6-12 YAŞ GRUPLARININ ÖZELLİKLERİ ÇOCUKLAR NE ÖĞRENİR? NASIL ÖĞRENİR? Türkiye Futbol Federasyonu 6-12 YAŞ GRUPLARININ ÖZELLİKLERİ ÇOCUKLAR NE ÖĞRENİR? NASIL ÖĞRENİR?

Büyüme ve Gelişme Büyüme Gelişim Dinamiktir, Genetiğin sonucu, Giderek artan bir özelleşme süreci, Denge vardır, Düzenli bir süreç “Büyüme” ile “Gelişme” birbirlerinden farklı kavramlardır. Büyüme, bedende gerçekleşen ve boy uzamasında olduğu gibi sayısal(nicel) değişikliklerle ifade edilebilecek yapısal artışlarıdır. Çocuk, fiziksel büyümesinin yanı sıra beraber beyin gelişimiyle beraber artarak devam eden bir öğrenme, hatırlama ve muhakeme yeteneği oluşur ve zihinsel olarak da gelişir. Gelişme kavramı, değişikliklerin niceliği kadar birçok yapı ve işlevi bütünleştiren değişiklikler arasındaki belirgin bir ilişkiyi de kapsayan karmaşık bir olgudur(somu-soyut işlemler dönemi örnek olarak verilebilir). Çocuklarda belli gelişim dönemlerinde ortak olan eğilim ve davranış kalıpları gözlemlenmektedir. Bununla birlikte, bazı çocuklar yaşıtlarına göre daha hızlı gelişebilirler. Bu büyüme gelişimde kalıtım ve çevre etkeni önemli rol oynar (Beslenmenin önemi, aile-çevredeki baskı ortamının çocuğun öğrenme ortamını olumsuz etkileyebilecek olması ve bununla ilişkili duygusal gelişiminde içine kapanık, oyun içinde insiyatif almaktan kaçınan bir davranış sergilemesi gibi örnekler verilebilir). 1

Sosyal ve Duygusal gelişim Gelişim Özellikleri Bilişsel gelişim Hareket gelişimi Sosyal ve Duygusal gelişim Çocuklar fiziksel, bilişsel(zihinsel), duygusal ve sosyal özellikleri yönünden gelişim göstermektedirler. Çocukların bu özelliklerin biliniyor olması etkin bir öğrenme ortamının oluşturulması kadar gelişimlerin değerlendirilebilmesi yönünden de önemlidir. Bu özelliklerdeki ortak yönlerin bilinmesi, eğitimde izlenecek yöntemin belirlenmesinde de yararlıdır. 2

öğrenme ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetlerdir. algılama, bellek, Bilişsel Gelişim Biliş öğrenme ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetlerdir. algılama, bellek, muhakeme, düşünme ve kavrama süreçlerini kapsar. Algılama: Bilgilerin yorumlanması, organize edilmesi, yeniden bulunmasıdır. Bellek: Algılanan bilginin bulunup, geri getirilmesi ve depolanmasıdır. Muhakeme: Bilginin anlam çıkarma ve sonuca varma amacıyla kullanılabilmesidir. Düşünme: Bilginin ve çözümlerin nitelikçe değerlendirilmesi Kavrama: Bilginin iki ya da daha fazla kısmı arasındaki yeni ilişkilerin tanınabilmesidir. 1

ÇOCUK ve GENÇLERİN GELİŞİM-EĞİTİM AŞAMALARI Çocukların spor eğitimindeki gelişim aşamaları “temel”, “spor türüne özgü” ve “gelişim antrenmanı”aşamaları olmak üzere üç gruba ayrılabilir. “Çok yönlü eğitim” ve “Gelişim antrenmanı” aşamaları bizim öncelikli çalışma alanımızdır 2

Yaşlara göre Fiziksel Özellikler 1.-3.sınıflar (6-9 yaş) Aktif, Yorgunluk, Kas denetimi(kontrolü)nde yetersizlik Aşırı olma eğilimi Kemik gelişiminde hassasiyet 2

Yaşlara göre Bilişsel Özellikler 1.-3.sınıflar (6-9 yaş) Öğrenmeye istekli, Konuşmayı seven, Kuralcı 2

