HEMŞİRELİKTE BİLİŞİM BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KOÇ ÜNİVERSİTESİ, NURAN AYDIN, 2010

SUNUM İÇERİĞİ 1) Hemşirelik Bilişimi , Bilgi Teknolojisi Nedir? 2) Hemşirelik bilgi teknolojileri kullanımında istenilen nokta damıdır? Dünyada / Türkiye de Durum Ne yapmak istiyoruz?7 Yapmalıyız Engeller/ Sorunlar 3) Öneriler

Hemşirelik Bilişimi Nedir? Hemşirelik bakımının planlanmasından değerlendirilmesine kadar tüm alanlarında bilgisayar biliminin, bilgi biliminin ve hemşirelik biliminin birlikte kullanılmasıdır. Graves1989 Hemşireliğin bütün alanlarında bilgi sistemlerinin/ bilgisayar teknolojisinin kullanılmasıdır. Scoles & Barber 1980 Hemşirelik verilerinin nasıl elde edileceği, nasıl iletilebileceği, nasıl saklanacağı ve yönetileceği, nasıl enformasyona ve bilgiye dönüştürüleceği konularında çalışan bir alandır Meadows 2002 Hasta bakımında ya da hemşirelik uygulamasını destekleyerek araçların uygulamaların, aşamaların ve planların değerlendirilmesine ve geliştirilmesine veri yönetimi ile yardım eder. ANA 1994

HEMŞİRELİK NEDEN BİLGİ TEKNOLOJİSİNE ENTEGRE OLMAK / FARKINDA OLMAK DURUMUNDA?

Bilgi/ Bilişim teknolojileri kullanımı; ÇÜNKİ; Bilgi/ Bilişim teknolojileri kullanımı; Bireylerin sağlık anlayışlarını/ sağlıkta kalite beklentilerini değiştirmiştir Sağlık hizmetinin kalitesinin ölçülebilirliği/ karşılaştırılabilirliği artmıştır. Bilgiye ulaşma, düzenleme, kullanma ve yeni bilgi oluşturma hızı ve yoğunluğu artmıştır Bilginin hızlı ve sistematik yayılımı kanıta dayalı hemşirelik uygulamalarına olan beklentiyi/ gereksinimi arttırmıştır. Hemşirelik alanında eğitim veren kurum/ kuruluşların eğitim içeriklerini yeniden düzenleme/ geliştirme/ değiştirme zorunluluğu getirmiştir. www.imia/ni

Hemşirelik bilişimi yeterlilik düzeyleri (Staggers et al, 2001) Staggers ve ark, 2001 , Hemşirelik bilişimide yeterlilik düzeyini Bilişim alanında buluşçu- bilişim araştırması yapar ve bilişim teorileri geliştirir; bilişim uygulama ve araştırmalarının gelişimine öncülük yapar; mevcut veri yönetim uygulamalarını değerlendirir ve çözümler üretir; ileri düzeyde bilgi yönetimi ve BS teknoloji becerilerine sahiptir olarak tanımlamış

HEMŞİRELİK BİLİŞİMİ SÜRECİ VERİ TOPLAMA Yaşam bulguları, hasta yaşı, hemşire/ hasta sayısı……. ENFORMASYON/ BİLGİ KULLANMA Hasta-hemşire oranı, yatak yarası gelişme oranı, hastane enfeksiyon hızı, ilaç hataları…… BİLGİ OLUŞTURMA Yatak yarası bakım protokolleri, verilen bakımı planlama ve hasta sonuçları ile ilişkilendirme, hemşire sayısı ile hastane enfeksiyon hızı arasında değerlendirme……

Bilgisayar Bilimi/ Bilgisayar okuryazarlığı HEMŞİRELİK BİLİŞİM SÜRECİ, BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN KULLANIMI; VERİ-ENFORMASYON-BİLGİYİ KULLANABİLECEK HEMŞİRELER ???? Bilgisayar Bilimi/ Bilgisayar okuryazarlığı İnformasyon bilimi Hemşirelik Bilimi

