Türk Toraks Derneği 14. Yıllık Kongresi 13-17 Nisan 2011 Side - Antalya Cumhuriyetin İlk Yıllarında, İzmir Verem Mücadele Cemiyeti’nin Propaganda Faaliyetleri Yrd. Doç. Dr. Mahmut Gürgan Bezmialem Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi AD. Bu sunumda çıkar çatışması yoktur

İzmir Veremle Mücadele Cemiyet-i Hayriyesi TBMM döneminde veremle mücadele için başlatılan ilk girişimlerden biri, düşman işgalinden kurtarılan İzmir’de, Dr. Behçet Salih’in (Uz) öncülüğünde, “İzmir Veremle Mücadele Cemiyet-i Hayriyesi” adı ile bir dernek kurulmasıdır.

Dr. Behçet Salih Bey (UZ) Kızlarından birinin verem sonucunda hayatını kaybetmesi nedeniyle veremle mücadeleye önem veren Dr. Behçet Salih Bey (Uz), 1922 yılında İtalya’ya yaptığı bir seyahatte, bu ülkede verem hastalığına karşı verilen mücadelede gönüllü kuruluşların önemini gözlemlemiş ve Luvarno şehrinde gördüğü sanatoryumdan çok etkilenmişti Dr. Behçet Salih Bey, İzmir’e döndüğünde, benzer bir gönüllü kuruluş oluşturma amacıyla harekete geçerek.

Kuruluş 18 Şubat 1923 tarihinde Anadolu Eczanesinin üst katında bir toplantı düzenleyerek bir yönetim kurulu oluşturulmuştur. Yönetim kurulu ilk iş olarak gazetelere ilanlar vererek derneğin amaçlarını ve yapılacak genel toplantıyı halka duyurmuştur. Şehrin ileri gelenleri, matbuat ve hükümet erkânı, İzmir tüccar ve münevverlerinden üç yüz kişinin katılımıyla yapılan bu genel toplantıda, bilim ve propaganda kurulları oluşturulmuştur

Bilim kurulu Bilim kurulunun ilk hedefi bir dispanser açmak olmuştur. 17 Eylül 1923 tarihinde “Bir Numaralı Hasta Bakımevi” adıyla geçici bir dispanser kurulmuştur 1925 yılında Beyler Sokağında bir arsa satın alınmış ve üzerine inşa edilen yeni dispanser, 18 Şubat 1927’de törenle açılmıştır. Başlangıçtan 1930 yılına kadar 10073 hasta bakılmış, 1100 «veremli bulunmuştur.»

Konferanslar Propaganda kurulu Halka yönelik konferanslar düzenlemiş, bu konferansların ilki Dr. Behçet Salih Bey tarafından “Tayyare” sinemasında verilerek, halktan 750 liralık bağış toplanmıştır.

Seyyar müzeler Ayrıca sinemalarda veremle ilgili belgesel filmler gösterilmiş, “Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekâleti”nin Sağlık Müzesinin ressamları Dr. Hikmet ve Ziya Hüsnü Bey’lere yaptırdıkları resimleri seyyar müzeler eşliğinde en uzak köylere kadar gönderilmiştir.

Afişler Yere atılan balgamları veremin en önemli bulaşma yollarından biri olarak gören Cemiyet yerlere tükürülmemesi konusunda halkı uyarmış, cadde ve sokaklara on binlerce afiş astırmıştır. Bu konuda Cemiyete destek veren İzmir Belediyesi, çeşitli yerlere ve kâğıt sepetlerin yanına tükürük hokkaları yerleştirmiş, sokaklarda yere tükürenlerden birer lira ceza alınması için polis ve zabıta memurlarına talimat vermiştir.

Halkın aydınlatılmasının önemi İzmir Verem Mücadele Cemiyeti “Verem Hakkında Neler Bilmelisiniz? Veremliler ve Birlikte Yaşayanlar İçin Faydalı Hakikatler” isimli bir kitap çıkarmış, Halka parasız dağıtılmak üzere broşürler, ilânlar ve kartpostallar bastırılarak dağıtmış, İzmir'de gazetelerin çıkmadığı cumartesi günleri "Cumartesi" adıyla bir de gazete yayımlamıştır.

Sıhhi Cidal Zamanla “Cumartesi” gazetesini yeterli görmeyen Cemiyet, bunun yerine Aralık 1923 tarihinden itibaren iki ayda bir çıkan "Sıhhî Cidal" adlı bir dergi çıkarmaya başlamıştır. Dergide verem hastalığı, veremden korunma çareleri ve tedavisi konularına ağırlık verilmiş Ayrıca halk sağlığını ilgilendiren yazılar da yer almıştır Arka kapağında Cemiyetin Beyler Sokağındaki dispanserinde, hangi doktorların hangi saatlerde hasta kabul ettiğini gösteren çizelgeler yayınlanmıştır.

Kapak örnekleri

Sıhhat Dergisi Gördüğü rağbet üzerine Sıhhî Cidâl Dergisi zenginleştirilerek, 1928 yılında yayınlanan 9. sayısından itibaren aylık olarak “Cidâl”adıyla 1929 yılından itibaren ise, Latin harfleri ile “Sıhhat” adıyla çıkarılmaya başlanmıştır. Ülkenin her tarafına gönderilen Sıhhat Dergisinde, halkın anlayabileceği sade bir dil kullanılarak, verem hastalığı, bulaşma yolları, korunma çareleri, yerlere tükürmenin zararları, temiz hava ve beslenmenin insan sağlığındaki önemi hakkında bilgi veren makalelere yer verilmiştir. Cemiyet dispanserinin faaliyetleri, çalışma saatleri ve burada görev yapan doktorlar, Cemiyet tarafından düzenlenen konferans, film gösterisi, geziler ve yayın faaliyetleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Ayrıca her yıl şubat ayında yapılan yıllık kongrede konuşulan konular ve okunan idare heyeti raporları hakkında ayrıntılı bilgilere de yer verilmiştir.

Almanak 1930 yılında dernek içeriğinde derneğin tarihçesi, verem hastalığı hakkında bilgiler, İzmir ve çevresine ilişkin verilere yer verilen bir “Sıhhat ve İktisat Mücadele Almanağı” yayımlamıştır.

Almanağın hedefleri: verem mücadele fikrini Türkiye’nin her tarafına, en uzak köyüne ve en uzaktaki köylüsüne kadar ulaştırmak; tüccar ve esnafımızın, millî, fabrikalarımızın, mamulât ve masnuatımızın reklâmlarını yaparak memleketin ticari ve iktisadi kuvvetine yardım etmek

Almanaktaki veriler 1929 yılında: 1396 hasta bakılmıştır. Dispanser müzesini 5030 kişi ziyaret etmiştir. 62 konferans verilmiştir. 10000 bin duvar afişi bastırılarak asılmıştır. 4000 sıhhi kartpostal yaptırılıp dağıtılmıştır. «Sıhhat mecmuası» yayına başlamıştır. Ziyaretçi hemşire uygulaması başlatılmıştır. Ultraviole ve röntgen cihazları alınmıştır.

Teşekkür