İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ www.auzef.net Tarih Notları

(Sun Zu (M.Ö.600); Savaş Dersleri El Kitabı) “Düşmanlarınız arasındaki farklılıklardan yararlanın, her türlü bağış, hediye ve armağanla durumundan memnun olmayanları kendi yanınıza çekin.” (Sun Zu (M.Ö.600); Savaş Dersleri El Kitabı) 13 Makaleden oluşan Çin Savaş Kitabı

(M.S.VIII. Yüzyıl) II.Göktürk Devleti “… Ey TÜRK budunu (milleti), ÇİN’in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma, yok olursun…” Orhun Yazıtları (M.S.VIII. Yüzyıl) II.Göktürk Devleti

ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİ Türklerde, yarı göçebe yaşam tarzı vardır. (Yaylak-Kışlak), sebebi; Coğrafi Koşullar. Ülke hükümdar ailesinin ortak malıdır. (Bu anlayış ilk Türk Devletlerinin ömrünün kısa olmasına ve çabuk yıkılmalarına sebep olmuştur) Türk devletlerinde ilk yazılı belgeler KUTLUK (II.Göktürk) devletine aittir ORHUN KİTABELERİ. İlk defa yerleşik hayat geçen ve şehir kuran Türk devleti UYGURLAR’dır.

ORTA ASYA BOZKIRLARI

TÜRK GÖÇLERİNİN SEBEPLERİ 1. Orta Asya’nın çölleşmesi ve kuraklık. (Temel ve ekonomik, doğal sebep) 2. Salgın hastalıklar, hayvan hastalıkları. 3. Taht kavgaları, iç çatışmalar. (KUT anlayışı) 4. Çin ve Moğol baskıları. (Siyasi sebep) 5. Boylar arası mücadele. (Siyasi sebep, bağımsızlık anlayışı) 6. Nüfus artışı ve geçim sıkıntısı. (Ekonomik sebep)

TÜRK GÖÇLERİNİN SONUÇLARI 1. Türkler medeniyetlerini gittikleri yerlere taşıdılar. (Atı evcilleştirme, demiri işleme) 2. Türklerin belli bir coğrafyada olmaması, Türk tarihinin incelenmesini zorlaştırmıştır. 3. Türk kültürü yayıldı. 4. Avrupa’ya giden Türkler, yerleşik kültüre sahip olan Slavlar arasında asimile (dejenere) olmuşlardır. 5. Hindistan’a gidenler savaşçılık özelliğini kaybetmişlerdir.

BÜYÜK HUNLAR (ASYA HUNLARI) GÖKTÜRK KUTLUK (II.GÖKTÜRK) UYGUR

BÜYÜK HUNLAR Teoman, bilinen ilk hükümdarı (M.Ö. 220) Türklerden korunmak için Çin devleti Çin seddini yaptı. (M.Ö. 214) Mete han hükümdar oldu (M.Ö.209) Hunlar ikiye ayrıldı (M.S.48) Kuzey ve Güney Hunları.

ÇİN SEDDİ

METE HAN İKİLİ TEŞKİLAT ONLU SİSTEM Devlet yönetiminde Askeri teşkilattır. Doğuyu kağan Onbaşı, yüzbaşı Batıyı yabgu binbaşı vs. Yönetir. Günümüzde birçok ordunun temeli bu sisteme dayanır.

KAVİMLER GÖÇÜ (375) SEBEPLERİ: 1. Çin egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunları Hazar denizinin kuzeyine oradan da Karadeniz’in kuzeyine göç etmişlerdir. 2. En son Avrupa’ya ulaşılmıştır.

Barbar (yabancı) kavimler Avrupa’ya dağılacaktır Barbar (yabancı) kavimler Avrupa’ya dağılacaktır. (Ostrogot, Vizigot, Frank, Vandal) SONUÇLARI: Roma zayıfladı 395’te Doğu ve Batı olarak ayrıldı. Barbar kavimlerin Avrupa’ya dağılması ile; Bu günkü Avrupa’nın sosyal (millet) yapısı ortaya çıktı. Düzen ve asayişin bozulması Krallıkları zayıflattı Feodalite güçlendi.

FEODALİTE (DEREBEYLİK) DEREBEYİNİN ŞATOSU

Avrupa Hun devleti kuruldu (Kurucu Balamir, en önemli hükümdarı Attila) Batı Roma İmparatorluğu 476 yılında yıkıldı. İlkçağ bitti Ortaçağ başladı.

