Notes: N Page 0 RİSK YÖNETİMİNİN ÖNEMİ VE GEREKLİLİĞİ Murat BEŞİNCİ Kadir Has Üniversitesi Finans ve Bankacılık Doktora

Notes: N Page 1 Birim Ve Müşteri Karlılığının Hesaplanması RİSK YÖNETİMİNİN FAYDALARI Riske- ayarlı Fiyatlama Risk Limiti Koyma Portföy Yönetimi Uygu- lamaların İyileştirilmesi Kayıp Tahminleri … BANKALAR GÜÇLÜ RİSK YÖNETİMİ SAYESİNDE BİR YANDAN KAYIPLARI AZALTIRKEN, DİGER YANDAN DA RİSKE AYARLI KARLILIKLARINI ARTIRARAK HİSSEDARA DEĞER KATARLAR RİSK GETİRİ YÖNETİMİ BANKA İÇİN STRATEJİK BIR KONUDUR …

Notes: N Page 2 OWC RİSK - GETİRİ PROGRAMI KANUNİ DÜZENLEMELERİN (BIS, G-30) İÇERDİĞİ BÜTÜN DEĞİŞİKLİKLERİ KAPSAR ULUSLARARASI (BIS) VE TÜRKİYE’DEKİ YENİ DÜZENLEMELER RİSK YÖNETİMİNİN ÖNEMİNİ VURGULUYOR Her bankada bir risk kontrol ve risk yönetimi fonksiyonunun kurulması Sermaye yeterliliğinin hesaplanması –BIS standartlarına göre kredi riski sermayesinin belirlenmesi –Alım/satım riski icin Riske-Maruz-Değer hesaplarının kullanılması –Henüz uzun-vadeli faiz riski ve operasyonel risk için sermaye yeterliliği hesabı yok Sermaye yeterliliğinin bankanın aldığı bütün risklerin büyüklüğüne göre iliştirilmesi

Notes: N Page 3 İLK ADIM, RİSK KONTROL VE RİSK YÖNETİMİNİ, RİSK ALMADAN AYIRMAK Yürütme (risk alma) ve risk kontrol fonksiyonları birbirinden ayrılmalıdır Üst yönetim alınacak riskin sınırını belirlemelidir; yani banka-çapındaki limitleri belirlemeli ve bu limitlerin izlenmesi ve kontrol edilmesi için gerekenleri uygulamalıdır Banka yönetiminin belirlediği sınırlar içerisinde, birimler, kendi risk alımlarından ve risk-getiri performanslarını optimize etmekten sorumlu olmalıdır Risk izleme ve kontrolünde kullanılan ölçütler, performans değerlendirmesinde de aynı şekilde kullanılmalıdır

Notes: N Page 4 Genel Müdür Chief Risk Officer CFO Risk Müdürü Risk Müdürü Risk Müdürü Birim Müdürü Birim Müdürü Birim Müdürü Birim Müdürü BİR ÇOK BANKA MERKEZİ RİSK YÖNETİMİNE GEÇMİŞ VEYA GEÇMEKTE

Notes: N Page 5 RİSK YÖNETİMİ BİRİMİNİN GÖREVLERİ VE SORUMLULUKLARI Bankanın aldığı bütün riskleri tanımlamak ve ölçüm yöntemleri geliştirmek Bankanın aldığı bütün riskleri izlemek, raporlamak, analiz etmek Risk politikalarını uygulamak, limit kullanımını izlemek, raporlamak Gerekirse riski transfer etmek Eğitim vermek

Notes: N Page 6 Kredi Zararlarındaki Değişimler Piyasa Fiyatlarındaki veya Likiditedeki Değişimler Hatalar/Eksikler veya Operasyonel Karlılıktaki Değişimler (örneğin hacim, marj veya giderler) TOPLAM EKONOMİK RİSK RİSK OPERASYONEL RİSKKREDİ RİSKİPİYASA RİSKİ Ekonomik Değerin Belirsizliği Beklenmeyen Kayıplar Riske Maruz Değer Aktif/Pasif vade farkı Diğer Değer Belirsizliği BU RİSKLERİ ÖLÇMEK, HEM SERMAYE YETERLİLİĞİ HEM DE RİSK - GETİRİ İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNİ SAĞLAR BANKANIN ALDIĞI RİSKLERİ ÜÇ GRUP ALTINDA ÖZETLEYEBİLİRİZ

Notes: N Page 7 Hazine Kurumsal Krediler Ticari Krediler Konut Kredileri Kredi Kartları Diğer Tüketici Kredileri Risk Yoğunlukları - Şirketler Risk Yoğunlukları - Şahıslar Risk Yönetimi Pörtföy Analizi Pozisyon Birim bazında Beklenen Kayıp Bölge bazında Ekonomik Sermaye Risk bazında RAROC Portföy Raporu Porftöy Analizi Diagnostik Öneriler – Limit koyma – Hedging – Portfoy alım/satımı X Birimler BU GÖREVLERİ YERİNDE YAPMAK İÇİN HER BİRİMDEN DETAYLI BİLGİLERE VE VERİLERE İHTİYAÇ VARDIR Ürün bazında Sektör bazında Müşteri bazında Ürün bazında Sektör bazında Müşteri bazında

Notes: N Page 8 RİSK YÖNETİMİ TOPLADIĞI BİLGİLERİ İŞLER, VE RAPORLAR RİSK RAPORLARINI KULLANAN MERCİLER VE İHTİYAÇ DUYDUKLARI BİLGİLER MerciGerekli BilgilerDetaySıklık Risk Yönetimi Portföy riski ve trendler hakkındaki bütün bilgiler Bütün birimler VAR limitlerinin kullanımı, stress testleri EL, UL ve Sermaye limitlerinin kullanımı Günlük (alım/satım riski icin), Aylık (kredi riski icin) Risk ve trendlerin özeti Birimlerin pozisyon, EL, VAR ve Sermaye limitlerinin kullanımı Haftalık (alım/satım riski icin) Aylık (kredi riski icin) Birim Müdürleri Birim pozisyon, EL, VAR, Sermaye limitlerinin kullanımı Günlük – Aylık Mali Kontrol Riske ayarlı kar zarar verileri Birim bazında EL ve ekonomik sermaye Aylık İç Denetim Risk limitlerinin kontrolü Limitlerin kullanımı Birim bazında pozisyon, EL ve Ekonomik Sermaye Birim bazında limit yapısı ve pozisyonlar Dönemlik Denetleyiciler Kanuni sermaye yeterliliği hesabı Bankanin sermayesi ile karşılaştırılması Kredi riski icin kanuni sermaye hesabı Piyasa riski icin kanuni sermaye hesabi Hissedarlar ve Finans uzmanları Risk profilinin özeti Kanuni, Ekonomik Sermaye hakkında bilgiler EL VAR Portföyün ürün, sektör ve müşteri bazında dökümü Ekonomik ve kanuni sermaye Üst Yönetim Risk yönetiminin tavsiyelerini destekleyen diğer bilgiler Birimleriyle ilgili bütün risk bilgileri Dönemlik Ürün, sektör ve müşteri bazında risk yoğunlukları

Notes: N Page 9 ANALİZLERDE SADECE RİSK DEGİL, RİSKE AYARLI KARLILIKTA (RAROC) GÖZ ÖNÜNE ALINMALIDIR RİSKE AYARLI KARLILIK TABLOSU AyBu SeneBütce Faiz ve Komisyon Geliri – Fon Maliyeti – Masraflar (direk) – Masraflar (dolaylı) $XXX (XXX) $XXX (XXX) $XXX (XXX) = KarXXX + Sermaye Katkısı – Beklenen Zarar – Vergi XXX (XXX) XXX (XXX) XXX (XXX) = Riske Ayarlı KarXXX  Riske Ayarlı Sermaye XXX Kredi Riski SermayesiXXX Piyasa Riski SermayesiXXX Operasyonel Risk SermayesiXXX = Riske Ayarlı Gelirin Sermayeye Orani (RAROC) XX% (Hedef Oranı) LİMİT KULLANIMI VOLATİLİTE ANALİZİ % Ay % YılYıl Gelir ___ Masraflar ___ Beklenen Zarar ___ Kredi Riski 80% Piyasa Riski 60% Ekonomik Sermaye Kanuni Sermaye SERMAYE YETERLİLİĞİ

