Causes of Persistent Dizziness in Elderly Patients in Primary Care Dr. Gülümser KIR DOĞRU Aile Hekimliği AD.

Giriş Yaşlı hastalarda baş dönmesi sık görülen bir durumdur. 65 yaş üstünde %30 oranında görülürken, 85 yaş üstü hastalarda bu rakam %50 oranına çıkmaktadır. Baş dönmesinin benign yada ciddi çok sayıda nedeni olmakla birlikte %20-40 hastada altta yatan bir neden bulunamamaktadır.

Giriş Baş dönmesi birinci basamakta geniş olarak ele alınabilir. Öyleki 1985-95 yılları arasında Hollandalı aile hekimleri sadece %3 hastayı ilgili branşa yönlendirmiştir. Hastalar özellikle ikinci, üçüncü basamaklar ve acil servislerde tetkik edilmektedir. Bu durum birinci basamağa göre efektif incelenme durumunu engellemektedir.

Giriş Bu çalışmanın amacı;birinci basamakta yaşlı hastalarda baş dönmesi tiplerini ve katkıda bulunan nedenleri belirlemektir.

Metod Çalışmaya 45 aile hekiminin hastaları alınmıştır, haziran 2006 ve ocak 2008 arasında yapılmıştır. 65 yaş üstü ve baş dönmesi olan kişiler seçilmiştir. Çalışmadan görme ,işitme , ileri kognitif bozukluğu olan, tekerlekli sandalye kullanan ve İngilizce bilmeyen hastalar çıkarılmıştır.

Metod Baş dönmesi; dönme hissi, denge kaybı, bayılma hissi, sersemlik, instabilite ve dengesizlik, düşme eğilimi ve göz kararması olarak tanımlanmıştır. Katılımcıların sosyodemografik özellikleri, alkol- sigara alışkanlıkları, kullandığı ilaçlar, tıbbi geçmişleri, ve baş dönmesinin özellikleri sorgulanmıştır. Mental değerlendirme, yaşam kalitesi ve baş dönmesinin özelliklerini değerlendiren anketler yapılmıştır.(PRIME-MD, PHO, IHI) Tetkikler uluslarası Delphi prosedürüne göre yapıldı.

Metod Kardiovasküler değerlendirme; nabız, kan basıncı ölçümü, ortostotik hipotansiyon testi, oskültasyon yapılmıştır. Presenkop , çarpıntı, ve eforla baş dönmesi tarifleyen hastalara ekg çekildi. Lokomotor sistem değerlendirmesinde; ön kol, her iki ayak görüntülemesi ve mobilite testi uygulandı.

Metod Nörolojik değerlendirmede; refleks muayenesi, periferal nöropati, Semmes-weinstein monofilament testi yapıldı. Vestibüler değerlendirme; otoskop muayenesi, odiometri ve dix-hall manevrası yapıldı. Ayrıca görme alanı muayenesi yapıldı. Laboratuar olarak hemoglobin ve açlık glukozu değerlendirildi.

Metod Standardize edilmiş bir form oluşturmak üzere aile hekimi, geriatrist, evde bakım hekiminden oluşan ekibin görüşleri alındı. İki aşamalı değerlendirildi. İlk olarak baş dönmesi alt gruplara sınıflandırıldı. İkinci olarak ise baş dönmesi nedenlere göre sınıflandırıldı. Nedenler; ilaç yan etkisi, kvc, iskelet s,metabolik, endokrin, nörolojik, psikiyatrik, vestibüler, görme ve diğer olmak üzere 9 kategoride incelendi. İstatiksel olarak Cohen’s k ,ICC , Landis ve Koch yöntemleri kullanılmıştır.

Sonuç 19 aylık çalışmada 417 katılımcı mevcuttu. Baş dönmesinin günlük yaşama etkisi Dizziness Handicap Inventory skalasına göre yapıldı; 36,3 (SD±19.9)

Sonuç Presenkop en sık görülen tiptir.(%69) Vertigo %41, dengesizlik %40 görülmüştür. %44 hastada 2 ve daha fazla baş dönmesi tipi birden görülmüştür.

Sonuç En sık kardiovasküler nedenlere bağlı baş dönmesi görülmüştür. (%57) Periferal vestibüler hastalıklar (%14), psikiyatrik nedenler(%23) sıklıkta görülmüştür. İlaç yan etkisi ise en sık görülen minor baş dönmesi nedenlerindendir.(%23)

Sonuç %62 hastada 2 ve daha fazla baş dönmesi nedeni bulunmuştur. Kardiovasküler hastalık tanısında; %63 evde bakım hekimi, %35 aile hekimi, %44 geriatrist) İlaç yan etkisi; geriatrist %16, aile hekimi %12, evde bakım hekimi %5 Psikiyatrik hastalık tanısında ; aile hekimi%14, geriatrist %9, evde bakım hekimi %8

Tartışma Baş dönmesi birinci basamakta çok sık görülmesine rağmen tanı amaçlı az miktarda tetkik yapılmaktadır. Diğer çalışmalarda vertigo en sık baş dönmesi tipi olarak bulunmuştur.

Tartışma Birçok çalışmada kvc hastalıklar en sık neden bulunurken bazı çalışmalarda vestibüler sistem hastalıkları en sık neden olarak bulunmuştur. Çalışmada ilaç kullanan hasta sayısı ve kullanılan ilaç miktarı yüksekti, bu durum diğer çalışmalarla sonuç farklılıklarına neden olmaktadır. Tüm bu farklılıklar hasta popülasyonuna bağlı olarak bulunmuştur.

Tartışma Tanı amaçlı sınırlı tetkik imkanı olması çalışmayı kısıtlamıştır. Ayrıca hastalıklarla ilgili branşların katılması uygunmuş gibi görülse de çalışmada özellikle genel yaklaşımda bulunan disiplinler tercih edilmiştir.

Sonuç Baş dönmesinin ve nedenlerinin populasyonda sıklığının bilinmesi yaklaşımda önemlidir. Vestibüler hastalıklar ikinci ve üçüncü basamakta en sık görülen neden olarak görülürken çalışmada da görüldüğü gibi birinci basamakta yaşlılarda kvc hastalıkları en sık baş dönmesi nedenidir.

Sonuç Günlük pratikte baş dönmesi bir çok açıdan değerlendirilmelidir. Birçok neden birinci basamakta tedavi edilebilir; ilaç yan etkisi, depresyon, vb. Nedeni bulunamamış nedenlere yönelik ise ilgili branşlara yönlendirilmelidir.

Kaynak Annals of Family Medicine vol.8, no.3 may/june 2010

Teşekkürler...