Bilgisayar bilimi / bigisayar okuryazarlığı/ becerileri; donanım, yazılım, bilgi işleme hızı ve gücü, bağlantılı bilgi ağları, temel kavramların anlaşılması, bilgisayar tabanlı/ elektronik bilgi sistemlerinde kanıtın prezentasyonu, veriye ulaşmada kullanılan donanımlar ve bilgi sistemleri Yönetim bilgi sistemleri , elektronik ortam kullanabilme İnformasyon bilimi / becerileri; informasyona ulaşabilme, kullanabilme, veri tabanı araştırma- tarama, verinin ve bilgi sistemlerin koordinasyonu, ulaşılabilir olması, değerlendirilmesi, veri kaynakları ile doğrudan iletişim, hemşirenin innformasyonu yerleştirebilme kullanabilme, ulaşma, değerlendirme yeterliliği Hemşirelik bilimi kanıt, rehberler, araştırma, yeni bilgi üretimi, bilgi birikimi, bilginin entegrasyonu, karar verme, bütünleştirme, bilgiyi bilgi teknolojileri kullanarak hasta güvenliği, gizliliği ve mahremiyetini gözeterek hemşirelik bakımında kullanabilme

Hemşirelik Verisinin / Bilgisinin Oluşturulması 1857- Florence Nightingale hemşirelerin hastalarla ilgili gözlemlerini kaydetmelerinin önemini vurgulamış, orduda bir istatistik bölümünün kurulmasını önermiş ve bu amaçla gerekli olan bütün verilerini ve raporlarını bir araya toplamıştır 1974- Uluslar arası Tıp Bilişimi Birliği (AMIA) bünyesinde çalışma grubu 1973- Hemşirelikte ortak dil ve standart terminoloji çalışmaları başlatılmış. 1973-2010 NANDA- NIC –NOC-SABA-ICNP gibi ortak dil çalışmaları yapılmış/ yapılmakta 1983- IMIA -NI – ( Special Interest Group on Nursing Informatics of AMIA) ilk toplantısını yaptı.

IMIA_NI Amacı: Hemşirelik bilişimine ilgi duyan hemşireler ve diğerleri arasında işbirliğini güçlendirmek, Hemşirelik bilişiminin kapsamını tanımlamak , uygulanışını incelemek; Üye ülkelerde hemşirelik bilişiminin gelişimini desteklemek, gelişmeler konusunda iletişimi kolaylaştırmak; Araştırmaları yayınlamak, materyal geliştirmek; Hemşirelik bilişimi ile ilgili kurslar, rehberler ve öneriler geliştirmektir. www.imia.org/ni,2009 ANCAK !!!!!!!!!!!!!

HEMŞİRELİK SAĞLIK BİLİŞİMİ VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİ KULLANMADA İSTENİLEN NOKTADA MI ????? HEMŞİRELİKTE ORTAK DİL/ TERMİNOLOJİ SORUNLARI 2) EĞİTİM/ TEKNİK OLANAKLARA SAHİP OLMAMA / ULAŞILABİLİRLİKTE SORUNLAR 3) HEMŞİRELİĞİN DOĞASI/ GELENEKSEL YAPISI

DÜNYADA DURUM; 2) EĞİTİM TÜRKİYEDE DURUM; 1992- ANA HB uzmanlık alanı olarak kabul etti 1995- Uygulama standartları yayınlandı (ANA) TBT (Temel bilgi teknolojileri ) kullanımı dersi Bilgisayar/ Bilgisayar bilimleri (Ders saatleri: 30-150 st.) Yüksek lisans doktora programı yok Hemşirelik Lisans mezununu yüksek lisans programına kabul eden : Dokuz Eylül ve Akdeniz Üniversitesi 2005 - Tıp Bilişimi Kongresi 2009- Tıp Bilişimi Kongresi kapsamında Hemşirelik paneli Dünyada Hemşirelik Bilişimi eğitimi Lisans Yüksek lisans ( 1 yıl) Doktora (PhD) ( 3 yıl) Post master ve post doktora Master doktora programları içinde ek olarak Sertifika programları Kurslar Uzaktan Öğrenme programları Hemşirelik Bilişimini uzmanlık alanı olarak kabul eden ülkeler ABD (1992) Hollanda (1994) Finlandiya (1998) Brezilya (1999) İsrail (2004)