Yaşlara göre Sosyal ve Duygusal Özellikler 1.-3.sınıflar (6-9 yaş) Başkalarının duygularına ve eleştiriye duyarlı, Arkadaşlıklarda seçici, Küçük grup oyunları Bu yaş grubunda çocuklar Son derece aktiftirler. Bununla beraber etkinliklerde kolay yorulabilirler. Yüksek şiddette ve uzun süreli yükleme(uygulama)lerden kaçınılmalı, uygulamalar dinlenme imkanı verecek şekilde planlanmalıdır. Hareketlerinin kontrolünde daha çok büyük kas gruplarını kullanırlar. Örneğin;ayakla top sürme uygulamasında topa hakimiyetin tam olarak sağlanamaması gibi koordinasyonda olumsuzluğun gözlemlenmesi. Fiziksel etkinliklerde aşırı olma eğilimi gösterebilirler. Kemik gelişimi devam etmektedir. Çok tekrarlı olmayan, öncelikle kendi vücut ağırlığını kullandığı etkinlikler yaptırılabilinir. Öğrenmeye istekli olup, eğitmenlerinin gözlerinin içine bakarlar. Konuşmayı severler, diğer bireylerin duygularına karşı hassas oldukları kadar eleştirilmeye karşı da duyarlıdırlar. Kuralcıdırlar, arkadaşlıkları seçicidir ve arkadaşlarını sıkça şikayet edip, ispiyonculuk yapabilirler. Kavgacı davranışlar gösterebilirler. Bu davranışları genellikle sözlü olduğu kadar, özellikle erkek çocuklarda fiziksel olabilmektedir. 2

Yaşlara göre Fiziksel Özellikler 4.-6.sınıflar (10-12 yaş) Gelişimde cinsiyet farklılıkları, Hareket kontrolünde gelişme, 2

Yaşlara göre Bilişsel Özellikler 4.-6.sınıflar (10-12 yaş) Öğrenmeye istekli, Bireysel farklılıklar daha belirgin, 2

Yaşlara göre Sosyal ve Duygusal Özellikler 4.-6.sınıflar (10-12 yaş) Davranışlarda dengesizlikler, Güçlü arkadaşlık bağları, Yetişkinlerin örnek alınması, Bu yaş grubunda çocuklar Hareketlerinin kontrolünü küçük kas grupları ile daha etkin kullanabilirler. Koordinasyonda gelişim. Fiziksel etkinliklerde aşırı olma eğilimi gösterebilirler. Öğrenmeye isteklidirler. Bireysel farklılıklar gözlemlenmektedir. Arkadaşlık ilişkileri ve arkadaş gruplarını oluştururlar. Davranış ve başarılarda yetişkinleri örnek alırlar., Arkadaşlık kurma ve arkadaş gruplarının oluşturulması ile güçlü arkadaşlık bağları kurabilirler 7-11 yaş grubunda uygulamalar işbirliğine dayandırılabilir. Bu yaşta sorumluluk alabilme ve ortak uygulamaları başarabilme yeteneğine ve eğilimine sahiptirler. 7-8 yaşlarından itibaren sosyalleşmeye başlayan çocuk, 11-12 yaşlarında oyun kurallarının kişiler arası anlaşma sonucunda meydana geldiğini anlayabilir. 11 yaşından sonra başlayan ve mantıksal düşünmenin yetişkinler düzeyine eriştiği “soyut işlemler dönemi”, çocuklar , görüşlerini haklı gösterebilecek düşünce kurallarını ve mantık yollarını bulmaya başlarlar. Kurallı oyun, 7-12 yaşlarında gözlemlenir. Bu oyunlar kadar, oyunun kuralları ve kurallara uymayanlara verilecek cezalar, akran gruplar tarafından belirlenebilir.(çocuklara bu fırsatı sunduğu taktirde antrenör belirlenen cezaların etkisini değerlendirmelidir) 6 yaşından itibaren çocuk, kendi yeteneğini yaşıtlarının performansına göre değerlendirir. Performans yerine gösterilen çabanın ve beden gelişiminin önemi vurgulanması “kazanma ve kaybetme” duygusu daha az önem taşıyacaktır. Maç sonucu değil, çocuğun çabasının taktir edilmesi anlayışında olunmalıdır. Uygulama ortamında yeteneklerini gerçekçi biçimde bilir, kendini kabul eder. Grubun üyesi olarak, hata bulmak yerine yapıcı olmayı, eleştirmek yerine paylaşmayı öğrenir. “bir gruba ait olma” ,”o grupla dayanışmaya girme” gibi sosyal bir etkinlik içindedir. 2