Notes: N Page 10 TAKTİK Bu Müşterinin riski nedir? Hangi müşteriler karlı? Alınan risk limitler icinde mi? Krediler nasıl fiyatlandırılmalı? Portföyümün risk profili nedir? Portföyün hangi kısımları riske ayarlı karlı? Hangi iş kollarında büyümeliyiz? Aldığımız riski kaldıracak kadar sermayemiz var mı? STRATEJİ Derece EDF.020%.10%.50% 2.00% Fiyatlama Fiyat = Fon maliyeti + Faiz-dışı Giderler + Beklenen Kayıp + Sermaye Maliyeti Müşteri Karlılığı Faiz Marjı + Faiz- dışı Gelir - Faiz- dışı Gider - Beklenen Kayıp ÷ Sermaye = RAROC Risk/Karlılık Birim Karl ı l ığı Zaman VAR Gercekleşen VAR Fazla Sermaye Yeterliliği Portföydeki Risk Dereceleri % Portfoy RİSK ÖLÇÜMLERİ SONUCUNDA, KRİTİK KARARLARI DESTEKLEYECEK GEREKLİ BİLGİLER ORTAYA ÇIKARTILIR Ekonomik Sermaye Eldeki Sermaye Limit

Notes: N Page 11 PİYASA RİSKİ A. Alım/satım riski B. Aktif/pasif yönetimi

Notes: N Page 12 Aktif/pasif Uyuşmazlığı Piyasa Riski Alım/satım Riski Piyasa faktörlerindeki (faiz oranları, döviz kurları, petrol fiyatları) dalgalanmalardan doğan risk Piyasa faktörleri arasındaki volatilite ve korrelasyonlara dayalı günlük analiz Likid olmayan aktif ve pasiflerin arasındaki dönem uyuşmazlığından doğan faiz ve likidite riski Büyük piyasa hareketlerine dayalı uzun dönemli analiz PİYASA RİSKİNİ İKİ KATEGORİDE İNCELEYEBİLİRİZ

Notes: N Page 13 ALIM/SATIM PORTFÖYÜNDEKİ RİSKİ, “RİSKE MARUZ DEĞER” “VALUE-AT-RISK” YÖNTEMİ VE KRİZ SENARYOLARI İLE ÖLÇEBİLİRİZ Riske-Maruz-Deger (VAR), belli bir zaman aralığında, piyasa faktörlerindeki dalgalanmalardan dolayı banka portföyünde olabilecek değer kaybını ölçer VAR kötü bir günde beklenen “şiddetli” kayıp miktarını göstermek içindir. “Şiddetli” kayıp, genellikle olma olasılığı 1%’den küçük olan kayıp miktarı olarak tanımlanır VAR, 100 günde bir (veya yılda 2-3 kez) aşılması beklenen kayıp miktarıdır VAR bir cok seviyede hesaplanabilir, örneğin pozisyon, enstrüman, masa, birim ve banka seviyelerinde VAR sayesinde değisik aktivitelerin getirdiği piyasa riski anlamlı bir şekilde karşılaştırılabilir

Notes: N Page GÜNLÜK RMD (KURTOSIS AYARLI PARAMETRIK RMD) 2. ALTERNATIF GÜNLÜK RMD ÖLÇÜMLERI (99% RMD) 3. MASA BASINA LIMITLER VE LIMIT KULLANIMI 4. KANUNI SERMAYE5. EKONOMIK SERMAYE ÖRNEK RMD VE KRİZ SENARYOSU RAPORU (ÖZET) 6. KRIZ SENARYOLARI

Notes: N Page 15 RİSKE MARUZ DEĞER “VALUE-AT-RISK” YÖNTEMİNİN ÖZELLİKLERİ Basit ve izahı kolay Bütün alım/satım ürünlerine uygulanabilir Çabuk hesaplanabilir - bu şekilde zamanlı raporlamayı sağlar Portföyün gerçek ekonomik riskini gösterir, risk yoğunluklarını tespit eder, hedgingin etkisini sonuçlara yansıtır BIS, kanuni sermayenin VAR yöntemiyle hesaplanmasını bekliyor Ekonomik sermaye hesaplarında kullanılır Riske dayalı limitlerin belirlenmesinde ve uygulanmasında kullanılır Risk/getiri optimizasyonunun ana verilerinden biridir

Notes: N Page 16 Toplam Değer Dağılımı Korrelas- yonlar Piyasa Fiyatlarının İstatiksel Dağılımı Pozisyon Pozisyonun Değer Dağılımı X= X= 1 yıllık faiz X= $ kuru Petrol fiyatı Pozisyon Standart sapması 100 milyar TRL olan bir portföyde, Normal (Gauss) dağılımı varsayarsak, VAR (99%) 232 milyar TL’dir Buna göre bir günde 232 milyardan TL’den fazla kaybetme ihtimali 1%’dir (~ yılda 3 gün) VAR HESAPLARINDA POZİSYON, PİYASA FİYATLARININ OLASILIK DAĞILIMI VE PİYASA FAKTÖRLERİ ARASINDAKİ KORRELASYONLAR KULLANILIR

Notes: N Page 17 Aktif/Pasif Uyuşmazlığı Banka-bazında VAR Hazine Birim-bazında VAR Masa-bazında VAR Ürün-bazında VAR TRL Bono Doviz Masası TRL Repo BANKA TRL Masası Euro Bono Doviz Spot, Forward Worksheets: Bond Positions Equity Positions FX Option Positions Tarihi veriler Günlük risk faktörleri (O/N, 1 haftalık, 1,3,6,12,24,36 aylık faiz oranları, döviz kurları, vb) Pozisyon verileri Volatiliteler Korrelasyonlar EWMA Varyans/Kovaryans Matrisi Hesaplar Parametrik VAR Tarihi Benzetme VAR Monte Carlo VAR Contributory VAR Risk Raporu VERİ VAR HESABISONUÇ HER ÜRÜN VE MASA İÇİN RİSKE MARUZ DEĞER’İ HESAPLAYABİLİRİZ Pozisyon-bazında VAR

Notes: N Page 18 Parametrik VAR -- risk faktörlerinin volatilitelerini ve korrelasyonlarını kullanan linner formülleri uygulayarak hesaplanır Monte Carlo Simülasyonu VAR -- risk faktörlerinin istatistiki analizine dayanan rastsal senaryolar altında hesaplanır Tarihi-benzetme VAR -- geçmiş piyasa hareketlerini takip eden senaryolar altında hesaplanır RİSKE MARUZ DEĞER HESAPLARINDA KULLANILAN ÜÇ AYRI TEKNİĞİN DEĞİŞİK FAYDALARI VARDIR

Notes: N Page 19 PARAMETRİK MONTE CARLO TARİHİ BENZETME ÖRNEK PORTFÖY DAĞILIMLARI VE VAR SONUÇLARI... TÜRKİYE GİBİ VOLATİLİTESİ YÜKSEK PİYASALARDA HER ÜÇ TEKNİĞİNDE KULLANILMASI FAYDALIDIR  = 100 PARAMETRİK, MONTE CARLO VE TARİHİ BENZETME TEKNİKLERİ FARKLI SONUÇLAR VEREBİLİR...

Notes: N Page 20 BANKANIN ALDIĞI PİYASA RİSKİNİN TAMAMEN ANLAŞILMASI İÇİN RMD’YE İLAVETEN SENARYO VE KRİZ ANALİZİ UYGULANMASI ŞARTTIR PİYASA RİSKİNİ ÖLÇMEK İÇİN RİSKE MARUZ DEĞER YÖNTEMİNE EK OLARAK KRİZ SENARYOLARI DA ANALİZ EDİLMELİDİR VAR hesapları genellikle kısa dönemli, tarihi piyasa verilerine dayandığından büyük krizleri hesaba katmayabilir –Politik Krizler –Likidite Krizi –Devalüasyon –Asya ve Rusya Krizleri Olmuş veya olası krizlerde bankanın ne kadar kaybedebileceğini tahmin etmek, gerekli önlemleri almak gerekir

Notes: N Page 21 RİSKE MARUZ DEĞER KANUNİ SERMAYE YETERLİLİĞİ VE EKONOMİK SERMAYE HESAPLARINDA DA KULLANILIR BIS’in VAR’a dayalı sermaye formülü = (10-günlük VAR) x (BIS Çarpanı) –Bankanın hedeflediği reyting –Piyasanın likiditesi –Risk limitleri ve kontrolleri –Piyasada aşırı dalgalanmalar –Kredi ve operasyonel risklerle dağılımın etkisi –Yüksek reyting için daha fazla sermaye –Likiditesi az pozisyonlar için daha fazla sermaye –Sıkı kontrol için daha düşük sermaye –Aşırı dalgalanmalar için daha fazla sermaye –Portföy çeşitlendirmesi ne kadar yüksekse o kadar az sermaye Ekonomik sermaye için kullanılan formül buna benzer, fakat çarpan bir çok faktöre dayanarak belirlenir

Notes: N Page 22 RİSKE MARUZ DEĞER VE EKONOMİK SERMAYE KULLANILARAK RİSK LİMİTLERİ BELİRLENMELİDİR Riske dayalı limitler risk kontrolü, risk alma kapasitesinin paylaşımı, yetki dağılımı ve kanuni sermaye yeterliliğinin belirlenmesi gibi çeşitli stratejik amaçlar icin kullanlır Toplam limit miktarı bankanın ne kadar risk almak istediğine ve sermaye kaynaklarına dayanır VAR, stop-loss ve portföy yoğunluk limitleri belirlenmelidir Limitler yönetim kurulu tarafından onaylanmalıdır Risk yönetimi birimi hazineye günlük limit kullanım raporlarını sunar. Limit kullanımı yonetim kurulu ve genel müdür tarafından her dönem incelenir Traderlar limitleri izin almadan aşamaz: –ilk izinsiz aşma: sözlü uyarı –ikinci izinsiz aşma: yazılı uyarı –üçüncü izinsiz aşma: üst yönetim tarafından belirlenen yaptırımlar Hazineden sorumlu genel müdür yardımcısına kısıtlı limit aşma yetkisi verilmelidir ÖRNEK: GERÇEKLEŞEN KAR/ZARAR, VAR İLE VAR LİMİTİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Gerçekleşen VAR VAR limiti Zaman Kar/Zarar

Notes: N Page 23 PİYASA RİSKİ A. Alım/satım riski B. Aktif/pasif yönetimi

Notes: N Page 24 Uyuşmazlık ünitesinin kurulması ve iç transfer fiyatlandırması sayesinde –Faiz oranı riski uyuşmazlık ünitesinde toplanır –Faiz marjı birimler arasında adil şekilde paylastırılır. Bu sayede çeşitli performans ölçümleri yapılabilir, örneğin birim bazında RAROC ŞİMDİKİ DURUMA/P UYUŞMAZLIK ÜNİTESİ TRL Pasif Aktif TRL Uyuşmazlık Ünitesi Gerçek Fon Maliyeti Ekonomik Fon Maliyeti Ekonomik Fon Maliyeti KURULACAK AKTİF/PASİF UYUŞMAZLIĞI ÜNİTESİ FAİZ ORANI RİSKİNİN MERKEZİ BİR BİÇİMDE YÖNETİLMESİNİ SAĞLAR Aktif Pasif

Notes: N Page 25 ÖRNEK: 3 AYLIK MEVDUAT İLE FONLANAN SABİT FAİZLİ 2 YILLIK KREDİ Getiri Vade 2-yıl3-ay X X Mevduat Marjı Aktif/pasif Uyuşmazlık Ünitesinin Marjı Kredi Marjı AKTİF/PASİF UYUŞMAZLIĞI ÜNİTESİ SAYESİNDE BANKANIN FAİZ KARLARINI MEVDUATLAR, KREDİLER VE FAİZ ORANI RİSKİ AÇILARINDAN İNCELEYEBİLİRİZ

Notes: N Page 26 Değer Faiz Oranı Pasiflerin Değeri Aktiflerin Değeri Fark = Sermayenin Değeri AKTİF VE PASİFLERİN DEĞERLERİ FAİZ ORANI DALGALANDIKÇA DEĞİŞİR FAİZ ORANI RİSKİ HEM GELİRLERDEKİ DEĞİŞİM HEM DE EKONOMİK DEĞERDEKİ DEĞİŞİM OLARAK TANIMLANIR

Notes: N Page 27 AKTİFLER Ticari Krediler Tüketici Kredileri Konut Kredileri Kredi Karti Alacakları Plasmanlar Menkul Kıymetler Hazine Bonoları PASİFLER Çek Hesapları Vadeli Mevduat Hesapları Repo Borçlar BÜTÜN AKTİFLER VE PASİFLER İÇİN RAYİÇ DEĞER HESAPLANMALIDIR

Notes: N Page 28 Volatil Mevduatlar Mevduat tutarı rastgele değişir Vade süresi: kısa Faiz Oranına Bağlı Mevduatlar Faiz oranlarına bağlı olarak değişir Vade süresi: orta Ana Mevduatlar Piyasa koşullarından etkilenmez Zaman içinde artabilir Vade süresi: uzun Mevduatlar Zaman Volatil Faiz Oranına Bağlı Ana FAİZ ORANINDAKİ DALGALANMALAR KREDİ VE MEVDUAT MİKTARLARINI DA ETKİLER