ARAŞTIRMALAR-1- TÜRKİYE Dicle ve Ark., 2001 Hemşirelik yüksek okulu öğrencilerde bilgisayar kullanımı, %76, 9 Temel bilgi teknolojileri dersi almak istediklerini belirtmişler Zayim ve ark, 2006 Hemşirelik yüksek okulu öğretim elemanları (n=36), öğrencileri ( n= 293) %83 öğretim elemanı kendisine ait bilgisayarı var ve çoğunluğu ofis bilgisayarı olarak kullanıyor % 33,3 öğrencinin kendisine ait bilgisayarı var %63,3 öğrenci 1 saaT/ gün az bilgisayarda zaman geçirebiliyor Kısa B ve ark, 2006 İstanbul ili devlet ve vakıf üniversitelerinde çalışan öğretim elamanları %86,4 bilgisayar kullanıyor Devlette çalışanların % 38,3, vakıfta çalışanların % 97,3 teknolojik olanakları yeterli buluyor Ko. Z, 2006 Hemşirelik öğrencilerinin eğitim ve uygulamada pc kullanımı %85,9 kullanıyor %26,6 bilgisayarı var %24, 2 bilgisayar kullanımı konusunda kendine güveniyor %93,8 bilgisayara dayalı bir ortamda çalışmak istediklerini belirtmiş

ARAŞTIRMALAR-2- TÜRKİYE Değirmen ve ark, 2007 Cerrahi kliniklerinde çalışanların bilgisayar kullanımı % 80 okulda bilgisayar dersi almamış %100 meslekleri için gerekli buluyor Fidancıoğlu H ve ark, 2008 Sağlık yüksek okulu öğrencileri( N=186) %55,3 Kendisine ait bilgisayar ve internet var % 93,5 bilgisayar kullanımının mesleği için gerekli olduğunu belirtmiş

Yeterlilik Durumu Öğrenci Bilgisayarı Eğitici Bilgisayarı Toplam SYO- HYO Bilgisayar Yeterliliği Seviğ, 2008 Yeterlilik Durumu Öğrenci Bilgisayarı Eğitici Bilgisayarı Toplam SYO HYO Yeterli 35.1 66.7 52.6 40.4 Kısmen yeterli 33.3 38.6 22.2 50.9 Yetersiz 24.6 - 8.8 11.1 Hemşirelik Bilişim Çalıştayı, 22 Mart 2008

ARAŞTIRMALAR-3 DÜNYA Kirkley, D, 2004 Hemşireliğin mükemmelleşmesinde teknoloji desteği yönetimi Simpson, 2004 Teknoloji nasıl global bir hastalık olabilir? Willmer, 2005 Hemşirelik öğrencilerinin klinik öğrenmede iletişim teknolojilerini kullanma kapasitelerinin arttırılması Willmer, 2007 Hemşirelikte liderlik ve girişimlerin öğrenciler tarafından yapılabilmesi bilgisayar teknoloji yolu ile nasıl kolaylaştırılabilir Marilyn S, 2007 Hemşirelik teknolojik çıktıların arttırılması için yüksek lisan programlarının geliştirilmesi Soxholow ve ark 2008 Hemşirelik bilişiminde proje yönetimi ve yeterlilikler Brokel ve ark, 2009 Hemşirelerin kullandığı bakım teknolojilerinin bakım kalitesine etkisi Fetter M ve ark, 2009 Ruh Sağlığı Hemşireliği için Bilgi teknolojilerinin yeterliliğinin arttırılması

IMIA’nın Yapısal çerçeve önerisine göre; TÜM SAĞLIK ÇALIŞANLARI GÖREVLERİ TANIMLANMALIDIR Mevcut bilgi sistemlerinde hemşirelik bakımlarının kaydının yapılamamaması Alandaki hemşirelerin eğitsel ve yönetsel olarak bilgi teknolojisinin kullanmaya hazır olmamaları Yetki ve yeterliliklerinin sınırlı olması Teknik olanakların yaygın ve yeterli olmayışı Bu alanda yetişmiş eğitimci yok Sistemde hemşire bilişimcinin tanımı / konumu yok HEMŞİRELİK Sağlık yöneticiliği, diş hekimliği, eczacılık, halk sağlığı, Tıbbi dokümantasyon bilişim/ bilgisayar bilimleri, sağlık ve tıp bilişimi, Diğerleri

3) HEMŞİRELİĞİN GELENEKSEL TUTUMU / YANLIŞ BİLDİKLERİ Hemşireler somut gerçekten çok sezgi ile çalışırlar Hemşireler genellikle diğer disiplinlerin kullanması için veri - enformasyon toplarlar Enformasyon her zaman yüksek düzeyde, iyi kalitede değildir. Enformasyonun nasıl kullanılabileceğine ilişkin temel anlayışı yoktur. Hemşireler başkalarının tariflerine, istemlerine göre hareket etmek üzere hazırlanmıştır. Hemşireler değişimi başlatma konusunda çekiniktir. Teknoloji değil insan odaklıdır./ Bilgisayar kullanımı konusunda zorluklar Yabancı dil yeterliliği/ kullanımına karşı direnç İş yükünün artacağı korkusu