Grup Çalışmaları Oyun nedir? Futbola özgü oyunlar Grup Çalışmaları 4-6 grup oluşturularak, oyun kavramının tanımlanması ve futbol’da kullanılabilecek(yaş gruplarına göre düzenlenebilir) oyun örnekleri hazırlamaları istenebilir. Oyun ile ilgili görüşler Çocuğa hiç kimsenin öğretemeyeceği konuları, kendi deneyimleriyle öğrenmesi yöntemidir. Sonucu düşünülmeden, eğlenmek amacıyla yapılan hareketlerdir. “iş”in karşıtı olarak düşünülmektedir. Ayrıca bazı alan uzmanlarına göre de oyun, Gerçek yaşama alıştırma egzersizi, Bireyi günlük yaşamda karşılaşacağı zorluklardan korumaya hazırlar. .(Karl Gross) Bireyde var olan anti-sosyal zararlı eğilimler, oyun yoluyla kanalize edilir, yönlendirilir.(Karr) Anlam çıkarma, öğrenmeye yönlendirme Birey gerçek durum ve nesnelerle baş etmesini öğrendiğinde oyun davranışı kendiliğinden ortadan kalkar.(Piaget) Duyguların dışa vurumu (Freud) Doğal değil, amaçlı bir davranış olarak tanımlanmakatadır. Oyun aracılığıyla işbirliği, paylaşma ya da yetişkinlere itaat etme davranışlarını geliştirebilmelidir.(Frobel, Montessori) 1

Kavramlar . Performans, Öğrenme, Beceri

Performans, öğrenmeden ayırt edilmiş olmalıdır. performans ve öğrenme . Performans, öğrenmeden ayırt edilmiş olmalıdır. Performans, gözlenebilen davranıştır. Öğrenme, doğrudan gözlenemez. performansın yapısı hakkında bir dizi sonuç çıkartabiliriz. gözlem ile önce DAVRANIŞI saptar; sonra, bunun sebeplerini analiz ederek kişinin o beceri hareketini öğrenmişliği hakkında bir kanıya sahip oluruz.

öğrenme Öğrenme Tekrar ve yaşantı, Davranışta değişiklik, Davranış değişikliği oldukça kalıcı,

Tekrar ya da yaşantı yoluyla bireyin davranışlarında meydana gelen öğrenme Öğrenme Tekrar ya da yaşantı yoluyla bireyin davranışlarında meydana gelen oldukça kalıcı değişikliklerdir. Çevreye uyum ve eylem,bellek,algı ve diğer zihinsel faaliyet türlerindeki deneyimlerin organizasyonu “öğrenmenin temeli”ni oluşturur(Piaget). Şema, geçmiş deneyimlerden oluşan ve şimdiki deneyimleri yorumlamada temel oluşturan zihinsel yapıdır.Herhangi bir hareket şeması gelişir gelişmez, her yeni ortama ve nesneye uygulanabilmektedir.var olan şemanın bir parçası olarak yeni deneyimler kazanılması, eski hareketin yeni harekete uydurulmaya çalışılması “özümleme”, yeni deneyimlerden yararlanarak şemaları değiştirmek yoluyla problem çözmek “uyum”dur.Örn.deneme yanılma, keşfertme soru sorma, deneyimlerde bulunma gibi

Hareket(Motor) Becerisi başarmak için özel bir amaca sahip olan görev Hareket(Motor) Becerisi başarmak için bir hedef istemli olarak yerine getirilmesi vücut ve bölümlerinin hareketini gerektirmesi öğrenmeyi gerektirmesi Beceri öğreniminin gelişim aşamaları birey öğrenimin başlangıcında birçok hata yapar ve bunlar büyük hatalardır hareket kontrolünde zorluklar gözlemlenir (Kaba beceri düzeyi) performanslar da çok değişkendir ve istikrarsızdır etkili sunumlar ve sözel bilgilerle bu aşamada yardımcı olunur. Bilişlenme(cognitive) daha az hata ve istikrarlı performanslar yapar hareketleri çevre ipuçlarına uydurmayı öğrenir değişik dış etkenlere karşı hareketlerini düzenleyebilir becerinin uygulaması istikrara kavuşur yaptığı hataları kendi keşfeder ve tanımlar. Bağlantı-işbirliği(associative) öğrenmenin son aşamasıdır otomatikleşme gibi kabul edilebilen hareketleri doğal bir alışkanlık ile yapar bu aşamada birden fazla görev yapabilir Kendine güven duyan, çok az hata yapan, hataları saptayıp düzeltebilir. bağımsız(autonomous 2