GÖKTÜRK Türk adı ile kurulan ilk Türk devletidir. Ülke prensler arasında paylaşılmıştır. Ülkenin doğusunu Bumin Kağan, batısını İstemi Yabgu yönetti. Batı Türkistan’ın Türkleşmesini sağladılar.

II.GÖKTÜRK (KUTLUK) Kutluk Kağan tarafından kuruldu. En parlak dönemi Bilge Kağan dönemidir. Bu dönemde Orhun yazıtları yaptırılmıştır. Uygur, Basmil ve Karluk saldırıları ile yıkılmıştır.

UYGURLAR (en uygar Türk devletidir) Yerleşik hayata geçen ve şehir kuran ilk Türk devletidir. Tarım ile uğraşmışlardır. Mimari eser bırakmışlardır. (mabet) Mani dinini benimsemişlerdir. Kağıt ve Matbaayı kullanan ilk Türk devletidir. Uygur alfabeleri vardır. (18 harf)

Avrupa Hun Devleti’nde Germen lehçeleri, Slav ve Fin-Ugor dilleri, Latince ve Grekçe konuşuluyordu. Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu savunulabilir? A. Bizans’ın vergiye bağlanmasının B. Göçebe yaşam biçiminin C. Egemenlik sahasının genişlemesinin D. Feodalite rejiminin güçlenmesinin E. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılmasının

Avrupa Hun Devleti’nde Germen lehçeleri, Slav ve Fin-Ugor dilleri, Latince ve Grekçe konuşuluyordu. Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu savunulabilir? A. Bizans’ın vergiye bağlanmasının B. Göçebe yaşam biçiminin C. Egemenlik sahasının genişlemesinin D. Feodalite rejiminin güçlenmesinin E. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılmasının

KÜLTÜR ve MEDENİYET Hükümdar Unvanları: hakan, kağan, han, şanyü, idikut Devlet yönetme yetkisi: Kut Kurultay (Toy) : Meclis (geniş yetkileri vardır) Uygurlarda meclisin yetkileri arasında hanedan dışından hükümdar seçilmesi bile vardır.

KAVRAMLAR Yabgu: Kağandan sonra gelen en büyük makamdır. Genellikle veliahtlar bu makam gelirdi. Vezir: Kağanın yardımcısıdır. Şad: Ülke yönetiminde tecrübe kazanması için boylara yönetici olarak gönderilen hükümdar soyundan gelen kişilerdir. Buyruk: Bakan, Apa: Saray görevlisi, Tudun:Vali, Tekin: Şehzade, Sübaşı:Ordu Komutanı, Bitigçi:Katipler

Şamanizm’de Din Adamı: Şaman, Kam, Baksi. Yuğ: Cenaze Töreni. Kurgan: Mezar. Balbal: Mezar Taşı. Totemcilik: Türklerin en eski dinidir. Ongun: Totem olarak seçilen hayvana denir.

DEVLET HALK TOPRAK(vatan) BAĞIMSIZLIK SİYASİ ÖRGÜTLENME

TOY (KURULTAY) MECLİS *Türk devletlerinde hakanın yetkilerinin sınırsız olmadığını gösterir. *Meşrutiyet (Meşruti monarşi) anlayışının göstergesidir. *Boy beylerinin katılımı ile toplanırdı. *Kurultaya katılamayan boy beyi isyan etmiş bağımsız olmuş sayılırdı.

TÖRE (yazısız hukuk kuralları) Hükümdarın aldığı kararlar Halkın Gelenekleri Kurultayın aldığı kararlar

Genelde Atlı Birlikler Var (süvari) ONLU Sistem (Mete Han) Genelde Atlı Birlikler Var (süvari) ORDU Kadın-Erkek ASKER HİLAL TAKTİĞİ

DİN Mani, Buda (Uygurlarda) Musevilik (Hazarlar) (Macar ve Bulgar) GÖKTANRI (Şamanizm) Totemcilik Mani, Buda (Uygurlarda) DİN Musevilik (Hazarlar) Hıristiyanlık (Macar ve Bulgar) NOT: Türklerde Cennet-Cehennem (Ölümden sonraki yaşam) inancı vardır.