Notes: N Page 29 TRL Kısa, orta ve uzun vadeli mevduat modeli sonucu GAP Kontrakta bahsedilen vadeye dayalı GAP analizi 0-3 ay3-6 ay6-12 ay1-2 yıl2-3 yıl3-4 yıl4-5 yıl5+ EKONOMİK GAP ANALİZİ SONUÇLARI, KONTRAKTA BAHSEDİLEN VADEYE DAYALI GAP ANALİZİ SONUÇLARINDAN FARKLIDIR

Notes: N Page 30 KREDİ RİSKİ

Notes: N Page 31 UL EL Kredi Kayıpları Zaman Kredi Riski Sermayesi Kredi Riski Reservleri (Standart Sapma) (Ortalama) BEKLENEN KAYIP (EL) Tahmin Edilen Ortalama Kayıp Oranı BEKLENMEYEN KAYIP (UL) Kayıp Oranının Volatilitesi KREDİ RİSKİNİ ÖLÇMEK İÇİN BEKLENEN KAYIP (EXPECTED LOSS) VE BEKLENMEYEN KAYIP (UNEXPECTED LOSS) KULLANILIR

Notes: N Page 32 PUANLAMA VE ANALİTİK DERECELENDİRME KREDİ ALANLARIN PROBLEMLİ ÇIKMA OLASILIĞINI HESAPLAMAMIZI SAĞLAR KREDİ MÜŞTERİLERİ DERECEYE GÖRE EDF Derece I II III    Problemli EDF.02% .05% .10%    % DERECELENDİRME TEKNİKLERİ I II III    Problemli S&P AAA AA A    D Moody’s Aaa Aa A    D Skor >    <10 PROBLEMLİ ÇIKMA OLASILIĞI (EDF) KAYBIN ŞİDDETİ (SEVERITY) KREDİNİN TUTARI (EXPOSURE) BEKLENEN KAYIP (EL) = 

Notes: N Page 33 S&P REYTİNGLERİNİN PROBLEMLİ ÇIKMA OLASILIĞI 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% AAABBB+BBBBBB-BB+BBBB-B+BB-AAA KREDİNİN PROBLEMLİ ÇIKMA OLASILIĞI REYTİNG DÜŞTÜKÇE HIZLA ARTAR

Notes: N Page 34 ÇOK FAKTÖRLÜ MALİ MODEL İLE MÜŞTERİLERİN RİSKİ ANALİZ EDİLEBİLİNİR. NİTELİKSEL FAKTÖRLER KATILDIĞINDA ANALİZİN AYRIM GÜCÜ DAHA DA ARTAR PUANLAMA VE ANALİTİK DERECELENDİRME İÇİN ÇEŞİTLİ FAKTÖRLER VE RASYOLAR KULLANILIR Power FAKTÖR SAYISI 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% NİTELİKSEL FAKTÖRLER Finansal Model Analitik Puanlama / Derecelendirme Modeli + Uyarı sinyalleri MALİ FAKTÖRLER Borc Yükü Karlılık Likidite Büyüklük... FAKTÖRLER

Notes: N Page 35 RİSK DERECESİNE AYARLI FİYATLAMA AAAAAAB+B –C+C – Kar Marjı Reyting 4. Çeyrek 3. Çeyrek 2. Çeyrek 1. Çeyrek 20% RAROC için gereken kar marjı RİSKE AYARLI FİYATLANDIRMA SAYESİNDE PİYASADAKİ RASYONEL OLMAYAN FIRSATLARI YAKALAYABİLİRİZ

Notes: N Page 36 Riske-ayarlı Fiyat Ortalama Piyasa Fiyatı Kredi Derecesi DOĞRU FIYATLANDIRMA RED KABUL Fiyatlandırma modeli sayesinde –bankaya değer kazandırmayan krediler verilmez –“iyi” kredilerin karlılığı artarken, “problemli” kredilerin sayısı azalır RİSKE AYARLI FİYAT BEKLENEN KAYIP VE EKONOMİK SERMAYE MASRAFI KULLANILARAK TESBİT EDİLİR Kar Marjı

