ŞOK
Tanım Periferik dolaşım yetmezliği, Yetersiz doku perfüzyonu, Dolaşımın iflas etmesi sonucu HÜCREYE O2, gerekli besin maddeleri ve elementler götürülemez, hücrede açığa çıkan metabolik atıklar uzaklaştırılamaz.
Dolaşım fizyolojisi Sistemik kan basıncı normal sınırlarda olmalı Doku perfüzyonunun devamı için Sistemik kan basıncı normal sınırlarda olmalı Dokunun vasküler direnci sağlıklı olmalı Besleyici kapillerler sağlam olmalı Sistemik kan basıncını (arter basıncını) Kalbin pompa gücü Kan volümü Periferik damar direncinin birleşimi sağlar
Dolaşım fizyolojisi Vucut ağırlığının % 60’ı sudur Kanın % 40 hücre içi % 20 hücre dışı % 13 hücreler arası % 7 intravasküler Kanın % 75’i venöz % 20’si arteriyel % 5’i kapiller yataktadır Vucutta kg başına 76 ml kan vardır.
Şokta patofizyoloji Şokta Hücre metabolizması bozulur Sentez Enerji üretimi Hücre membran işlevi bozulur Transport Hücre ölümü – doku ölümü – organ ölümü ve Organizmanın ÖLÜMÜ
Şok’un sınıflaması Hipovolemik şok Septik şok Kardiyojenik şok Nörojenik şok Anaflaktik şok Değişik sınıflamalar vardır, bu sınıflama temel patolojik değişikliklere göre yapıldığı için bütün şok tiplerini içerir
HİPOVOLEMİK ŞOK Tanım: Vasküler yataktan sıvı (volüm) kaybı ile karakterize şok tablosudur Etiyoloji İç ve dış kanamalar (hemorajik şok) Plazma kaybı (yanık, peritonit) Extrasellüler kayıplar (kusma, ishal, DM, Dİ, diürez)
Klinik bulgular Şoktaki hastanın Derisi terlidir Extremiteler soluk ve soğuktur Nabız hızlı ve yüzeyeldir (TA?) Venler boş ve kollabedir Kapiller dolum gecikir Solunum hızlı ve yüzeyeldir Vucut sıcaklığı düşer Bulantı hissi, başdönmesi vardır Şiddetli susuzluk hisseder Huzursuzluk ve bilinç değişikliği olur
Hipovolemik şok’un evreleri Kompanse şok dönemi % 10-20 kan kaybı Sempatoadrenal sistem kompanse eder Dekompanse şok dönemi % 20-40 kan kaybı Organizma kompanse edemez Dış destek gerekir İrreversible şok dönemi Hipoksi Asidoz Toksinler Lizozomlar Bütün mekanizmalar bozulur, MOY ve Ölüm
SEPTİK ŞOK Sepsis; infeksiyon veya inflamasyona verilen sistemik yanıttır, halen ölüm % 20-90 Septik şokta invaziv infeksiyonlar ve toksinlere bağlı olarak hemodinami bozulur Etiyolojide Gr (-) ve Gr (+) bakteriler sorumludur.
Septik şok nedenleri Enfeksiyona sistemik yanıt Enfeksiyon dışı sistemik enflamasyon Pankreatit Yanıklar Anaflaksi Akut adrenal yetmezliği Uzamış ağır hipotansiyon Hemorajik şok Kardiyojenik şok Kardiyopulmoner by-pass Metabolik Hipoksik laktik asidoz CO zehirlenmesi
PATOFİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER Sepsise verilen yanıtı organizmanın defans mekanizmaları belirler Lipid – A uyarır Sitokinler IL-1 TNF-α Kompleman-kinin sistemi aktive olur Vasküler permeabilite artar Sıvı doku aralığına geçer SKB düşer Doku perfüzyonu bozulur Hipoksi ve asidoz
Septik şokta klinik-2 Hasta hiperemik ve hipertermiktir Solunumu yüzeyel ve hızlıdır Evreleri Hiperdinamik (metabolizma hızlı) Taşikardi Hipertermi Hiperpne Hipodinamik (metabolizma yavaş) Bradikardi Hipotermi Asidotik solunum
Kardiyojenik şok KAH Mİ Kardiyomiyopati Kapak yetmezliği / darlığı Obstrüktif şok da denir Kalbin pompa gücü bozulur (kalbe yeterli kan gelmez veya kalp kanı ilerletemez) KAH Mİ Kardiyomiyopati Kapak yetmezliği / darlığı Konstriktif perikardit Perikardiyal effüzyon
Nörojenik şok; Santral venlerde dilatasyon ve hipoperfüzyon vardır (kan venöz yatakta göllenir) Taşikardisiz hipotansiyon ve ciltte vazokonstriksiyon vardır Nabız basıncı azalmamıştır Beyin, beyin sapı ve medulla Spinalis Hasarları ve tümörleri Spinal anestezi Şiddetli ağrı Aşırı heyecan ve korku Aşırı sıcak
Anaflaktik şok Duyarlı kişilerde yabancı antijenlerle karşılaşma sonucu oluşur, Hızla seyreder ve ölümcül olabilir Erken dönemde ciltte flushing, kaşıntı, hipotansiyon, taşikardi, bulantı ve kusma Geç dönemde bronkospazm ve şok gelişir Tedavide sıvı replasmanına ek olarak kortikosteroid ve adrenalin de uygulanmalıdır
ÖZET-1 Şok tedavisi fizyolojik temeller üzerine oturtulursa başarılı olur Bir çok travma hastasında şok’un nedeni kan kaybına bağlı hipovolemidir Bu hastalarda sıvı replasmanı yapılmalı ve kanama kontrolü sağlanmalıdır Diğer şok nedenleri de dikkate alınmalı ve araştırılmalıdır
ÖZET-2 Hastanın ilk sıvı tedavisine vereceği cevap sonraki tanı ve tedavi çalışmalarına yardımcı olmaktadır Tedavinin asıl amacı organ perfüzyonunun sağlanmasıdır Hastalar tedavi sürecinde tüm parametreleri ile monitorize edilmelidir