KAVRAM HARİTALARININ DİN ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI “KURAN’I TANIYALIM” ÜNİTESİ ÖRNEĞİ

KAVRAM NEDİR? -Bir şeyin zihindeki tasavvurudur. -Benzer özelliklere sahip olay fikir ve objelere verilen ortak isimdir. -Bireyin yaşantıları sonucu, obje ve olayların ortak özelliklerinden elde ettiği genellemelerin sembollerle ifade edilen düşünce ürünüdür.

KAVRAM EDİNME TÜRLERİ KAVRAM EDİNME ile AYIRIM GENELLEME TANIMLAMA

KAVRAM ÖĞRETİMİNDE SOMUTLAŞTIRMA METOTLARI Kavramlar soyut düşüncelerdir. Tümüyle soyut bir içeriğin öğrenilmesi özellikle aşağı eğitim düzeylerinde imkansız değilse bile zordur. Bu nedenle kavramları bir dereceye kadar somutlaştırma gayretleri olmuştur. Bu amaçla kavram öğretiminde kullanılabilecek grafik materyaller geliştirilmiştir. Aşağıda bunlardan anlam çözümleme tabloları (AÇT), kavram ağları (KA) ve kavram haritaları (KH) üzerinde durulmaktadır.

EĞİTİMDE AKTİVİTEYE KATILIM Öğrenciler, yalnızca işittikleri şeyleri çabuk unutmaktadırlar. Oysa bizzat katıldıkları eğitim etkinliği onların konuyu anlamalarına ve kolay kolay unutmamalarına yardım etmektedir.

ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOLARI Bu araç literatüre semantik özellikler analizi terimiyle girmiştir (Fredericks ve Cheesebrough, 1993). Bu araç, öğrencilerin de katıldığı bir etkinlik ile iki boyutlu bir tablo olarak geliştirilir. Tablonun bir boyutunda özellikleri çözümlenecek olan varlıklar veya kavramlar yer alır, diğer boyutunda özellikler sıralanır.

KAVRAM AĞLARI Kavram ağı (KA) öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki (ders kitabı, ansiklopedi, v.b.) kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik araçtır. Semantik Ağ da denilen bu araç öğrencilerin; önceki bilgilerini harekete geçirmek, yeni kavramları geliştirmek, kavramlar arası yeni ilişkiler bulmak, kavramları yeniden düzenlemek gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardım eder.

ANLAMLI ÖĞRENME (AUSUBEL) İLKESİ -Yeni öğrenilecek olan kavram., bilgi ve ilkeler önce öğrenilmiş olanlarla ilişkilendirildiğinde anlam kazanır. -Yeni öğrenilecek konu öğrenci açısından kendi içinde tutarlı değilse veya öğrencinin önceki bilgileriyle çelişiyorsa, öğrenci konuyu kavramakta ve benimsemekte güçlük çeker.

KAVRAM AĞI İLE KAVRAM HARİTASININ FARKI Kavram haritaları (KH) kavram ağlarına benzer grafik araçlardır; ancak, onlardan farklı olarak kavram haritalarında kavramlar arası ilişkiler önermeler veya ilkeler olarak yer alır.

KAVRAM HARİTASI Bir olay veya konuyu topluca gösteren, kavramları, kavramlar arası ilişkileri ve ilkeleri kısaca belirten dinamik araçlardır.

KAVRAM HARİTALARININ TANIMI Kavram haritaları; bilgi, fikir veya kavramlar arasındaki ilişkiyi hiyerarşik olarak görsel hale getiren bir tekniktir. NOVAK’a göre KH. Daha geniş bir kavram başlığı altında kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır.

KH’NİN BETİMLEMESİ İki kavram arasına bir çizgi çizilip, bu çizgi üzerine de kavramlar arası ilişki yazılarak oluşturulan önerme ile anlam ifade edilir. Eğer pek çok kavram birleştirilirse, öğrencinin bilgi temelini ortaya koyan bir şema oluşturulur.

