Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME -3- Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK SUNU İÇERİĞİ 4- EĞİTİM PROGRAMLARINDA TASARIM YAKLAŞIMLARI (DESENLER) * Konu Merkezli (Derslere Göre) * Öğrenen Merkezli (Etkinliklere Göre) * Sorun Merkezli (Çekirdek) 5- EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ * ABD’de Yaygın Olan Modeller * Avrupa’da Yaygın Olan Modeller * Türkiye’de Yaygın Olan Modeller Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI Konu Merkezli Öğrenen Merkezli Sorun Merkezli 1- Konu 1- Çocuk 1- Yaşam Şartları 2- Disiplin 2- Romantik 2- Çekirdek 3- Geniş Alan 3- Yaşantı Merkezli 3- Top. Sor. Yen.Kur 4- Süreç 4- Hümanistik 5- Disiplinlerarası Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

A) KONU MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Derslere Göre) * Daimicilik ve Esasicilik’e dayanır, geleneksel yöntemler kullanılır. * Kullanımı yaygındır, programın tüm öğeleri bir bütün olarak ele alınır. * Derslerin kendi içlerinde konu alanlarının oluşturulmasıdır. (+) Kolaydır, uzun bir geçmişi vardır, yoğun bilgi birikimi sağlar, pek çok seçme sınavı konu odaklıdır. (-) Konular kopuk-birbirinden bağımsızdır, öğrenci pasiftir, zihinsel gelişim ikinci plandadır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

B) ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Etkinliklere Göre) * Pragmatizm ve İlerlemecilik’e dayanır. * 20.yy başında ortaya çıktı fakat o dönemlerde ilkokul düzeyinde kaldı. * Önemli olan bireydir ve bireysel farklılıklar gözetilir. * Öğrencinin yaparak yaşayarak öğrenmesi esastır. (+) Bireyin ilgi ve ihtiyaçları, problem çözme ön plandadır; değerlendirmeye aile ve öğrenci de katılır. (-) Zaman, uzmanlık ve para gerektirir, yaşantılar arası bağ kurmak ve dikkati her daim canlı tutmak zordur. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

C) SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Çekirdek) * Yeniden kurmacılık’a dayanır. * Toplumun karşılanmamış ihtiyaçları merkezdedir. * Amaç; toplumun kültürel ve geleneksel değerlerinin güçlenmesi ve toplumun yeniden düzenlenmesidir. * Konular arası transfer, aktif katılım ve problem çözme esastır. (+) Konular problematiktir, çağdaş sorunlar ve yaşantı ağırlıklıdır. (-) Hedeften sapma riski fazladır, içerik yüzeysel geçilir, senteze dönük düşünce üretmek zordur. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

KONU MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Derslere Göre) Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KONU TASARIMI * Konu esastır ve evrensel gerçekleri içerir. * Akıl, insanın sahip olduğu üstün bir yetidir ve bilgiye ulaşmada kullanılır. * Bilinen en eski ve en kolay uygulamadır ve sıklıkla kullanılır. * Öğretmen uzmandır, sunuş stratejisini kullanır, kaynak kitaptır. * Bir çok seçme ve yerleştirme sınavı bu tasarıma göre hazırlanmaktadır. * Mevcut öğretmenlerin de bu sistemle yetişmeleri nedeniyle planlanması ve uygulanması kolaydır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK DİSİPLİN TASARIMI * Aslı konu tasarımıyla benzer olmakla birlikte öğretilecek ders (disiplin)ler merkezdedir. * Gerçeğin sınıflanmış bilgisini içerir (Fizik, Matematik vb.) * Konuların ne şekilde verildiği ve bu bilgilerin nasıl kullanılabileceği önemlidir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK GENİŞ ALAN TASARIMI * Üniversite düzeyinde ortaya çıkmakla birlikte daha çok ilköğretim kademesinde kullanılmıştır. * Ortak yönleri olan derslerin mantığa uygun şekilde birlikte ele alınması şeklinde düzenlenir (Sosyal bilgiler, Fen bilgisi vb.) * Diğer konu merkezli tasarımların neden olduğu parçalanmayı eleştirir. * İdari kolaylık sağlar fakat detaylara inmemesi, öğrenciyi pasif kılması, sorumluluk oluşturmaması gibi nedenlerle eğitselliği tartışılmaktadır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK SÜREÇ TASARIMI * Tüm konular için ortak öğrenme yolu önemlidir. * Amaç; öğrenci en iyi şekilde nasıl öğrenir? Bunu tespit edip problem çözme, karar verme ve kavramayı ön plana çıkarmaktır. * En önemli ürünü; eleştirici düşüncedir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK DİSİPLİNLERARASI (Korelasyonel - İlişkisel) TASARIM * Farklı dersler ve konular birlikte ele alınır, birbirlerinden bağımsız değillerdir. * Üniteler, belli kavramlar etrafında ilişkilendirilerek anlamlı bir biçimde bir araya getirilerek sunulur. * Belirlenen ortak konu / tema tüm derslerde ele alınarak işlenir. * Öğrencinin aktarılan bilgiyi hayata dair bir bütün olarak algılaması temel amaçtır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Etkinliklere Göre) Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK ÇOCUK TASARIMI * Öğrencinin ilgi, kabiliyet ve ihtiyaçları ön plandadır. * Öğrencinin aktif kılınması esastır çünkü “Kişi yaşadığını öğrenir (Taba)” * Öğrenme, öğrencinin yaşantısından ayrılmamalıdır. * Hedefe dayalı ve deneyimle iç içe olan öğrenmeyle istenen davranışlar ortaya çıkar. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK ROMANTİK (Radikal) TASARIM * Okulun işlevi / iş görüsü gözden geçirilmelidir çünkü okul çocuğun doğal gelişimi olumsuz yönde etkilemektedir. * Oysa ki “Kişiler, kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilirler (Pestallozi)” * Toplumun süre giden etkiliklerine katılım sağlayan programlar düzenlenmelidir * Hatta çocuklar hiç gönderilmemelidir şeklinde düşünen radikalleri de vardır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

