INTERNET’e GİRİŞ Internet Haftası Nisan 2000 Umut Al Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr

INTERNET NEDİR ? Ağların ağı Bağımsız, ayrı ayrı yönetilen ağlar Dünyada yaklaşık 50 milyon bilgisayar INTERNET’e bağlı 300 milyonu aşkın kullanıcı Internet’teki belge sayısı 200 milyon civarında Organizasyonların karışımı

TÜRKİYE’de INTERNET BİLGİ OTOYOLU Tanışma yılı 1993 Yaklaşık 60 bin bilgisayar Internet’e bağlı Yaklaşık 450 bin kullanıcı 8 bin web sitesi var BİLGİ OTOYOLU

BİLGİ OTOYOLU Ulusal Bilgi Altyapısı Bilgi -okulları, evleri, işyerlerini, hastaneleri, laboratuvarları v.b. fiber optik ya da bakır kablolarla bağlayan ağlar Bilgi -Yaşamsaldır -Kalkınmanın kan damarları -Ekonomide rekabet edebilmenin “olmazsa olmaz” koşulu

NASIL ÇALIŞIR ? Yönetim Gevşek merkezi otorite (IETF, ISOCS) Katı teknolojiler -bilgisayar, fiber optik kablolar v.s. Yumuşak teknolojiler -Protokoller, adresler v.s. (Örn. TCP/IP protokolu)

YUMUŞAK TEKNOLOJİ INTERNET PROTOKOLLERİ TCP/IP iletişim protokolleri şu kullanıcı fonksiyonlarını sağlar: -elektronik posta (e-posta ya da e-mail) -uzak giriş (Telnet) -dosya aktarımı (FTP)

PROTOKOLLER ADRESLEMEYİ BELİRLER Doğru kişiyi ya da makineyi tanımlamada kullanılır İki tip Internet adresi vardır: -IP sayısal adres (örn., 128.32.159.12) -alan adı (örn., hun.edu.tr) Bir adresin bileşenleri: -ISO kodu ( .tr Türkiye ) -alan adı ( .edu, .com, .mil, .org, .k12, v.d.) -alt alan adı ( hun., bilkent., metu., trt., gibi)

INTERNET BAĞLANTI TÜRLERİ Dial-up (Çevirmeli) -Telefon hatları kullanılır, tek PC’ler ya da yerel ağlar için uygun bağlantı türüdür Kiralık hatlar -Daha pahalı, yüksek veri trafiği için uygundur Diğer (örn., X25 Protokolü) -Paket anahtarlamalı ağ, fiyat veri trafiğine göre değişir

INTERNET ÜZERİNDEKİ BİLGİ KAYNAKLARI Kütüphane katalogları ve bibliyografik veri tabanları Elektronik dokümanlar ve dergiler Elektronik tartışma listeleri ve haber öbekleri Yazılım arşivleri Ses ve görüntü arşivleri Kullanıcı bilgileri

INTERNET HİZMETLERİ VE ARAÇLARI Elektronik posta Gerçek zamanlı uygulamalar (telnet, rlogin, IRC) Dosya aktarımı Tartışma listeleri ve haber öbekleri Gopher World-Wide Web

E-POSTA Kişilerarası iletişim Elektronik tartışmalar E-posta okuyucuları/yansıtıcıları: -Netscape Communicator -MS Exchange (Windows 95) -Pegasus -Pine -Eudora - ...

E-POSTA KULLANIM KURALLARI Mesajınızı göndermeden önce bir kez düşünün Cevap yazmadan önce iki kez düşünün Size gelen bir mesajı başkasına yönlendirmeden önce üç kez düşünün Başkasına kızarak eleştirici/yerici cevap yazmadan önce bir gece bekleyin

AĞ GÖRGÜ KURALLARI (NETIQUETTE) İstenmeyen reklam amaçlı mesajlar E-posta filtreleme programları -Win95 Mail Utilities/add-ons http://www.windows95.com/apps/mailutils.html E-Filtre yazılımı (http://catalog.com/tsw/efilter) Suratların kullanımı (“smileys”) kullanımı :-) ;-), BAĞIRMAK v.b.

ELEKTRONİK TARTIŞMALAR Bireylerin devamlı olarak katkıda bulundukları elektronik tarışmaları içeren konu temelli tartışmalar Nasıl çalışır ? -Listeler: mesajlar posta kutunuza gelir -Bülten tahtaları: mesajların bulunduğu siteyi siz ziyaret edersiniz. Liste sunucuları (listserv, listproc, majordomo…) Sıkça sorulan sorular (FAQs)

ELEKTRONİK TARTIŞMALAR Üye olmak için: Liste sunucusuna “sub” komutunu içeren bir mesaj gönderin: To: listproc@metu.edu.tr Message: sub kutup-l Umut Al Listeye mesaj göndermek için: liste adresine mesaj gönderin To: kutup-l@metu.edu.tr (ve mesajın geri kalan kısmı)

TELNET (UZAKTAN GİRİŞ) Uzak sistemlere gerçek zamanlı erişim - özel hesaplara ya da halka açık sistemlere - hız sorun değil - mesafe farketmez Kütüphane katalogları, tam metin veri tabanları, veri dosyaları (istatistikler, astronomi ile ilgili veriler vs.)

FTP (Internet Dosya Aktarımı) Internet’e bağlı bir bilgisayardan diğerine dosya aktarma işlemi Değişik ortamlarda dosya aktarılabilir Bilinmesi gerekenler: Bağlanılacak bilgisayarın IP adresi, dosyanın yeri ve adı

WORLD-WIDE WEB Internet’te bilgi keşif ve erişim için bir hipermedya istemci sunucu sistemi Kullanımı kolay Grafik, ses, görüntü, hareketli görüntü, metin erişimi desteği sağlar Aklınıza gelebilecek her konuda web sayfalarına erişmek olanaklı

WEB DİZİNLEME SERVİSLERİ/ARAMA MOTORLARI Alta Vista, Yahoo, Web Crawler, Lycos Infoseek, excite, InkTomi, HotBot ...

SÜPER ARAMA MOTORLARI Dogpile, MetaCrawler, SuperSeek, ...

TÜRKÇE İÇERİKLİ ARAMA MOTORLARI find.egenet.com.tr www.arama.com www.basla.com www.indexturkiye.com www.telerehber.com www.turkvista.com

NEREDEN BAŞLAMALI ? Bağlanın ! Tartışma listelerine abone olun Konferans ve seminerlere katılın Öğrendikleriniz kullanın Deneyin ve hata yapın !

NASIL GÜNCEL KALINABİLİR ? Elektronik tartışmalara katılın Ağ dostlukları kurmaya çalışın Temel dergi ve bültenleri izleyin Internet’le ilgili derneklerin etkinliklerine katılın (TRUUG, ISOC, CNI, Inet-tr vd.)

INTERNET’e GİRİŞ Internet Haftası Nisan 2000 Umut Al Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr