Ağrı Dağı Üniversitesi Eğitim Fakültesi Gestalt Kuramı Psk. Dan. Dr. Ş.Gonca ZEREN Ağrı Dağı Üniversitesi Eğitim Fakültesi goncazeren@yahoo.com

Gestalt Almanca bir kelime olan Gestalt; “durum, figür, sima, şekil, form” gibi anlamlara karşılık gelmektedir. Zeren, 2007

Gestalt Kuramının Tarihçesi Gestalt Kuramı, 1912 yılında, Max Wertheimer’in çalışmaları ile başlamıştır. Zeren, 2007

Gestalt Kuramının Tarihçesi Kurt Koffka, Wolfgang Köhler ve Kurt Lewin tarafından geliştirilmiştir. Zeren, 2007

Gestalt Kuramına Göre, Bütün, kendisi oluşturan parçalardan daha fazla anlam taşımaktadır. İnsanlar uyarıcıları bütün ve eksiksiz olarak algılama eğilimindedirler. Bütünü oluşturan parçalardan çok, bu parçalar arasındaki ilişkiler önemlidir. Zeren, 2007

Gestalt Kuramında Algılama Çevreyi algılama biçimi, uyaranları anlamlandırmada en önemli faktördür. Algı bir tür örgütlemedir. Duyu organlarına gelen uyarıcılar, gruplanır, yorumlanır ve örgütlenir. Zeren, 2007

Phi fenomen Gerçekte bir hareket olmadığı halde gidip gelen bir hareket görürüz. Zeren, 2007

Phi fenomen: Görünüşte hareket http://www.aber.ac.uk/media/Modules/MC10220/visper08.html Beyaz noktalar hareket ediyormuş gibi görünüyor. Tıpkı ışıklı ilan panolarında ışığın, hareket ediyormuş görüntüsü vermesi gibi... Zeren, 2007

Prägnanz Yasası Prägnanz Yasası, zihnimizin uyarıcıları algılarken, mümkün olduğunca en iyi, en basit ve en anlamlı biçime dönüştürme eğilimidir. Zeren, 2007

Prägnanz Yasasına ait alt yasalar vardır. Bunlar: Şekil- zemin ilişkisi Yakınlık yasası Benzerlik yasası Tamamlama yasası Süreklilik yasası Basitlik yasası Zeren, 2007

1. Şekil- zemin ilişkisi Yandaki resme bakınca vazo mu görüyorsunuz, yoksa yüz yüze bakan iki insan mı? Algı alanımıza giren temel uyarıcıyı “şekil”, onu çevreleyen ortamı da “zemin” olarak algılarız. http://people.csail.mit.edu/fredo/SIG02_ArtScience/siggraph_Gestalt_talk.pdf Zeren, 2007

Şekil- zemin ilişkisi Zeren, 2007 http://www.allposters.es/-sp/Rostro-de-Mae-West-1935-Posteres_i394155_.htm Zeren, 2007

Şekil- zemin ilişkisi Zeren, 2007 http://people.csail.mit.edu/fredo/SIG02_ArtScience/siggraph_Gestalt_talk.pdf Zeren, 2007

Şekil- zemin ilişkisi Zeren, 2007

2. Yakınlık Yasası Birbirine yakın olan uyarıcıları bir grup gibi algılarız. Zeren, 2007

Yakınlık Yasası Ortadaki kadın hangi adamla birlikte? Zeren, 2007

3. Benzerlik Yasası Birbirine benzer özellikleri olan uyarıcılar, algısal bir bütünlük kazanırlar ve tek bir grup gibi algılanırlar. Zeren, 2007

Benzerlik Yasası Peki ya uyarıcıların tamamı birbirine benzer ama biri farklıysa? Farklı olanı hemen öbürlerinden ayırd ederiz! Zeren, 2007

4. Tamamlama Yasası Tamamlanmamış etkinlikler, biçimler ve sesler tamamlanarak algılanmaktadır. Zeren, 2007

Tamamlama Yasası Tanıdık bir marka! Eksik mi tam mı? Yoksa siz mi tamamladınız? Zeren, 2007

5. Süreklilik / Devamlılık Yasası Aynı yönde giden noktalar, çizgiler vb. birimler birlikte gruplanarak birbirinin devamı gibi algılanırlar. Zeren, 2007

Süreklilik / Devamlılık Yasası Zeren, 2007

6. Basitlik Yasası Öteki unsurlar eşit olduğunda, birey, basit ve düzenli bir biçimde organize edilmiş figürleri algılar. Zeren, 2007

Algısal Değişmezlik Bir objeyi farklı koşullara rağmen aynı obje olarak görmemize “algısal değişmezlik” denir. Gözümüzün retina tabakasına gelen görüntü ile, zihnimizin yorumladığı görüntü aynı değildir. Zeren, 2007

Algısal Değişmezlik Uzaktaki çocuğu küçük, yakındakini büyük görürüz ama ikisini de aynı boyda olarak algılarız. Zeren, 2007