YAŞANTI MERKEZLİ TASARIMI Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Çocuk merkezli tasarıma benzemekle birlikte ilgi ve ihtiyaç önceden kestirilemez savı üzerinde şekillenmektedir * Program yaşantı sırasında hazırlanmalıdır * Uygulamada sorunlar yaşanmaktadır çünkü her öğrenci için uygun olanı seçmek oldukça zor ve zahmetlidir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK HÜMANİSTİK TASARIM * 1950’li yılların davranışçı psikolojisi ve eğitim programlarına tepki olarak doğmuştur. * İnsan davranışları basit bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık bir yapı sergiler. * Biriciklik ilkesi esastır ve birey her yönüyle programın temelindedir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK (Çekirdek) Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK ÇEKİRDEK TASARIM * Konu merkezlidir fakat öğrenci sisteme girmeden önce tasarlanmasına karşın esnek olması ve özellikle öğrencinin toplumun sorunlarını görmesini amaç edinmesi nedeniyle sorun merkezli tasarımlar başlığı altında ele alınır. * Ayrı ayrı ders konularının öğretilmesine ve toplumsal gelişimin işlevsel olmayışına bir tepkidir. * Genel eğitim üzerinde odaklaşmıştır ve bu nedenle işbirliğine dayalı öğrenme modeli kullanılır. * Öğrencinin toplumu laboratuar olarak görmesi için teşvik edilir. * Demokratik eğitim ortamı, hayatla içiçelik, aktif öğrenme ön plandadır. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

YAŞAM ŞARTLARI TASARIMI Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Öğrenciye gerçek dünya sorunlarına ilişkin genelleme becerisi kazandırmak amaçtır. Örneğin; değişen yaşam şartlarına uyum sağlaması. * Çevre – konu bağı kurulmalıdır. * Sorun çözme süreçleri ve öğretme, en önemli özelliğidir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

