SPORA KATILIM ÖNCESİ DEĞERLENDİRMELER DOÇ. DR. UFUK ŞEKİR UÜTF SPOR HEKİMLİĞİ AD.

SPOR ÖNCESİ DEĞERLENDİRME Düzenli tıbbi kontrol hala sorun. ABD’ de 6 milyondan fazla sporcu taraması Düzenli hekim kontrolü sadece kronik hastalığı olan çocuklarda. Sıklıkla ergenlerdeki tek muayene. Son yıllarda öneminde artış olmakta. Spor yapan ve spora yeni başlayan çocukların sağlık kontrolü yerine geçmekte.

SPORCU BAKIŞ AÇISI - GENELLİKLE OLUMSUZ - SPORDAN MEN EDİLME ENDİŞESİ

YARARLARI Sporcuların %1’i spordan men edilirken, %3 ila %15’inde ek araştırmalara ihtiyaç duyulur. Spordaki performans arttırılabilir ve yaralanmaların önüne geçilebilir. Çocuklarda fiziksel matürasyon düzeyi belirlenir. Doktor ile sporcu arasında olumlu ilişki sağlanır.

TEMEL HEDEF SPORCUNUN VEYA SPOR YAPAN ÇOCUĞUN; SAĞLIĞINI KORUMAK ! VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK !

AMAÇLAR BİRİNCİL İKİNCİL Yaşamı tehdit edecek veya ani ölüme yol açabilecek durumları tespit etmek Sporcunun genel sağlık durumunu değerlendirmek Mevcut yaralanma durumunu değerlendirmek Mevcut performansı belirlemek Yaralanmaya yol açabilecek durumları ortaya koymak Matürasyonu incelemek Yasal şartları yerine getirmek Zorlayıcı tıbbi neden olmadığı sürece spordan men etmemek

SÖD’ nin ETKİSİ 12-35 YAŞLARINDA SPORCU OLAN VE OLMAYANLAR (1979-2004) SPORCULARDA ANİ ÖLÜM %89 AZALDI SPORCU OLMAYANLARDA ORAN DEĞİŞMEDİ İKİ ÖNEMLİ BULGU: SÖD ŞÜPHELENİLMEYEN KALP HASTALIĞI TESPİTİNDE ETKİLİ (İLK KEZ) TESPİT EDİLMESİ SPORCULARDA ANİ KARDİYAK ÖLÜMÜ AZALTIYOR Corrado D, Basso C, Pavei A, ve ark. Trends in sudden cardiac death in young competitive athletes after implementation of a preparticipation screening program. JAMA Oct. 4;296:1593-1601, 2006.

SÖD’ nin ETKİSİ Corrado D, Basso C, Pavei A, ve ark. Trends in sudden cardiac death in young competitive athletes after implementation of a preparticipation screening program. JAMA Oct. 4;296:1593-1601, 2006.

ZAMANLAMA YAPILAN SPOR AKTİVİTESİNE BAĞLI ( SEZON DÖNEMLERİ ) YENİ SPORA BAŞLAYAN HERKESE SPORCULARA SEZON BAŞLAMADAN 6-8 HAFTA ÖNCE

İKİ ÖNEMLİ BÖLGE KALP - DOLAŞIM SİSTEMİ KAS - İSKELET SİSTEMİ

S.Ö.D. - AMERİKA YAKLAŞIMI Aile ve Kişisel Anamnez, Fizik Muayene Negatif Pozitif Spora Katılıma Uygun İleri Tetkik Negatif Pozitif İleri İnceleme

Aile ve Kişisel Anamnez, Fizik Muayene S.Ö.D. - İTALYA YAKLAŞIMI Aile ve Kişisel Anamnez, Fizik Muayene ve EKG Negatif Pozitif Spora Katılıma Uygun İleri Tetkik Negatif Pozitif İleri Tetkik: Eko, Efor testi, Holter, Kardiyak MRI, Anjio, EFÇ İleri İnceleme

EKG Taramasının Etkisi HKMP’ ye bağlı ani kardiyak ölüm (%)

MALİYET KONUSU (ABD BAKIŞI) SPOR GEÇMİŞİ ANAMNEZİ VE FİZİK MUAYENE = 50$-100$ EKG = 75$-150$ EKO = 1000$-2000$ 10.000.000 SPORCU RUTİN TARAMADA EKG KULLANILMASI = 750.000.000$ / YIL YANLIŞ POZİTİF SONUÇ  İLAVE TETKİK  MALİYET ARTIŞI 300 SPORCUYU KURTARMAK İÇİN TOPLAM MALİYET  2 MİLYAR $ KURTARILAN BİR YAŞAM MALİYETİ = TAHMİNEN 3-6 MİLYON $

TIBBİ ANAMNEZ Kas iskelet sistemi yaralanmalarının saptanmasında %92’ lik bir özgüllüğe sahip. Sorunların %63 ile %74’ ü ortaya konmakta. Sporcular bazı sorunları saklayabilirler. Çocuklarda anamnez bilgileri ebeveynler tarafından doğrulanmalı. Hazır anamnez formlarının ayrı ayrı doldurduklarında bilgilerin %39 oranında benzerlik gösterdiği bildirilmiştir ( Risser 85 ).