GÖKTANRI (ŞAMANİZM)

I. Uygur Devleti’nde Budistler ve Maniheistler, II. Hazar Devleti’nde Museviler ve Şamanlar, III. Selçuklularda Hıristiyanlar ve Müslümanlar bir arada yaşamışlardır. Buna göre, Türk devlet geleneğinde aşağıdakilerden hangisine önem verildiği öne sürülebilir? A.Dini mimari B.Dindarlığa C.Diplomasiye D.Dinsel hoşgörüye E.Komşuluk ilişkilerine

I. Uygur Devleti’nde Budistler ve Maniheistler, II. Hazar Devleti’nde Museviler ve Şamanlar, III. Selçuklularda Hıristiyanlar ve Müslümanlar bir arada yaşamışlardır. Buna göre, Türk devlet geleneğinde aşağıdakilerden hangisine önem verildiği öne sürülebilir? A.Dini mimari B.Dindarlığa C.Diplomasiye D.Dinsel hoşgörüye E.Komşuluk ilişkilerine

ÖLÜ GÖMME ADETLERİ Atı ile beraber Gömülürler (Cennet yolculuğunu kolaylaştıracağına inanılırdı) BALBAL: MezarlarındaÖldürdüğü kişilerin sayısı kadar heykelcik yada tahtaya kazınmış resimler bulunur. Öldürdüğü kişilerin cennette ona hizmet edeceği anlayışı

C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğin Eski Türklerde mezarların başında “Balbal” adı verilen taşların dikilmiş olması aşağıdakilerden hangi unvanın ifadesidir? A. Soyluluğun B. Askeri kişiliğin C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğin

C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğin Eski Türklerde mezarların başında “Balbal” adı verilen taşların dikilmiş olması aşağıdakilerden hangi unvanın ifadesidir? A. Soyluluğun B. Askeri kişiliğin C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğin

EKONOMİ HAYVANCILIK TİCARET TARIM (UYGURLAR) DEMİRCİLİK KÜRK yolu İPEK yolu EKONOMİ TARIM (UYGURLAR) DEMİRCİLİK

Kervan ticareti (Deve kervanı)

SAKA DESTANLAR HUN KIRGIZ Alp Er Tunga, Manas Şu UYGUR Oğuz Kağan Türeyiş, Göç GÖKTÜRK Ergenekon Destanı

YAZI (ALFABE) UYGUR GÖKTÜRK ALFABESİ ALFABESİ (18 HARF) (38 HARF) NOT: Yazıtlarda, “fakir milletin zenginleştirilmesi, açların doyurulması, çıplakların giydirilmesi” SOSYAL DEVLET anlayışının göstergesidir.

ORHUN KİTABELERİ (Türklerin bıraktığı ilk yazılı belgeler)

Bilge kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına diktirilmişlerdir. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metindir. Devlet ve halkın karşılıklı görevlerini belirtir. Türk yasaları, kültür ve uygarlığı hakkında bilgi verir. Türklerde sosyal devlet ve demokrasi anlayışı olduğunu gösterir.

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III I. Kalıcı mimari eserler bırakmamış olmaları II. Yazılı kaynaklarının yetersiz olması III. Göktanrı inancına bağlı kalmaları Yukarıdakilerden hangileri İslamiyet öncesi Türk devletlerinde konar-göçer yaşamın sonuçları arasında gösterilemez? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III I. Kalıcı mimari eserler bırakmamış olmaları II. Yazılı kaynaklarının yetersiz olması III. Göktanrı inancına bağlı kalmaları Yukarıdakilerden hangileri İslamiyet öncesi Türk devletlerinde konar-göçer yaşamın sonuçları arasında gösterilemez? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

BİLİM-SANAT HAYVAN ÜSLUBU TAŞINABİLİR SANAT ESERLERİ 12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ HAYVAN ÜSLUBU DEMİRCİLİK BİLİM-SANAT TAŞINABİLİR SANAT ESERLERİ UYGURLARDA MİMARİ ESERLER

OTAĞ (çadır)

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinin Genel Özellikleri Ekonomisi hayvancılığa dayalıdır. Konar göçer (yarı göçebe) yaşam vardır. Göçebe olmalarından dolayı ceza evleri yoktur yani cezaları uzun süreli değildir. (ölüm yada 10-15 gün hapis gibi) Savaşçıdırlar ve bağımsızlıklarına düşkündürler.