Bilgisayar Korkusu

Hastadan uzaklaşma riski ???? Hastaya yeterince zaman ayıramama Yüz yüze iletişimin azalması İnsana değil makine ya bakım Adams 1986 Hasta güvenliğini , mahremiyetini koruyamama endişesi

AYNI DİLİ KONUŞMAYI GEREKTİR!!!!!!!!!!!!!!!! HEMŞİRELİKTE ORTAK DİL/ TERMİNOLOJİ SORUNLARI BİLGİNİN PAYLAŞIMI AYNI DİLİ KONUŞMAYI GEREKTİR!!!!!!!!!!!!!!!!

ORTAK DİL / TERMİNOLOJİ GELİŞTİRME ÇABALARI 1860 Nightingale---- Uluslar arası İstatistik raporu 1893 Hastalık ve Ölüm Nedenlerinin Sınıflaması 1926 Bertha Harmer---- Methods and Priciples of Teaching and Principles Practice of Nursing 1946 WHO her 10 yılda bir revize edilen ICD yayınlamış 1953 Hemşirelik Tanısı terimi ilk kez kullanıldı 1959 Abdellah---- Hemşirelik Problemleri Sınıflaması 1960 Hemşirelik Süreci 1966 Henderson----Fonksiyonel Gereksinimler 1973 I. Uluslar arası Hemşirelik Tanıları Sınıflaması Kongresi Kristine Gebbie & Marry Ann Lavin 1978 Campell ---Yardım etme, hijyenik, rehabilitasyon, koruma, gözlem ve öğrenme girişimleri 1984 Benner----Direk ve İndirek Girişimler 1986 İlk sınıflama sistemi oluşturulmuş 1987 NANDA Taksonomi I 1987 NIC 1991 NOC 2003 NANDA Taksonomi II 2003-2004 NANDA Hemşirelik Tanıları: Tanımlar ve Sınıflandırma

NEDEN HEMŞİRELER ORTAK DİL / TERMİNOLOJİ KULLANMALILAR 1. İletişim için; Hemşirelerin birbirleri ile Hemşirelerin diğer sağlık profesyonelleri ile Hemşirelerin sağlıkta paydası olanlar ile 2. Hemşirelikte kalite güvencesi ve kalite geliştirme için; Standartlar rehberliğinde planlı çalışılması Bakım işlemlerinin kaydedilmesi Maliyetlerinin hesaplanması Kalitenin geliştirilmesi Kalitenin güvence altına alınması 3. Bilgi sistemlerini kullanabilmek için; Elektronik veri kayıtları için açık ve öz terimlerden oluşmuş sınıflandırma sistemleri gerekliliği Bilgisayara uyarlanmış formlara gereksinim olması Teknolojik gelişmelerin bakımda kullanılabilmesi

4. Hemşirelik sınıflama sistemlerinin sağlayacağı veri tabanlarının sağlayacağı prevelanslardan yararlanmak için; Birey, aile ve toplumdaki durumların prevelanslarının belirlenmesi Yerel, bölgesel, ulusal ve uluslar arası karşılaştırmaların yapılabilmesi 5. Bilgi birikimi & paylaşımı için Verilerin birbirleri ile ilişkilendirilmesi Hemşirelik bilgisinin oluşturulması Hemşirelik bilgisinin paylaşılması Ortak dil oluşturulması Hemşirelerin yeni bilgiler öğrenmeye motivasyonunu Bilimsel bilgi üretme ve kullanmayı

NANDA – North American Nusing Diagnosis Association ( www.nanda.org) Kuzey Amerika Hemşirelik Tanıları Birliği 2. NIC- Nursing Intervention Classification ( www.nursing.uiowa.edu/centers/cncce/) Hemşirelik Girişimleri Sınıflandırması 3. NOC- Nursing Outcomes Classification ( www.nursing.uiowa.edu/centers/cncce/) Hemşirelik Sonuçları Sınıflandırması 4. HHCC- Home Health Care Classification- Saba Care ( www.sabacare.com) Evde sağlık Bakımı Sınıflandırması 5. ICNP- International Classification for Nursing Practice Hemşirelik Uygulamalarının Uluslar arası Sınıflaması 6. OMAHA Omaha System (www.omahasystem.org/index.htm) Omaha Ziyaretçi Hemşireler Derneği ÇOK GENİŞ / KAPSAMLI ÇOK KARMAŞIK HIZLA DEĞİŞEN BİRDEN FAZLA SAYIDA ve ALANLARA ÖZEL TERMİNOLOJİLER 7. PNDS- Peripoerative Nursing Data Set Perioperatif Hemşirelik Veri Seti 8. PCDS- Patient Care Data Set Hasta Bakımı Veri Seti