KRİTİK SORULAR-1 Egzersiz sırasında veya sonrasında baygınlık ? Egzersiz sırasında göğüs bölgesinde huzursuzluk, ağrı, basınç ? Egzersiz sırasında çarpıntı ? Egzersiz sırasında nefes darlığı ? Daha önce doktor tarafından yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, kalpte üfürüm olduğu ifade edildi mi ? Daha önce ailenizde belli bir nedene bağlanmayan ölüm oldu mu? Ailenizde 50 yaşından genç kişilerde kalp problemi olan var mı ? Ailenizde 50 yaşından önce ani ölüm oldu mu ?

KRİTİK SORULAR-2 Ailenizde veya sizde Şeker hastalığı var mı ? İlaç kullanımı ? Alerji ? Geçirilmiş nöbet ? Tek organ varlığı ? Bilinç kaybıyla birlikte olan kafa travması ? Daha önce hastaneye yatış, operasyon ? Önceki kas - iskelet sistemi yaralanmaları ? İllegal madde kullanımı ?

FİZİK MUAYENE Kapsamlı olması gerekmemektedir. Yapılacak spora göre içeriği belirlenebilir. Tıbbi anamnez sırasında belirtilen problemler daha ayrıntılı incelenmelidir.

İÇERİK Boy ve kilo ölçümü Göz muayenesi Kalp - dolaşım sistemi Solunum sistemi Abdominal muayene Deri Genito - üriner sistem Matürite ( Tanner sınıflaması ) Kas - iskelet sistemi

GÖZ Görme keskinliği Koruyucu göz cihazı Gözlük veya kontakt lens Eşit pupil büyüklüğü ( Anizokori )

KALP - DOLAŞIM SİSTEMİ Kalp sesleri değerlendirmesi ( S1 ve S2 ) “fizyolojik”, “sabit” ve/veya “parodoksal” çiftleşme Üfürüm Supin (otururken)/Ayakta & Dinamik/Statik Valsalva manevrası veya ayakta artış gösteren üfürüm >3/6 sistolik üfürüm Diyastolik üfürüm Periferik nabızlar ( radyal - femoral ) Kan basıncı Marfan sendromu belirtileri

SOLUNUM SİSTEMİ Simetrik toraks hareketleri Göğüs duvarı deformitesi Solunum sesleri Astım değerlendirmesi

ABDOMİNAL MUAYENE KİTLE ORGANOMEGALİ ( KARACİĞER - DALAK ) BÖBREKLER

DERİ AKNE BULAŞICI CİLT HASTALIKLARI HERPES SCABİES

GENİTO - ÜRİNER SİSTEM Özellikle erkeklerde dış genitaller Tek testis veya inmemiş testis Testis kitlesi Herni Kızlar rutinde değerlendirilmiyor Tanner sınıflaması

KAS - İSKELET SİSTEMİ Anormal bulguların %38.3’ ü kas-iskelet sistemi orjinli (Strong ve Linder, 82). Diz ve ayak bileği en sık yaralanan eklemler. 13 maddeyi içeren fonksiyonel bir değerlendirme ( 2 dakika ). Omuz, diz ve ayak bileği stabilite testleri. Daha önceki yaralanmalar veya cerrahi uygulamaya yönelik değerlendirme.

KAS - İSKELET SİSTEMİ

SPORA İZİN VERME YARALANMA/HASTALIK RİSKİ ARTIYOR MU ? BAŞKA BİR SPORCU RİSK ALTINDA MI ? TEDAVİ SONRASI ( İLAÇ - REHAB - BRACE ) ? TEDAVİ SIRASINDA SINIRLI KATILIM ? ALTERNATİF ?

SPORA KATILIM İÇİN ÖNERİLER-1

SPORA KATILIM İÇİN ÖNERİLER-2

SPORLARIN SINIFLANDIRILMASI

STATİK & DİNAMİK SINIFLAMA A. Düşük Dinamik B. Orta Derece Dinamik C. Yüksek Dinamik I.Düşük Statik Bilardo Beysbol Badminton Golf Masa Tenisi Futbol Bowling Voleybol Koşu (uzun) II. Orta Derece Statik Dalış Motosiklet Eskrim Sörf Basketbol Buz Hokeyi Araba Yarışı Rodeo Yüzme III: Yüksek Statik Jimnastik Vücut Geliştirme Boks Karate/Judo Güreş Bisiklet Halter Dekatlon

SPORA BAĞLI ANİ KARDİYAK ÖLÜM SEYREK, ANCAK TRAJİK BİR OLAY SPORA BAĞLI ÖLÜMLERİN ÇOĞUNUN NEDENİ (%95) 0.3 - 1 / 100.000 SPORCU / YIL ABD’ DE YILDA 300 ÖLÜM

