Diğer mükellefler için matrah beyanına bağlı sağlık, eğitim ve benzeri gider indirimleri, İndirimler matrahın belirli oranı ile sınırlandırılmalı, Belgeli harcamalara bağlı olması konusunda görüş oluşturulacak. Emeklilik sisteminin desteklenmesi Sakatlık indiriminin muhafaza edilmesi

31 VERGİ BEYAN VE ÖDEME SÜRELERİ Mevcut karmaşık yapı giderilmeli, Bütün beyannameler ilgili ayın 25’nci gününe kadar verilmeli, Tüm vergiler ilgili ayın son gününe kadar ödenmeli, Yılın son dönemi için geçici vergi beyanı alınmamalı.