GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR ve NÖROENDOKRİN TÜMÖRLER Prof. Dr. Sadi Gündoğdu İ.Ü CERRAHPASA TIP FAKÜLTESİ Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı

Nöroendokrin TM (NET): Nöroendokrin diferansiyasyon gösteren epitelyal tm’ler Bazı klinik ve patolojik özellikler tm’ün yerine özgü ancak diğer özellikler tüm NET’lerde ortak

Gastroenteropankreatik NETler Pankreatik NET (adacık hücre tm) Karsinoid tm

Pankreatik NET ‘ler

Gastrinoma Insulinoma VIPoma Glucagonoma Somatostatinoma

Zollinger-Ellison sendromu (Gastrinoma) Üst jejunumda ülserasyon, gastrik asit sekresyonunda artış ve pankreasın beta hücrelerinden kaynaklanmayan adacık hücre tm Gastrin sekresyonu artar- gastrik asit salınımı artar % > 90 peptik ülser (+)  %75 –duedonum ilk kısımda, %14 distal duodenumda, %11 jejunumda Rekürrens sık

Diyare belirgin bir bulgu olabilir Diyareye neden olan faktörler: Artan gastrik asid sekresyonu→volüm yükü → ince barsak ve kolondan tam olarak emilemez Artan asit sekresyonu → pankreasın HC03 üretme kapasitesini aşar → azalan pH pankreas sindirim enzimlerini inaktive eder→safra asitleri ile yağ etkileşimini bozulur, incebarsak villusları hasar görür Yüksek serum gastrin düzeyleri Na ve su emilimini inhibe eder

Gastrinomalı hastaların 1/3ünde tanı sırasında metastaz En sık met yeri= Karaciğer

Karın ağrısı ve diyare en sık başlangıç şikayetleri Yanma tarzında ağrı Kilo kaybı GI kanama Nefrokalsinozis öyküsü veya renal kolik → MEN1? Endoskopide-belirgin gastrik kıvrımlar

Serum gastrin düzeyi —  Gastrik asit(gastrik pH < 5.0)+ açlık serum gastrin >1000 pg/mL  Sekretin stim. testi —   serum gastrin düzeyinde ≥200 pg/mL  artış olması tanısal

Insulinoma Insulinomalar nadir pancreatic adacık tm’leridir Çoğu sporadik, bazıları MEN1 ilişkili Insulin ↑→ Glukoz ↓→Hypoglisemi

Açlık hipoglisemisi, (bazılarında postprandial olabilir) + nöroglikopenik semptomlar ±sempatoadrenal (otonomik) semptomlar Kilo artışı

Nöroglikopenik semptomlar konfüzyon görmede bozukluk davranış değişikliği amnezi

Sempatoadrenal semptomlar çarpıntı terleme titreme

Whipple Triadı Hastanın semptomları hipoglisemi ile tetiklenir Semptomlar mevcut iken bakılan kan şekeri düzeyi düşük Glukoz uygulanması ile semptomlar geriler

 soliter/multiple, benign/malign olabilir çoğu soliter ve benign Multiple insulinomalar daha nadir ve MEN1 ilişkili Tanı uzamış açlıkta (72 st uzamış açlık testi) hipoglisemi sırasında artmış insülin ve C-peptid düzeyleri

VIPoma Vazoaktif intestinal polipeptid (VIP) salgılayan NET’ler Çoğu pankreasta lokalize VIP intestinal epitel hc’lerinde reseptöre bağlanır →adenilat siklaz ve cAMP üretimi aktive → lümene net sıvı ve elektrolit sekresyonu: diyare

Çoğu hastada VIPoma sendromu Pankreatik kolera sendromu Verner-Morrison sendromu

Sulu diyare+ hypokalemia + hipokloridi (VIP gastrik asit sekr Sulu diyare+ hypokalemia + hipokloridi (VIP gastrik asit sekr. Suprese eder) Gaita volümü >700 mL/gün  (açlıkta bile ) ve % 70 hastada > 3000 mL/gün Gaita : kokusuz, açlıkta persiste eden, yüksek Na konsantrasyonlu, düşük ozmolal açık (sekretuar diyare özellikleri) Karın ağrısı hafif/yok

Glukagonoma Pankreasın alfa hücrelerinde kaynaklanır

Klinik sendrom: Nekolitik migratuar eritem (NME) cheilitis diyabet anemi Kilo kaybı Diyare Veniz tromboz Nöropsikiyatrik semptomlar

Somatostatinoma Pankreas adacık D hücreleri Somatostatin : insülin, glukagon, gastrin ve GH inh. eder  Kolesistokinin ile stimüle olan pankreatik enzim sekresyonunu ve safra kesesi kontraksiyonunu , intestinal aminoasit absorbsiyonunu, gastrik asit sekresyonunu inh eder barsak hareketlerini azaltır böylece intest,nal geçiş zamanını arttırır

En sık semptomlar karın ağrısı ve kilo kaybı İnsulin sekr inh →Diyabet Kolesistokinin salgısı ↓ →safrakesesi kontr ↓ → Kolelitiyazis Pankreatik enzim ve HCO3 sekr inh → intestinal lipid emilimi ↓ → Diyare –steatore Gastrin sekr ↓ → Gastrik hipokloridi

Karsinoid Tm En sık gastrointestinal orijinli (%55) 

Tipik karsinoid sendrom: flushing ve diyare “Karsinoid sendrom” karsinoid tm lerden salgılanan çeşitli humoral faktörler sonucunda oluşan semptomlardır Tipik karsinoid sendrom: flushing ve diyare Daha çok ince barsak kaynaklı metastatik karsinoid tm ‘lerde görülür

Gastrik karsinoid tm’ler üçe ayrılır: kronik atrofic gastrit ve pernisiyöz anemi gastrinoma ile ilişkili (ZES)-MEN 1 sporadik İnce barsak: karın ağrısı ve/veya intermitan obstrüksiyon Appendiks :insidental Transvers ve inen kolon ve rektal karsinoidler: barsak alışkanlıklarında değişiklikler, obstrüksiyon veya kanama Rectal karcinoidler: rektal muayene veya endoskopi sirasında insidental

GLP-1 (GLUCAGON-LIKE PEPTIDE-1) Oral glukoz iv glukoza göre insüin salınımını daha fazla stim eder Bu etki GLP-1 gibi GI peptidler aracılığı ile oluşur GLP-1 ince barsak L-hücrelerinden besinlere yanıt olarak salgılanır

GLP-1 glukoza bağımlı olarak pankreas adacık hücrelerinden insülin salınımını uyarır Gastrik boşalmayı yavaşlatır Yemek sonrası glukagon salınımını inh eder Yemeyi azaltır

GLP-1 düzeyleri tip 2 Dm de azalır Tip 1 DM de GLP-1 regülazyonu bozulabilir