SPORA BAĞLI ANİ KARDİYAK ÖLÜM TANIM KARDİYOVASKÜLER KAYNAKLI BEKLENMEDİK - ANİ ÖLÜM SEMPTOMLARIN BAŞLAMASINDAN 1 - 12 SAAT SONRA BİLİNÇ KAYBI SPORCULARDAKİ ANİ ÖLÜMLERİN ÇOĞU SPOR SIRASINDA VEYA HEMEN SONRASINDA OLUR BAZI ÖLÜMLER İSTİRAHAT VEYA UYKU SIRASINDA OLUR

SPOR DAĞILIMI (ABD VERİLERİ) SAYI

SAAT ARALIĞI (ABD VERİLERİ) SAYI

NEDENLERİ (ABD VERİLERİ) ˂ 35 YAŞ

NEDENLERİ (ABD VERİLERİ) ˃ 35 YAŞ

NEDENLERİ (İTALYA VERİLERİ, VENETO BÖLGESİ) KV NEDEN TOPLAM SPORCU (+) SPORCU (-) n = 300 n = 55 n = 245 ATEROSKLEROTİK KALP HASTALIĞI 58 10 48 ARİTMOJENİK SAĞ VENTRİKÜL DİSPLAZİSİ 37 12 25 MİYOKARDİT 32 5 27 MVP 6 21 İLETİM SİSTEMİ ANOMALİSİ 4 HİPERTROFİK KARDİYOMİYOPATİ 23 1 22 AORT RÜPTÜRÜ 11 DİLATE KARDİYOMİYOPATİ KORONER ARTER ANOMALİSİ 8 7 AORT STENOZU POST-OP KORONER KALP HASTALIĞI PULMONER EMBOLİ 3 LONG QTc SENDROMU

NEDENLERİ (KALP DIŞI) HİPERTERMİ RABDOMİYOLİZ ASTMA GASTROİNTESTİNAL KANAMA EGZERSİZ ANAFİLAKSİSİ BELİRSİZ (KOKAİN ?)

NEDENLERİ (MİYOKARD İSKEMİSİ) ATEROSKLEROTİK KORONER ARTER HASTALIĞI ( 35 YAŞ ÜSTÜ SPORCULARDA EN SIK ÖLÜM NEDENİ ) KORONER ARTER SPAZMI KORONER ARTER TROMBOZU MİYOKARD İÇİ KÖPRÜLENME (BRIDGING) HİPOPLASTİK KORONER ARTER ANOMALİLİ KORONER ARTER ORJİNİ KORONER ARTER DİSEKSİYONU

NEDENLERİ (YAPISAL ANOMALİ) HİPERTROFİK KARDİYOMİYOPATİ ( 35 YAŞ ALTI SPORCULARDA EN SIK ÖLÜM NEDENİ ) AORT STENOZU SAĞ VENTRİKÜL DİSPLAZİSİ MARFAN SENDROMU KALP KAPAK HASTALIĞI, ÖRN: MİTRAL KAPAK DİLATE KARDİYOMİYOPATİ

NEDENLERİ (ARİTMİ) WOLFF - PARKINSON - WHITE SENDROMU UZUN QTc SENDROMU VENTRİKÜLER ARİTMİLER BRUGADA SENDROMU POST-OP KONJENİTAL KALP HASTALIĞI

NEDENLERİ (FARKLI NEDENLER) MİYOKARDİT ANABOLİK STEROİD KULLANIMI KOKAİN / DİĞER İLLEGAL İLAÇ KULLANIMI SARKOİDOZ PENETRE EDİCİ OLMAYAN GÖĞÜS TRAVMASI ( COMMOTIO CORDIS )

RÖLATİF İNSİDANS (SEDANTER) Koroner Ateroskleroz 80 Miyokardit Kardiyomiyopati  Hipertrofik --- Dilate % Koroner Anomaliler Konjenital Q-T Sendromu 10 SV displasizi 15 30 40 Yaş Aralığı

RÖLATİF İNSİDANS (SPORCU) Koroner Ateroskleroz 80 Kardiyomiyopati  Hipertrofik --- Dilate Koroner Anomaliler % Miyokardit Aort Stenozu – Hastalığı 10 RV dysplasia 15 30 40 Yaş Aralığı

SONUÇ Sporcu ve spora yeni başlayanlar için önemli ve gerekli. Temel amaç sağlığın korunması ve güvenliğin sağlanması. Spor arenasını sporcular için biraz daha güvenli kılar. Aktivite seçiminde yardımcı olabilir. Hekim ile olumlu ilişkiler sağlar. Yaralanmalardan korunma, tedavi, ilaç kullanımı ve alışkanlıklar hakkında bilgi verebilmelidir.

www.sporhekimligi2011.org