KAVRAM HARİTALARININ HEDEFLEDİĞİ İNSAN MODELİ -Düşünen -Üreten -Karşılaştığı sorunlara çözüm üretebilen -Bilimsel yöntem ve süreçleri beceri ile kullanabilen insanlar.

KAVRAM HARİTASININ ÇERÇEVESİ -Çizenin bilgisi -Hitap ettiği öğrencinin seviyesi -Çizim süresiyle sınırlıdır.

KAVRAM HARİTALARININ KULLANIM ALANLARI Novak ve Gowin (1984) KH’nin aşağıdaki durumlarda kullanılabileceğini belirtmektedirler. Bilgileri organize hale getirmede, Öğrencilerle kavramların anlamlılığını tartışmada, Yanlış anlamaları gidermede, ve Yüksek seviyeli öğrenmeyi geliştirmede

KAVRAM HARİTALARININ KULLANIM ALANLARI-2 -Öğretimi planlamada -Ön örgütleyici olarak (güdüleyici unsur) -Öğretme aracı olarak -Öğrenme aracı olarak -Değerlendirme aracı olarak

DEĞERLENDİRME ARACI OLARAK KAVRAM HARİTASI

KAVRAM HARİTASI HAZIRLARKEN İZLENECEK YOL -Ana kavram ve haritada kullanılacak kavramların bir listesi verilir. -Öğrenciye ana kavram verilip, bir kavram haritası hazırlaması istenir.

KAVRAM HARİTALARININ HAZIRLANIŞ İLKELERİ-1 -Öğretilecek konunun kavramları listelenir. Kavramlar listesinden en genel veya en üst düzeyde olan sözcük ayrı bir sayfanın başına yazılır. -Kavramlar haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edilebilmelidir; bunun için kavramlar “kutu” veya “yuvarlak” içine alınır. -Öğretilmek istenilen kavramlar arası ilişkiler, genelleme ve ilkeler ayrıca listelenir.

KAVRAM HARİTALARININ HAZIRLANIŞ İLKELERİ-2 -Kavram haritasında iki kavram arasındaki ilişkiyi göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır. İlişki bu çizginin üzerine birkaç kelimelik bir ibareyle yazılır. Bu ilişki haritadaki kavramlardan en az birini ilgilendiren bir önermedir. - Kavram haritası gereğinden fazla şişirilmemelidir. Harita başlangıçta basit tutulmalıdır. - Örnekler ve özel isimler en alta yazılmalıdır

KAVRAM HARİTALARININ TÜRLERİ Novak ve Govin(1984)’e göre üç tür kavram haritası vardır: -Akış çizgesi -Dönen Diyagramlar -Dayandırılabilir Ağaçlar

KAVRAM HARİTALARININ TÜRLERİ-2 -Örümcek harita:Temeldeki bir kavramı tanımlamak için, ağ biçimi oluşturulur. -Balık kılçığı haritası:Karmaşık bir olayın nedenleri kılçığın altına sonuçları üst kısmına yazılarak oluşturulur. -Sınıflama Haritası:Öğrenilen bilgileri genelden özele doğru sınıflamayla oluşturulur. -Hiyerarşik ilişki h.:Herhangi bir kavramın aşamalarını; bir işlemin basamaklarını gösterir biçimde hazırlanır.

KH’nın YARARLARI -Öğrenciye kh. hazırlanırken söz verildiği için öğrenci merkezli bir yaklaşımdır. -Yanlış kavramlaştırmayı önler. -Öğrenmeyi gözle görülür hale getirir. -Bir sistem içindeki ilişkilerin gösterilmesinde yararlı bir yoldur. -Kısa ve uzun süreli belleğe destek sağlar -Öğrencinin öğrenme biçimini açığa çıkarır.

DİN ÖĞRETİMİNDE KAVRAM Kavramlar bilgilerin yapı taşlarını, kavramlar arası ilişkiler de bilimsel ilkeleri oluşturur. Bu nedenle din öğretimi diye bir alanın gerçekliği kavram gerçeğine dayandırılmalıdır.