Beceri öğrenmişliğini saptamak Gelişme, İstikrar, Kalıcılık, Uyarlanabilirlik Beceri öğrenilmişliğini saptamak için kullanılabilecek dört aşama kavram olarak yukarıda belirtilmiştir. Gelişme bir zaman diliminde becerinin performansı bir gelişme gösterir İstikrar öğrenmenin başlangıcında performans çok değişkendir. öğrenme ilerledikçe, performans artan bir istikrara ulaşır.Beceriyi her yinelemede performans aynı-benzer olur. Kalıcılık öğrenme süreci içinde kazanılmış beceri uzun bir zaman dilimi boyunca kaybolmaz. Uyarlanabilirlik Edinilmiş beceri yeni içerikli değişen koşullara kendini uyarlar. 2

Antrenörlük ve Beceri Öğretimi Beceri(ler)nin Seçimi Açıklama ve Sunumun Planlaması Beceri Uygulamasının Planlaması Uygulamada Geribildirim Kullanımı Ses ve Vücudun Kullanımı 2

Beceri Seçimi Futbol’da beceri(ler) listesi belirleyin. En temel beceriden başlayarak, becerileri basitten zora doğru oluşturun. (Önce ne gelir? gibi) Nasıl öğretilebileceğini tanımlayın. (Grupla mı, tek kişi ile mi, becerilerin uygulama sıralamaları vb.) Öncelikli amaç becerinin bütün olarak öğretilmesidir. Grup çalışmalarının diğer gruplarla karşılaştırın. Birçok farklı çalışma -düzenleme yapılmış olabilir. Önemli olan bu çalışmaların bir anlam bütünlüğünde hazırlanmasıdır. Becerilerin basitten zora doğru, mümkünse bir bütün olarak öğretilmesi amaçlanır. Bununla beraber beceri bireye karmaşık geliyorsa, koordinasyon güçlüğü çekiliyorsa, uygulama tehlike,kaygı oluşturuyorsa “anlamlı parçalardan bütüne”giderek beceri öğrenilmesi tavsiye edilmektedir. Parçadan bütüne çalışmalarda; Anlamlı bütünlere ayrılmalı, Önce yavaş ve doğru sonra özgün hız ve ortamına uygun Farklı alıştırmalar Çok tekrar ve sözel açıklamalardan kaçınılmalı 2

Grup Çalışmaları 3-4 temel beceri seçin ve bu becerilerin nasıl öğretilebileceğini tanımlayın. Çalışmaların geliştirilmesinde/gelişme gözlemlendikçe Alıştırmayı daha zor hale getirmek- zorlaştırılmış alıştırma, Daha karmaşık alıştırma, Çeşitlilik düzenlemesi Geribildirim(talimat)lerin gittikçe azaltılması uygulamaları kullanılabilir. 2

Açıklama ve Sunumun Planlaması Becerinin açıklama ve sunumunun nasıl yapılacağının planlama aşamasıdır. Beceri seçiminin açıklaması, Öğretim noktalarının vurgulanması, Yardımcı öğretim unsurlarının belirlenmesi, Saha içi yerleşim düzeninin belirlenmesi, Farklı açılardan sunum(demo) uygulamaları Demoları kim(ler) yapacak, Geribildirimi kullanın. Açıklama ve Sunumun Planlaması Beceri seçimi ve niçin önemli olduğunun yazılı açıklaması, Dört beş temel öğretim noktasını vurgulamada kullanın genç, deneyimsiz ve özel öğrenme sorunu olan bireylere mümkün olduğu kadar basit ve bir iki öğretim noktasının vurgulanması Talimatlarda kısa, tanımlayıcı anahtar kelimeleri seçin.Bireylerin yüz ifadelerini de talimatların anlaşılabilirliğini kontrol için gözlemleyin. Sunumla ilgili resim, film, afiş gibi yardımcı-anımsatıcı unsurun hazırlanması Etkili bir saha içi yerleşim düzeni belirleyin. Katılımcıların rahatlıkla duyup, görebilecekleri bir diziliş düzeni belirleyin(çift sıra, yarı daire, “U”düzeni vb.) Sunum-uygulamaları farklı açılardan gösterin.Sunum 3dk.’dan fazla olmamalıdır. 60-70sn.lik süre sunum için yeterlidir. Sahaiçi teknik gösterimini antrenör birkaç kez tekrarlayabilir. Gerektiğinde katılımcılardan da sunum yapmalarını istenebilir. Bu aşamada üst seviyedeki değil orta seviyedeki bireyler tercih edilmesi daha verimli olabilir. Geribildirim imkanı tanınmalıdır. Bireylerin soruları ve talepleri hassasiyetle değerlendirilmeli, gerekirse sözlü-uygulamalı tekrar edilmelidir. Teşvik edici yaklaşım gösterilmelidir. 2

Nasıl Yapılacağını Planlamak Beceri Uygulamasını Planlamak Uygulama alanının düzenlenmesi, Uygulama zamanının verimli kullanımı, Uygulama etkinlikleri arasında geçişlerin planlaması, Talimatların anlaşılır olması, Öncelikle uygulama aşamasını kontrol et, sonra tekniğin kontrolüne odaklan Beceri Uygulamasının Nasıl Yapılacağını Planlamak Uygulamaya kaç kişi katılacak? Kullanım alanı ve kullanılacak malzemeler yeterli mi? Uygulama alanında tehlikeli unsurlar var mı? Uygulama geçişleri en iyi nasıl gerçekleştirilecek? Bireysel, eşli, küçük grup çalışmaları mı? Uygulamalarda beceri düzeyi, sakatlık riski, katılımcı sayısı vb. etkenler göz önünde bulundurulması. Etkinliklerin mümkün olduğunca küçük gruplarla, uygulamaya fazla katılımları(aktif olmaları) sağlanabiliyor mu? Yeterli dinlenme araları veriliyor mu? Katılımcıların ilgisi sürdürülebiliyor mu? Gruplararası oyuncu değişimleri, dikkatlerini toplamaları sağlanabiliyor mu? Yapılan sunum ve talimatlarda karmalık olmayan, anlaşılır ifadeler antrenörün vücut diliyle sağlanabiliyor mu? Katılımcılar gözlemlenip, uygulamaya yönelik gerekli destek verilebiliyor mu? Çalışma ortamı etkin bir öğrenme fırsatı için uygun düzenlendi mi? 2

Uygulamada Geribildirim Kullanımı Uygulamada Geribildirim Kullanımı Becerinin uygulama aşamasında bilgi vermek, Gelişimin sonucu olarak bilgi vermek, Ödül-Ceza olarak bilgi vermek Uygulamada Geribildirim Kullanımı Beceri öğrenimi karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte öğrenen birey öncelikle ne yapacağını bilmesi ve becerinin parça-aşamaları arasındaki ilişkiyi anlaması gerekir. Bu aşamada bireye yol gösterici-rehberlik edici bilgi verilmesi durumudur. Uyguladığı beceriyi nasıl yaptığı bilgisinin kendisine verilmesidir. Örneğin engeller arasından top sürme becerisinde bir önceki uygulamasına ya da grup ortalama değerine göre %10’luk bir gelişim gösterdiğinin kendisine ifade edilmesi gibi. Öncelikle geribildirimlerde olumlu yönler vurgulanmalıdır. Doğru, olması istenen beceri-hareket sunulmalıdır(sözlü ya da uygulamalı) Ne yapılması gerektiğine odaklanılmalıdır.Örneğin; “Evet, gayet iyiydin!”, “İyi bir vuruştu!” Olumsuz gerçekleştirilen uygulama sonrasında hatalı olduğu vurgusu, doğru yapılması gereken tanımlamayı geri plana atmayacak şekilde verilebilir. Örneğin; “yapılan hatalı bir uygulama sonrasında Emre …. Sonra …. Bu şekilde yapabilirsin(Gösterim sonrası)” 2

Ses ve Vücudun Kullanımı Anlaşılır Dil Kullanımı, Önce Göster sonra Açıkla Tepkileri Gözlemle Açıklayıcı anlaşılır Konuşun Bağırmayın, Rahat olun, vücut pozisyonunuzu dik tutun Ses ve Vücudun Kullanımı Grubun tamamıyla göz teması sağlayarak, anlaşılır bir konuşma gerçekleştirin Önce gösterin. Sonra açıklayın. Uzun açıklamalardan kaçının. Açıklamaların anlaşılabilirliğini, katılımcıların yüzlerinden ve tepkilerinden gözlemleyin. Anlaşılmayan noktaları basit ve etkili bir dil kullanarak tekrar açıklayın. Sabırlı olun. Ses tonunuzu değiştirin. Yaş, cinsiyet ve deneyim durumlarına göre dil kullanımını göz önünde bulundurun. Beden dili kullanımı antrenörlüğünüzde göz temasınız, başınızı, ellerinizi kullanarak verebileceğiniz mesajlar yönünden önemlidir. İyi antrenörler niçin öğretileceği gibi nasıl öğretileceğini de iyi bilirler. 2

TEŞEKKÜRLER 2 26