Algısal Değişmezlik http://www.ecn.purdue.edu/VISE/ee637/notes/ColorConstancy/color/ Yukarıdaki küplere bakın. Aynı küp, sabah ve akşam gözümüze farklı renklerde görünür. Oysa biz renkler hiç değişmemiş gibi algılarız. Zeren, 2007

Algısal Değişmezlik Zeren, 2007

Algısal Değişmezlik Zeren, 2007

Davranışın Belirleyicileri Fiziksel çevre Psikolojik çevre Zeren, 2007

1. Fiziksel çevre Yolda yürürken yüzümüze çarpan hava, gördüğümüz tabelalar, insanların yüzleri, bastığımız zeminin sertliği, ayakkabımızın rahatlığı ya da rahatsızlığı, lokantadan gelen yemek kokusu, dizimize sürtünerek yanımızdan geçen kedinin yumuşaklığı gibi milyonlarca uyarıcı fiziksel çevreyi oluşturmaktadır. Zeren, 2007

2. Psikolojik çevre Fiziksel çevreden gelen uyarıcılar, algı yasaları ve algısal değişmezlik ilkelerinden etkilenmektedir. Uyarıcılar algılanırken bireyin inançları, düşünceleri, ihtiyaçları ve tutumları algılamayı etkilemektedir. Fiziksel çevreden gelen uyarıcılar oldukları gibi algılanmazlar, bireyin psikolojik çevresi sanki bir süzgeçmiş gibi süzülerek algılanırlar. Zeren, 2007

Bellek süreci ve bellek izi Çevresel yaşantının, beyinde meydana getirdiği etkinliğe “bellek süreci” ; Bu etkinlik bittiğinde kalan ize de “bellek izi” adı verilir. Zeren, 2007

Unutma Gestaltçılara göre unutmanın iki temel nedeni vardır: Geriye getirmedeki başarısızlık ve iz sitemindeki bozulma. Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme = Kavrama Yoluyla Öğrenme = Seziş Yoluyla Öğrenme Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme En temel özelliği, bireyin problemin çözümünü bir süre düşündükten sonra aniden bulmasıdır. Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme Köhler yaptığı deneylerde, genellikle maymunları kullanmış, kafesin içine sopa, kutu ve baston gibi çeşitli araç- gereç koymuştur. Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme Hayvanlar için, yiyeceklere ulaşmalarını içeren, bir bakışta çözemeyecekleri, problem durumları oluşturmuştur. Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme Hayvan önce problemin çözümü için yollar denemiş, ardından bir süre düşündükten sonra aniden bu araç gereci kullanarak yiyeceklere ulaşmıştır. Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme Zeren, 2007 http://www.pigeon.psy.tufts.edu/psych26/kohler.htm Zeren, 2007

İçgörüsel Öğrenme İçgörüsel öğrenme, bilişsel bir yapıya işaret etmektedir. Deneylerde oluşturulan problem durumunu çözen maymunlar, benzer durumlarla karşılaştıklarında, önceki çözümleri ve benzerlerini kullanmışlardır. Bir diğer deyişle, problemin çözümüne ilişkin içgörü kazanmışlardır. Zeren, 2007

Üretici Düşünme Wertheimer, problemleri iki biçimde çözdüğümüzü ifade etmektedir: A türü çözümler; yaratıcılık ve içgörünün olduğu çözümlerdir; B türü çözümler ise; anlamadan kuralları ezberlemeye dayalı çözümlerdir. Zeren, 2007

Üretici Düşünme Üretici düşünme, A türü çözümler üretebilmeyi gerektirir. B türü çözümler, ezbere dayalı olduğu için yeni durumlarda kullanılamazlar. Zeren, 2007

Aşağıdaki sayı dizisine 15 saniye bakın Aşağıdaki sayı dizisine 15 saniye bakın. Sayıları bakmadan doğru sırayla hatırlayabilir misiniz? 1 4 9 1 6 2 5 3 6 4 9 6 4 8 1 Zeren, 2007

Wertheimer tarafından yapılan deneyde, deneklerden çoğu ancak bir-iki rakamı hatırlayabilmiş, deneyin üzerinden birkaç hafta geçtikten sonra ise, deneklerin çoğu hiçbir rakamı hatırlayamamışlar. Zeren, 2007