* Zaman, toplumu sürekli değişmeye zorlar. TOPLUMSAL SORUNLAR ve YENİDEN KURMACILIK TASARIMI * Zaman, toplumu sürekli değişmeye zorlar. * Toplumun sosyal, politik, ekonomik gelişmelerinin program tasarısı ile bağlantısı ele alınır * Toplumun iyileştirilmesine ilişkin katkı önemli görülür Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ Bu modeller; bir program geliştirme tasarısı hazırlarken izlenecek sırayı gösterir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK ABD’de YAYGIN OLAN MODELLER Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * İlk aşamada ihtiyaçların saptanması program geliştirmede evrensel bir doğru olarak kabul edilir. * Tümevarım yöntemi kullanılmıştır. * Tüm ilgilerin özellikle öğretmenlerin program geliştirme faaliyetlerine katılması gerektiğini savunur. * Gelen eleştiri; hedef seçim aşamasında daha titiz olunabileceği. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Daha kapsamlı olmakla birlikte en akılcı (rasyonel) olarak kabul edilir. * Tümevarım yöntemi ve ilerlemecilik yaklaşımı kullanılmıştır. * Hedeflerin çok daha açık- seçik bir şekilde tanımlanmasını belirtir. * Eğitim durumlarının, öğrenci seviyesi ve hedeflerin gerçekleş- tirilebilirliğine göre düzenlenmesi gerektiğini belirtir. * Gelen eleştiri; hedef seçerken kaynak belirtilmesi gereksiz görülmesi ve içerik öğesinin es geçilmesi. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Taba ve Tyler Modellerinin harmanlanmış halidir. * Dünya’da ve Türkiye’de en çok kabul görüp kullanılan modeldir. * Sonuçlar yeterli değilse tekrar amaç saptama aşamasına dönülür. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Sistem yaklaşımı dayanak alınarak hazırlanmıştır. * Amaçların saptanmasında Bloom’un taksonomisi kullanılmıştır. * Öğretmenler de program geliştirebilir ve bu çalışma grup etkileşimi açısından da yararlıdır. * Üç aşama ve bunların altında işlemlerden meydana gelir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK AVRUPA’da YAYGIN OLAN MODELLER Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Taba-Tyler yaklaşımına uygun düşer. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Okul merkezli program geliştirme anlayışına ağırlık verir. * Okul ve yakın çevresindeki durumun değerlendirilmesi önemlidir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK * Öğretmenlerin yaptığı ders planlama sürecinden etkilenilerek hazırlanmıştır. * Genel amaçların süreç içerisinde sonradan tespit edilmesi nedeniyle öğretmene mesleki özerklik sağlar. Bu nedenle de öğretmenin çok iyi yetişmiş olması gerekir. Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

MEB Yeni Program Geliştirme Modeli (2004) İhtiyaçların Belirlenmesi Genel Hedeflerin Belirlenmesi Alanın Kavram, İlke ve Becerilerinin Belirlenmesi Öğrenme Alanları ve Alanı Kapsayan Kazanımların Belirlenmesi Diğer Alanlarla Bağlantılar Öğretim Etkinlikleri, Ölçme Değerlendirme ve Öğretmen Kılavuzu Öğrenme Alanlarının Kapsadığı Ünitelerin/Temaların Belirlenmesi Kavram Haritalarının Oluşturulması Paydaşlarla Paylaşımın Sağlanması Materyal Geliştirilmesi Programların Onaya Sunulması Programların Denenmesi İzlenmesi / Değerlendirilmesi

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK Talim ve Terbiye Kurulu Program Geliştirme Modeli Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