Notes: N Page 37 OPERASYONEL RİSK

Notes: N Page 38 İŞ RİSKİ Operasyonel risk iki gruba ayrılır Hacim, marj ve giderlerdeki volatiliteden kaynaklanır Hesaplama Yöntemi Hesaplanan OLAY RİSKİ Bir seferlik olaylara dayanan kayıplar: Hatalar, eksiklikler Teknik sistemin çökmesi Afet Matematiksel olarak piyasa riskine benzer Matematiksel olarak kredi riskine benzer Ekonomik SermayeEkonomik Sermaye ve Beklenen Kayıp PİYASA VE KREDİ RİSKİNDEN GERİ KALAN BÜTÜN RİSKLERİ OPERASYONEL RİSK ADI ALTINDA DEĞERLENDİREBİLİRİZ

Notes: N Page 39 Olay Kayıpları ($10M üstündekiler) OLAY ÇEŞİTLERİ Banka çalışanlarının kasıtlı sahtekarlığı veya yanlıs bilgilendirmesi Banka çalışanlarının hatalarından kaynaklanan kayıplar (kasıtsız) Dis faktörlere dayalı şoklar ve felaketler Beklenmedik kaynak kayıpları Doğal afetler Barings Samuel Montagu Prudential Securities Goldman Sumitomo 10,000 1, , BEKLENMEDİK OLAYLAR PEK ÇOK BANKADA CİDDİ SEVİYEDE ZARARLARA YOL AÇMIŞTIR

Notes: N Page 40 BANKA AKTİF YÖN. SİGORTA ENERJİ ŞİRKET LTCM Morgan Grenfell Confed Life Lloyd’s MG PCA Phar- Mor Bausch & Lomb Cendant Kidder Bankers Trust Barings Şüpheli Alım/satımlar Çalısmayan Hedging Alım/satım Zararları Aleyhinde Davalar $350 MM $300 MM $42 MM $350 MM $236 MM $1 BN £3.2 BN $1.3 BN $3.5 BN $1 BN $737 MM Yanlış Karlar Muhasebe Sahtekarlığı Yanlış Gelir Beyanı Kredi Zararları Hatalı Hesap Alım/satım Kayıpları Settlement Gayrimenkul Kayıpları $300 MM “WHEEL OF MISFORTUNE” ŞANSSIZLIK ÇEMBERİ (ERisk.com)

Notes: N Page 41 EKONOMİK SERMAYE VE RİSKE AYARLI KARLILIK

Notes: N Page 42 SERMAYE YETERLİLİĞİ, RİSK KONTROLÜ, SERMAYEYİ EN İYİ ŞEKİLDE KULLANMA STRATEJİK KONULARDIR SERMAYE PLANLAMASI KONTROLDAĞITIM YAPI Faaliyetlerimize yetecek kadar sermayemiz var mı? Sermaye hangi işlere aktarılmalı? Hangi işlerdeki sermaye azaltılmalı? Aktif/pasif yapımızda bir değişikliğe ihtiyaç var mı?

Notes: N Page 43 RİSK ÖLÇÜMLERİ BU KONULARDA ALINACAK KARARLARA IŞIK TUTAR EKONOMİK SERMAYEEKONOMİK VE KANUNİ SERMAYE Kredi Riski Sermayesi = 25% Piyasa Riski Sermayesi = 50% Operasyonel Risk Sermayesi = 25% Kredi Riski Piyasa Riski Operasyonel Risk C M O Eski Yeni Ekonomik Sermaye Minimum Kanuni Sermaye Eldeki Sermaye ve Reservler

Notes: N Page 44 ÖRNEK BİR PORTFÖYRİSK YOĞUNLUĞU AZALTILMIŞ PORTFÖY Toplam Kayıp D C A Şirketi B Toplam Pozisyon =$ 1000 MM Ekonomik Sermaye ~$ 50 MM Olasılık C A B ÖRNEĞİN, RİSK ÖLÇÜMLERİ RİSK YOĞUNLAŞMALARINI TESBİT EDER, SERMAYE GEREKLİLİĞİNİ DÜŞÜRMEK İCİN GEREKECEK STRATEJİK KARARLARIN ALINMASINDA YARDIMCI OLUR Toplam Pozisyon =$ 1000 MM Ekonomik Sermaye ~$ 30 MM Toplam Kayıp