Hemşirelik bilişiminde yol alınabilmesi için hemşirelikte ortak dil / terminolojide ortaklaşma gerekli

Eğer hemşireliği adlandıramazsak; (Onu) kontrol edemeyiz, Uygulayamayız, Araştıramayız, Öğretemeyiz, Finanse edemeyiz. Lang & Clark 1992

BİLGİ / BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN HEŞİRELİKTE KULLANIM ALANLARI SAĞLIK BİLİŞİMİ UYGULAMA ALANLARI Klinik Bilgi Sistemleri(HIS, LIS,RIS) Tıbbi Karar Sistemleri Sağlık Kayıt Sistemleri Entegre Akademik Bilgi Yönetim Sistemleri Hastane Yönetim Sistemleri Bilgisayar Destekli Sağlık Eğitimi Tıbbi Uzman Sistemler Görüntü İşleme ve Analizi Sinyal Analizi Hemşirelik Bilgi Sistemleri Hemşirelik Karar Destek Sistemleri İdari Karar Sistemleri Tıbbi Bilgi Ağı(Teletıp, Internet) Sağlık Bilgi Standartları(HL7 ,DICOM BİLGİ / BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN HEŞİRELİKTE KULLANIM ALANLARI Klinik Hemşirelik Uygulamalarında Hemşirelik Yönetiminde Hemşirelik Eğitiminde Hemşirelik Araştırmalarında

Klinik Hemşirelik Uygulamalarında Birey/ hasta bakım gereksinimlerinin saptanması Hizmetin planlanması Uygulanması Değerlendirilmesi Diğer sağlık çalışanları ile veri/bilgi paylaşımı

Hemşirelik Yönetiminde Personelin planlanması Verimliliğin ölçülmesi /planlanması İstatistik oluşturma Klinik yönetiminde; Klinik kontrol, Risk yönetimi, Kanıta dayalı uygulamalar, Hasta girdi/çıktıları, Klinik denetim,

Hemşirelik Eğitiminde Hemşirelik Eğitiminde *İnternet ve İntranet yolu ile hizmet içi ve mezuniyet sonrası eğitimler *Bilgisayar destekli/internet aracılığı ile eğitim (uzaktan eğitim), *Medya araçları ile sunum, *Görsel ve işitsel konferanslar, *Elektronik posta ve web sayfası

Hemşirelik Araştırmalarında İnternet Web tabanlı bilgiye ulaşım-arama motorları kullanımı Veri tabanlarının –CINAHL, Medline, Cohhrane vb. kullanım E-posta iletileri

NELER YAPMALIYIZ? Hemşirelikte ortak dil/ terminoloji çalışmalarının Hemşirelik uygulamalarında bilgisayar yolu ile kullanılabilecek hemşirelik bakım rehberleri Hemşirelikte sağlık bilişimi ve bilişim teknolojisi eğitimlerinin lisans eğitiminde yaygınlaştırılması / ve ders saatinin arttırılması Hemşirelik müfredatlarının yeniden yapılandırılması Gereken eğitici kadronun yetiştirilmesi Bilişim hemşiresin tanımlanması Yeni mezun, uzman ve yönetici hemşirede sahip olması gereken bilgi teknolojileri yeterliliklerinin tanımlanması Hizmet içi eğitim, kurs vb. ile sağlık çalışanlarının sürekli eğitimi Hemşirelik bilişimi konusunda farkındalığın arttırılması için diğer sağlık bilişimcileri/ bilgi teknoloji sağlayıcıları ile işbirliği yapılması

Hemşireler steteskop/ enjektör kullanımından öte gelişmiş teknolojik araçların kullanımına geçtiler/ geçiyorlar/ geçmek durumundalar Unutulmamalıdır ki ; her veri dokümentasyonun ürünüdür.

ÇOK İŞİMİZ VAR !!!!