KPSS’DE ÇIKMIŞ SORULAR Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2003 * İlköğretim düzeyinde çocuklar varlıklar olay ve bilgileri bilim dallarına göre gruplayarak kavrayamaz. * İlköğretim düzeyinde çocuklar yarlıkları ve olayları yaşamlarıyla bütünlük içinde algılar. * Program içinde yer alan dil, matematik,fen, sosyal bilgiler, resim, müzik, beden eğitimi gibi alanlar birbirleriyle ilişkilendirilirse ilköğretim düzeyindeki çocuğun öğrenmesi daha etkili olur. Yukarıda verilenler, hangi program modelini temel görüşleridir? A) Disiplinlerarası B) Doğrusal C) Modüler D) Çekirdek E) Piramitsel Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2003 * İlköğretim düzeyinde çocuklar varlıklar olay ve bilgileri bilim dallarına göre gruplayarak kavrayamaz. * İlköğretim düzeyinde çocuklar yarlıkları ve olayları yaşamlarıyla bütünlük içinde algılar. * Program içinde yer alan dil, matematik,fen, sosyal bilgiler, resim, müzik, beden eğitimi gibi alanlar birbirleriyle ilişkilendirilirse ilköğretim düzeyindeki çocuğun öğrenmesi daha etkili olur. Yukarıda verilenler, hangi program modelini temel görüşleridir? A) Disiplinlerarası B) Doğrusal C) Modüler D) Çekirdek E) Piramitsel Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2005 Belli alanlarda öğretilmesi amaçlanan bilgilerin disiplinler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmesini benimseyen yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Sarmal yaklaşım B) Disipliner yaklaşım C) Geniş alan yaklaşımı D) Teknolojik bilimsel yaklaşım E) Konu merkezli yaklaşım Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2005 Belli alanlarda öğretilmesi amaçlanan bilgilerin disiplinler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmesini benimseyen yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Sarmal yaklaşım B) Disipliner yaklaşım C) Geniş alan yaklaşımı D) Teknolojik bilimsel yaklaşım E) Konu merkezli yaklaşım Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2006 Davranışçı öğrenme kuramlarına dayalı öğretim programı tasarımlarına tepki olarak ortaya çıkan ve insan davranışlarının basit bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ileri süren temel program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yaşantı merkezli B) Öğrenci merkezli C) Romantik D) Hümanistik E) Süreç merkezli Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2006 Davranışçı öğrenme kuramlarına dayalı öğretim programı tasarımlarına tepki olarak ortaya çıkan ve insan davranışlarının basit bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık bir yapıya sahip olduğunu ileri süren temel program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yaşantı merkezli B) Öğrenci merkezli C) Romantik D) Hümanistik E) Süreç merkezli Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2006 Ortaöğretimde tarih, coğrafya, sosyoloji, biyoloji, fizik gibi derslerde ele alınan bazı konular ilköğretimin 4.-8. yıllarında fen ve teknoloji ve sosyal bilgiler dersleri içinde, ilk üç yılda ise hayat bilgisi dersi içinde ele alınır. Hayat bilgisi dersinin ele alınışı, aşağıdaki program tasarımı yaklaşımlarından hangisine bir örnektir? A) Disiplin B) Konu C) Geniş alan D) Süreç E) Çekirdek Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2006 Ortaöğretimde tarih, coğrafya, sosyoloji, biyoloji, fizik gibi derslerde ele alınan bazı konular ilköğretimin 4.-8. yıllarında fen ve teknoloji ve sosyal bilgiler dersleri içinde, ilk üç yılda ise hayat bilgisi dersi içinde ele alınır. Hayat bilgisi dersinin ele alınışı, aşağıdaki program tasarımı yaklaşımlarından hangisine bir örnektir? A) Disiplin B) Konu C) Geniş alan D) Süreç E) Çekirdek Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2007 İlköğretimin ilk üç yılında hayat bilgisi dersi içinde ele alınan konular, 6., 7. ve 8. sınıflarda sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji dersleri, ortaöğretim yıllarında ise tarih, coğrafya, sosyoloji, fizik, kimya ve biyoloji dersleri içinde incelenir. Derslerin bu şekilde yapılandırıldığı program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Geniş alan B) Konu C) Disiplin D) Süreç E) Çekirdek Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2007 İlköğretimin ilk üç yılında hayat bilgisi dersi içinde ele alınan konular, 6., 7. ve 8. sınıflarda sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji dersleri, ortaöğretim yıllarında ise tarih, coğrafya, sosyoloji, fizik, kimya ve biyoloji dersleri içinde incelenir. Derslerin bu şekilde yapılandırıldığı program tasarımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Geniş alan B) Konu C) Disiplin D) Süreç E) Çekirdek Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2007 Bir öğretmen “küresel ısınma” konusundan yola çıkarak, fen ve teknoloji dersinde ısı ve sıcaklık, sosyal bilgiler dersinde ısınmanın sosyal yaşama etkileri, matematik dersinde sıcaklık artışı ve suların yükselmesi ölçümü, görsel sanatlar dersinde de ısınmanın insan yaşamına olan olumsuz etkilerini ele alarak içerik oluşturmuştur. Buna göre, öğretmenin içeriği oluştururken izlediği yaklaşım hangisidir? A) Konu merkezli B) Disiplinlerarası C) Probleme dayalı D) Modüler E) Topluma dayalı Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010

Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK 2007 Bir öğretmen “küresel ısınma” konusundan yola çıkarak, fen ve teknoloji dersinde ısı ve sıcaklık, sosyal bilgiler dersinde ısınmanın sosyal yaşama etkileri, matematik dersinde sıcaklık artışı ve suların yükselmesi ölçümü, görsel sanatlar dersinde de ısınmanın insan yaşamına olan olumsuz etkilerini ele alarak içerik oluşturmuştur. Buna göre, öğretmenin içeriği oluştururken izlediği yaklaşım hangisidir? A) Konu merkezli B) Disiplinlerarası C) Probleme dayalı D) Modüler E) Topluma dayalı Psik.Dan.& Reh. Yusuf ŞARLAK KPSS 2010