Notes: N Page 45 TÜM BİRİMLER ÖRNEK BİRİM -20% 0% 20% 40% 0%25%50%75%100% Toplam Ekonomik Sermaye RAROC Hedef Getiri Toplam Birim Karının Yüzdesi 33%67%100% 0% 50% 100% 150% Toplam Müşterilerin Yüzdesi RAROC SAYESİNDE İŞ BİRİMLERİNİN RİSKE AYARLI KARLILIĞI ORTAYA ÇIKAR... Not: Her basamak bir birimi sembolize eder

Notes: N Page 46 Günlük Ortalama Kar/Zarar Günlük Kar/Zarar Volatilitesi RAROC Toplam Risk Sermayesi “Optimal Sonuç” A C G K L H J Ortalama F D E B M N I O 200% 150% 100% 50% 0% -50% -100% -150% 20%40%60%100% A B C D E F G H I J K L M N O TRADER’LARIN DEĞERLENDİRMESİ Not: Her harf bir trader 80%... RAROC YÖNETİCİLERİN PERFORMASINI DEĞERLENDİRMEDE DE KULLANILABİLİNİR

Notes: N Page 47 HİSSEDARA TOPLAM KATMA DEĞERİN TOPLAM SERM AYEYLE KARŞILAŞTIRMASI Hissedara Katma Değer (Endeks) Toplam Sermaye (Endeks) M/B = 2.8:1 M/B = 1.6:1 M/B = -0.4:1 HİSSEDARA KATMA DEĞER ÖLÇÜMLERİ BANKANIN BİR PORTFÖY GİBİ YÖNETİLMESİNİ SAĞLAR

Notes: N Page 48 RİSK İNDİRİMİ VE SERMAYENİN YENİDEN DAĞILIMININ RAROC ÜZERİNDEKİ ETKİSİ % 54% 101% : Bugün2: Risk Eksenli Kredi Politikası 3: 2 + Sermayenin Yeniden Dağılımı 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% Ekonomik Sermaye RAROC ÇALIŞTIĞIMIZ BANKALAR RİSKE AYARLI KARLILIK ÖLÇÜMLERİ IŞIĞINDA ALDIKLARI KARARLAR SAYESİNDE BÜYÜK KARLAR SAĞLADILAR

Notes: N Page 49 Krediler Faiz Marjı(%) GELİR Ortalama EDF% Ortalama LGD% KAYIPLAR 10, % 0.53% 55% $90 ($29) Komitede incelenen krediler Kommite masrafı (kredi başına) Hizmet masrafları 12, % GİDERLER KAR EKONOMİK SERMAYE ($47) $14 $391 RAROC %8% 10, % 0.41% 50% $103 ($21) 4, % ($30) $52 $323 20% Daha iyi fiyatlandırma Problemli kredi oranında azalma Daha iyi karşılık yönetimi Azalan komite sayısı Hizmet masraflarında azalma Yükselen kar Artan RAROC Azalan kredi giderleri Şimdiki Risk Eksenli RİSK EKSENLİ BİR YÖNETİM, “DAHA HIZLI, DAHA İYİ VE DAHA UCUZ” OLACAKTIR

Notes: N Page 50 TAKTİK Bu Müşterinin riski nedir? Hangi müşteriler karlı? Alınan risk limitler icinde mi? Krediler nasıl fiyatlandırılmalı? Portföyümün risk profili nedir? Portföyün hangi kısımları riske ayarlı karlı? Hangi iş kollarında büyümeliyiz? Aldığımız riski kaldıracak kadar sermayemiz var mı? STRATEJİ Derece EDF.020%.10%.50% 2.00% Fiyatlama Fiyat = Fon maliyeti + Faiz-dışı Giderler + Beklenen Kayıp + Sermaye Maliyeti Müşteri Karlılığı Faiz Marjı + Faiz- dışı Gelir - Faiz- dışı Gider - Beklenen Kayıp ÷ Sermaye = RAROC Risk/Karlılık Birim Karl ı l ığı Zaman VAR Gercekleşen VAR Fazla Sermaye Yeterliliği Portföydeki Risk Dereceleri % Portfoy RİSK ÖLÇÜMLERİ SONUCUNDA, KRİTİK KARARLARI DESTEKLEYECEK GEREKLİ BİLGİLER ORTAYA ÇIKARTILIR Ekonomik Sermaye Eldeki Sermaye Limit