Başka bir denek grubuna ise sayıların bir araya getiriliş ilkesini bulmaları söylenmiş. Birden dokuza kadar olan rakamların karelerinden oluşturulmuş bu diziyi çözen bu gruptaki denekler, deneyin üzerinden haftalar geçtikten sonra bile sayıları doğru olarak hatırlayabilmişler. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Derslerin bütünlük içinde yürütülmesi algılamayı, zihinde tutmayı ve hatırlamayı kolaylaştıracağından öğretmenlerin; dersi planlamaları, konuları basitten karmaşığa doğru basamaklandırmaları, konuları mümkün olduğunca yarım bırakmadan ele almaları, yeni konulara geçerken eski konularla bağlantı kurmaları, her derse bir önceki dersin tekrarı ile başlamaları önerilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Etkili bir öğretmen, öğrencilerini tanıyan ya da tanımaya çalışan öğretmendir. Bu nedenle öğretmenlerin; öğrencilerin belli davranışlarına bakarak onları etiketlememeleri, davranışlarını değerlendirirken onları bütüncül bir yaklaşımla ele almaları önerilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Algıyı bireyin fiziksel çevresinden çok psikolojik çevresi etkilemektedir. Bu nedenle, öğretmenlerin; her bir öğrencinin olayları, konuları algılama ve anlamlandırma biçimlerinin farklı olabileceğini unutmamaları, öğrencilerinin psikolojik yapılarını tanımaya çalışmaları, onların ihtiyaçlarına dönük düzenlemeler yapmaları önerilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Gestalt Kuramında şekil- zemin ilişkisi önemli yasalardan biridir. Öğretmenin “şekil” konumunu kaybetmemesi için; derste monoton olmaması, değişik materyaller ve dikkat çekme yöntemlerini kullanması önerilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Yakınlık yasasına göre, birbirine yakın olan uyarıcıları, benzerlik yasasına göre de birbirine benzer uyarıcıları, zihnimiz gruplandırarak bir bütün halinde algılama eğilimindedir. Öğretmenlerin; öğrencilerden hatırlamalarını istediği konulardan birbirine yakın ve benzer olanları gruplayarak zihinlerinde tutmalarına yardımcı olması önerilebilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Bireyin problemin çözümünü bir süre düşündükten sonra aniden bulması, içgörüsel öğrenmeye işaret etmektedir. Okulda öğretmenlerin; gerekli malzemeyi hazırlayarak, öğrencilerin çeşitli problemlere çözümler üretmelerini istemeleri, öğrencilere problemi iyi anlamaları, birimler arasındaki ilişkileri fark etmeleri ve olası çözüm yollarını bulmaları için rehberlik etmeleri, bu sırada öğrencilere yeterli zamanı vermeleri, gerekirse onları cesaretlendirmeleri önerilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Gestaltçılar öğrenilenlerin beyinde meydana getirdiği etkinliğe “bellek süreci” ; bu etkinlik bittiğinde kalan ize de “bellek izi” demektedirler. Öğretmenlerin; bellek izine ulaşamamayı, yani unutmayı önlemek için, sınıfta konuları belli aralıklarla tekrarlamaları, evde tekrar etmeleri için öğrencileri yönlendirmeleri önerilebilir. Zeren, 2007

Eğitsel Sonuçlar ve Öğretmenlere Öneriler Gestalt Kuramcıları, ezbere dayalı öğrenme yerine üretici düşünmenin önemini vurgulamaktadırlar. Öğretmenlerin; öğrencilere olayları ve olguları ezberletmek yerine nedenlerini anlatması ya da nedenlerini bulmaları için öğrencileri yönlendirmesi, sınıfta bu konularda tartışmaların yürütülmesini özendirmesi önerilir. Zeren, 2007

Kaynakça Bilge, F. (2002). Gestalt ve insancıl yaklaşımda öğrenme, (Edt. B. Yeşilyaprak), Gelişim ve öğrenme psikolojisi, PegemA Yayıncılık, Ankara. Child, D. (2007). Psychology and the teacher, Continuum International Publishing Group, New York. Cüceloğlu, D. (1999). İnsan ve davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul. Dictionary Portal. (2007). Almanca- Türkçe çeviri. http://www.almancasozluk.gen.tr/index.php?search=ok&lang=tr&word=gestalt adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Elliott, S.N., Kratochwill, T.R., Cook, J.L. &Travers, J.F. (2000). Educational psychology: effective teaching, effective learning, Mc Graw Hill, Boston. Esher, M.C. (2007). Fishes and birds, perceiving pattern and shape. http://www.graphics.cornell.edu/~jaf/projects/pn/form.html adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Hohn, R.L. (1995). Classroom learning and teaching, Longman Publishers, USA. Kaygusuz, C. (2007). Gestalt öğrenme kuramı (Edt. A. Kaya), Eğitim psikolojisi, PegemA Yayıncılık, Ankara. Köhler, W. (1925). The mentality of apes. http://books.google.com/books?id=hOFJysQuHIYC&pg=PP1&dq=The+Mentality+of+Apes&sig=uQRWn8_ogBMCTXCvLUp8GnH5HYo#PPP1,M1 adresinden 12 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Köhler, W. (1947). Gestalt psychology (reissued 1992), Liveright, New York. Özakpınar, Y. (2007). Bilişsel psikoloji. http://dis.fatih.edu.tr/store/docs/66656EWXszetY.doc adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Senemoğlu, N. (2004). Gelişim öğrenme ve öğretim, Gazi Kitabevi, Ankara. Sözlük. (2007). From language to language. http://www.sozluk.de/ adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Süper Sözlük. (2007). Almanca- Türkçe Sözlük. http://mydictionary.dyndns.org/dict/seek/translator adresinden 30 Ağustos 2007 tarihinde elde edilmiştir. Ünver, G. (2007). Bilişsel yaklaşım Gestalt kuramı, (Edt. A. Ulusoy), Eğitim psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara. Woolfolk, A.E. (1998). Educational psychology, Allyn and Bacon, Boston. Zeren, 2007