DİN ÖĞRETİMİNDE KAVRAM ÖĞRETİMİ Ezberci, onaylayıcı bir din öğretimi yerine; -Anlamlı öğrenmeyi amaçlayan, -Kavramsal arka planı güçlü olan, -Öğrenciyi Aktif hale getiren bir din öğretimine ihtiyaç vardır.

DİN ÖĞRETİMİNDE KAVRAM HARİTALARI Din öğretimi ilahiyat, din bilimleri ve eğitim bilimleri ile ilgilidir. Bu nedenle; D.Ö. elindeki veriyi öğrenciye sunarken, en iyi biçimde sunmak ve sonuçta anlamlı bir öğrenmenin gerçekleşmesini sağlamak için eğitim bilimlerinin ortaya koyduğu yöntem ve araçlar kullanır.

DİN ÖĞRETİMİNDE KAVRAM HARİTALARI-2 Kullanılan bu yöntem ve araçlardan biri de kavram haritalarıdır. KH, daha çok soyut kavramlardan oluşan bir içeriğe sahip olan din öğretiminde işe koşulabilir bir yaklaşımdır. Bu içeriği somutlaştırma ve anlamlı bir hale getirmede KH kullanılabilir.

DİN ÖĞRETİMİNDE K. H’NIN KULLANIM ALANLARI -Öğretimi planlamada -Ön örgütleyici olarak (güdüleyici unsur) -Öğretme aracı olarak -Öğrenme aracı olarak -Değerlendirme aracı olarak

DİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN K. H’NIN TÜRLERİ Din öğretimi gerçekliğinin, kavramlardan hareketle gerçekleştirilmesinden dolayı öğretim işinin diğer birimlerinde kullanılan kavram haritaları türleri din öğretiminde de kullanılabilmektedir.

KUTSAL KİTAPLARI GÖSTEREN KAVRAM HARİTASI HZ. MUSA’YA TEVRAT ZEBUR İNCİL KUR’AN HZ. DAVUD’A HZ. İSA’YA HZ. MUHAMMED’E KUTSAL KİTAPLARI GÖSTEREN KAVRAM HARİTASI

KUR’AN’IN TEMEL ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN KH. 610 a inmiştir Aracılığıyla geldi gelmiştir CEBRAİL HİRA MAĞARASI da indi HZ. MUHMMED -e geldi Tarihinde inmeye tarihinde inmeye başladı TEDRİCİ Olarak indi 114 sureden oluşur 600 Sayfadan oluşur İNSAN içindir

KUR’AN AYETLERİNE DAİR KAVRAM HARİTALARI İNDİĞİ YERE GÖRE MEKKİ MEDENİ İÇERĞİNE GÖRE FIKHİ HÜKÜM BİLDİREN İMAN BİLGİSİ VEREN GEÇMİŞ ÜMMETLERİN BİL. V. AHLAK BİLGİSİ VEREN AYETLER BİÇİMSEL OLARAK 114 SURE İÇİNDEDİR 6666 ADETTİR İNDİRİLİŞ SÜRECİNE GÖRE 610’DA BAŞLADI 632’DE SONA ERDİ

KURANKUR’AN’IN VERDİĞİ MESAJ İNSAN- ALLAH İLİŞKİSİ İnsan Allahı tanımalı Allahı sevmeli Allahın öğütlerine kulak vermeli Doğru ve mutlu bir yaşam sürmelerini ister Allahın verdiklerine şükretmeli İNSAN-EVREN İLİŞKİSİ Evreni Allah yaratmıştır Evren insan içindir İnsan evren üzerinde düşünmelidir İnsan evrene saygı göstermelidir İNSAN-İNSAN İLİŞKİSİ Anlamlı bir yaşam sürmeyi öğütler Birbirlerini sevmelidirler İyiye güzele yönelmelidir Anne- babaya saygıyı ister