Bilişsel Yük Araştırmalarının Öğretim Teknolojilerinde Kullanımı Gary R. Morrison – Old Dominion Üniversitesi Gary J. Anglin – Kentucky Üniversitesi Yavuz Akbulut – Anadolu Üniversitesi Wei Jiang – Kentucky Üniversitesi iletişim: yavuzakbulut@anadolu.edu.tr

Bilişsel Yapı Kısa süreli bellek (Limitli-Bilinçli) (Miller, 1956; Paivio, 1986; Baddeley, 1992) Şemalardan oluşan uzun süreli bellek (Limitsiz-Otomatik) Üst düzey şemalar inşa etme: Entelektüel düzeyi arttırır Kısa süreli bellek daha az kullanılır Anafikir: Şema oluşturma ve otomatikleştirme

Bilişsel Yük (Cognitive Load) Esas bilişsel yük (Öğe etkileşimi) Konu dışı bilişsel yük İdeal bilişsel yük Bilişsel yükün ölçümü (subjektif, fizyolojik, performans odaklı)

Öğretim Teknolojileri Tasarımı Öğretim teknolojileri tasarımı öğrenme için uygun koşulları yaratması beklenen farklı işaret ve sembollerin beceriyle kullanılması veya kullanma sürecinin planlanmasıdır. Flemming ve Levie (1978)

Öğretim Teknolojileri Tasarımı Öğretim teknolojileri tasarımı modellerinin birçoğu “makro” düzeyde mesaj yaratımına odaklanmıştır. (Aect, 2001) Modeller “mikro” düzeyde mesaj tasarımına yeterince odaklanmamaktadır (Morrison ve arkadaşları, 2005)

Mesaj Tasarımı Basılı bir sayfa ya da ekran nasıl tasarlanmalıdır? Hangi ilkelere uyulmalıdır? Bu ilkeleri ne zaman / nasıl öğrendik? Kullandığımız ilkeler deneysel araştırmalara dayanıyor mu? (Flemming ve Levie, 1978)

Mesaj Tasarımı Makro ve mikro tasarım ilkeleri birlikte ele alınmalıdır Amaç: Mesaj tasarımı ile ilgili “Bilişsel Yük” çalışmalarından anafikirler çıkarmak

YÖNTEM Makale Taraması Hakemli dergilerde yayınlanmış makaleler Anahtar sözcük: Cognitive Load 500+ makale

Seçim süreci Öğrenme Öğretim ortamı Elenen çalışmalar Eleştiri & cevap Madde bağımlılığı Klinik / sağlık Anormal öğrenme ortamları

Son liste 300+ makale Ek kriter Deneysel çalışma + Sağlıklı desen Sentezlerin elenmesi 160+ makale

Süreç Makale inceleme Anlamlı sonuçlar Gerçek dünyaya uygulanabilirlik Anafikir üretme (heuristics)

Kategoriler Anafikir kategorileri Öğe etkileşimi (element interactivity + contextual interference) İmgelem (Imagery) Diyagramlar (diagrams) Resimler (pictures) Mesaj biçimleri (modality) Desteklenmiş örnekler (worked examples) Gereksiz bilgiler (redundancy effect) Dikkat bölünmesi (split attention effect)

Öğe Etkileşimi Öğrenciler örnek çözerken, öğe etkileşimi yüksek olan örneklere daha fazla zaman ve bilişsel güç harcarlar. Ancak, bu zaman ve bilişsel güç, daha sonra karşılaşılan ve bilgi transferi gerektiren problemlerde yüksek performans gösterilerek telafi edilir.

İmgelem Öğrencilere problem çözerken fiziksel bir model sunmak; problem metnini kolaylaştırma gibi diğer yöntemlere göre daha etkilidir. Öğrencileri problem çözmeyle ile ilgili basamakları hayal etmeye yöneltmek, aynı basamakları bireysel olarak çalışmalarını istemekten çok daha etkilidir.

Diyagramlar Yüksek öğe etkileşimi olan durumlarda, öğrenci düzeyine bakılmaksızın metin ile birlikte diyagram da sunulmalıdır. Ancak öğe etkileşimi az olduğunda sadece metin kullanımı yeterlidir.

Resimler Uygun bilişsel yükü sağlamak için öğrencilerden bir seferde sadece bir görsel malzeme üzerinde hipotez oluşturmaları ve değerlendirme yapmaları istenmelidir. Görsel ve işitsel bir öğrenme etkinliğinin arka planında “türü ne olursa olsun” müzik kullanmak fonolojik bilişsel yükü arttırır.

Mesaj Biçimleri Öğretim sırasında aynı zamanda animasyon ve anlatı alan öğrenciler her zaman diğer gruplara göre daha başarılı olmaktadırlar. Animasyon ve anlatımı bir kerede sunmak kadar arka arkaya küçük parçalar halinde sunmak da istenilen öğrenme sonuçlarının gerçekleşmesini sağlar. than those who are exposed to the entire narration before/after the animation in terms of

Desteklenmiş örnekler Desteklenmiş örnek kullanımı, özellikle sayısal öğrenme materyallerinde öğrenme sürecini hızlandırmaktadır. Ayrıca desteklenmiş örneklerin hikayeler içerisine entegre edilmesi, sadece hikaye veya desteklenmiş örnek kullanılan öğrenme ortamlarına göre çok daha etkilidir.

Gereksiz bilgiler Öğretimde bilgi verilirken, gereksiz bilgiler veya aynı bilgiyi sunan farklı kaynaklar elenmelidir.Bu tür bilgi ve kaynaklar konu dışı bilişsel yükü arttırır. Ayrıca yazılı ve sesli bilgilerin resimlerle beraber değil, resimlerle arka arkaya verilmesi çok daha etkilidir.

Dikkat bölünmesi Öğrenilecek materyal zor olduğunda ya da öğe etkileşimi yüksek olduğunda birbiriyle ilişkili metin ve resimlerin bütünleştirilmesi yararlıdır. Ayrıca metnin sesli olarak sunulması ve diyagramlarda renkli kodlamaların yapılması dikkat bölünmesini azaltır.

Sonuç Makro yaklaşıma paralel olarak mesaj tasarımı üzerinde durulmalı Araştırmaların sınıflandırılması ve anafikir üretilmesine devam edilmeli (114 ek çalışma) Ders kitapları ilkeler ışığında incelenmeli

Ayrıntılı bilgi Sweller, van Merrienboer, Paas (1998) “Cognitive architecture and instructional design”, Educational Psychology Review, 10 (3), 251-296.