Adalet ve hoşgörü sahibidirler. Teşkilatçı yapıları gelişmiştir. (İki Türk bir araya gelirse devlet kurmaya kalkar) Aileye büyük önem verilir. Gelenek ve göreneklerine (töre) bağlıdırlar. Sosyal sınıf farklılıkları ve kölelik yoktur. (göçebe yaşam olduğu için)

Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya Türkleri için geçerli bir bilgi değildir? A. Yaşam koşullarını törenin belirlemesi B. Ekonominin hayvancılığa dayalı olması C. Konar-göçer yaşamı benimsemiş olması D. Sanat eserlerinin taşınabilir olması E. Merkezi bir yönetim yapısının olması

Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya Türkleri için geçerli bir bilgi değildir? A. Yaşam koşullarını törenin belirlemesi B. Ekonominin hayvancılığa dayalı olması C. Konar-göçer yaşamı benimsemiş olması D. Sanat eserlerinin taşınabilir olması E. Merkezi bir yönetim yapısının olması

İslam öncesi Türk devletlerinde görülen; I. İkili teşkilat sistemini benimsemeleri II. Kurultay adı ile meclis oluşturmaları III. Kağanlarının Çinli prensesler ile evlenmeleri gelişmelerden hangilerinin devlet yönetimi ile doğrudan bir ilişkisi olduğu söylenemez? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

İslam öncesi Türk devletlerinde görülen; I. İkili teşkilat sistemini benimsemeleri II. Kurultay adı ile meclis oluşturmaları III. Kağanlarının Çinli prensesler ile evlenmeleri gelişmelerden hangilerinin devlet yönetimi ile doğrudan bir ilişkisi olduğu söylenemez? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

İslamiyet’ten önce Türklerin çok sayıda devlet kurmalarına; I. Bağımsızlıklarına düşkün olmaları II. Teşkilatçı yapıya sahip olmaları III. Ticari etkinliklerde bulunmaları Hangilerinin etkisinin olduğu savunulabilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

İslamiyet’ten önce Türklerin çok sayıda devlet kurmalarına; I. Bağımsızlıklarına düşkün olmaları II. Teşkilatçı yapıya sahip olmaları III. Ticari etkinliklerde bulunmaları Hangilerinin etkisinin olduğu savunulabilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

durumlarından hangileri gösterilebilir? İslamiyet’ten önce Türklerde demokratik bir anlayışın olduğunun kanıtı olarak; I. Devletin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılması II. Toplumda sınıf ayrımının görülmemesi III. Çin kültüründen etkilenmeleri durumlarından hangileri gösterilebilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve III E. I, II ve III

durumlarından hangileri gösterilebilir? İslamiyet’ten önce Türklerde demokratik bir anlayışın olduğunun kanıtı olarak; I. Devletin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılması II. Toplumda sınıf ayrımının görülmemesi III. Çin kültüründen etkilenmeleri durumlarından hangileri gösterilebilir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve III E. I, II ve III

I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri Uygurların; I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri III. Mani dinini benimsemeleri Özelliklerinden hangileri onların medeni bir toplum olduklarının göstergesidir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri Uygurların; I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri III. Mani dinini benimsemeleri Özelliklerinden hangileri onların medeni bir toplum olduklarının göstergesidir? A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesine neden olmuştur? A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi C. Feodalitenin ortaya çıkması D. Sınıf farklılıklarının artması E. İlk çağın sona ermesi

A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesine neden olmuştur? A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi C. Feodalitenin ortaya çıkması D. Sınıf farklılıklarının artması E. İlk çağın sona ermesi

A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın millet yapısının değişmesine neden olmuştur? A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi C. Feodalitenin ortaya çıkması D. Sınıf farklılıklarının artması E. İlk çağın sona ermesi

A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın millet yapısının değişmesine neden olmuştur? A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi C. Feodalitenin ortaya çıkması D. Sınıf farklılıklarının artması E. İlk çağın sona ermesi

A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışı Aşağıdakilerden hangisi konar-göçer Türk devletlerindeki devlet kurumlarından birisi değildir? A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışı E. Askeri teşkilat

A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışı Aşağıdakilerden hangisi konar-göçer Türk devletlerindeki devlet kurumlarından birisi değildir? A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışı E. Askeri teşkilat