AÇIK BESİ İŞLETMESİ

AÇIKTA SERBEST SİSTEM BESİCİLİK Genç erkek sığırların büyüme dönemlerinde, uygun yemlerle, en kısa sürede ekonomik canlı ağırlıklarına ulaştırılmalarına BESİ denir. Uygun yemlerden söz ederken protein, enerji, vitamin, mineral, kaba ve kesif yem, su ve kuru madde açısından uygun rasyonlar kastedilmektedir. Besi danalarının canlı ağırlık artışları beslenmelerine bağlı olacağı gibi, ırklarına da bağlıdır. Etçi ırk sığırların erkek danaları daha hızlı canlı ağırlık artışı sağlarlar.(Hereford, Şarole, Angus, Limousin, Belçika Mavisi gibi ırkların yemden yararlanma oranı yüksektir.) Aynı zamanda, kesim sonrası, kıymetli et dediğimiz kontrfile, bonfile, antrikot, nuar, sokum, yumurta v.b. kısımları da daha büyüktür.

Ülkemizde bu ırkların danaları henüz çok az olduğundan besicilikte Holştayn,Brown Swiss ,Simmental,Montafon gibi ırkların erkek danaları ,Yerli Irklarla Melezler ve Yerli Irk sığırlar kullanılmaktadır. Anadolu sığırları üç aylık kısa dönem besilere uygundur. Ancak, gerçek anlamda, altı aylık uzun dönem besicilik için Holstein, Brown Swiss, Simmental ve bunların melezlerini tercih etmek yerinde olur. Irklara göre besi sonunda ulaşılacak canlı ağırlık değişir.

Kültür ırklarında en uygun kesime gitme canlı ağırlığı 550 kg, en fazla 600 kg’dır. Bu ırkların erkek danaları daha uzun süre beslenirlerse ağırlık artışı sağlayabilirler. Fakat, kazandıkları artış yedikleri yemle kıyas edildiğinde ekonomik olmaz. Yani daha çok yedikleri halde aynı ağırlık artışını sürdürürler. Çünkü her hayvan canlı ağırlığına orantılı biçimde yem tüketir.

NEDEN ? Açıkta serbest sistem besicilik ! Hayvanlar daha hızlı ağırlık artışı sağlarlar, daha sağlıklı olurlar, kesim sonrası tercih edilen yağsız et elde edilir. İlk defa yapılacak besi yerleri için sabit yatırım tutarı çok düşüktür. Açıkta besicilik için akla her zaman soğuktan dolayı zararlar gelse de, soğuktan değil, sıcaktan korkmak gerekir. Sıcak, sığırların iştahını kesen ve ağırlık artışını azaltan en önemli etkendir.

Sıcak günlerde danaların korunabilmesi için bir gölgelik yapılması, üzerlerine su püskürtülmesi yerinde olur. Kapalı ahırlar canlı ağırlık artışını azaltacağı gibi solunum yolu enfeksiyonlarının artmasına sebep olabilir. Hayvanların önünde daima yem bulunmalı, suluklar şamandıralı olmalıdır. Her bir bölmeye konulacak hayvan grupları mümkün olduğu kadar bir seferde oluşturulmalı, gruplar arasında değişiklikler yapılmamalı, mutlaka yapılması gerekiyorsa gece yapılmalıdır.

Gruplar birbirine yakın cüssedeki danalardan oluşturulmalı, çok küçüklerle, çok iriler aynı padoğa konulmamalıdır. Sundurmalı açık sistem besi yerlerinde hayvan başına 10 – 20 m2 net alan düşünülmeli, grupları oluşturabilme açısından, danalar yirmişerlik gruplar halinde konulmalıdır. Eğer hayvan başına 20 m2 alan tahsis edilirse gübre temizliği yağış durumuna göre dönem sonunda yapılabilir. Şayet 10 m2 alan tahsis edilirse gübre temizliğini dönem içersinde birkaç kez yapmak gerekli olabilir. Yeterli alan varsa hayvan başına 20 m2 ayrılması tavsiye edilir.

SIĞIR BAŞINA DÜŞEN ALANIN PLANI

Besi yerleri sadece hayvanların konuldukları padoklardan ibaret değildir. İndirme – bindirme padokları, aşılama ve ilaçlama için sıkıştırma boksları planlanmalıdır. Kayıt sistemine, özellikle giriş – çıkış ağırlıklarına ve tarihlerine önem verilmelidir. Açık serbest sistemde yemlik üzerine bir sundurma konulabilir. Sundurma her iki tarafa eğilimli olursa çatının hayvanlara doğru olan eğimine bir oluk sistemi konulması gerekir. Ancak dışa doğru tek eğim özellikle tavsiye edilir. ABD'deki büyük besi yerlerinde yemlik üzerinde de sundurma yoktur.

Yemliklere bir boyun demiri veya bir çelik halat konulması gerekir Yemliklere bir boyun demiri veya bir çelik halat konulması gerekir. Çelik halatlar gerildiğinde yüksekliği ayarlı şekilde yapılabilir. Danalar küçükken daha alçak, danalar büyüdükçe biraz daha yüksek şekilde germek mümkündür. Açık besi yerlerinin ortalarına küçük tepecikler yapılırsa çok yağışlı havalarda danalar bu yükseltileri kullanırlar. Çevre çitleri demir borulardan, tahta kalaslardan yapılabileceği gibi daha ince materyelden de yapılabilir. Böyle durumlarda elektrikli çitler kullanılmasında fayda vardır.

Suluklar mutlaka şamandıralı olmalıdır Suluklar mutlaka şamandıralı olmalıdır. Kışın donmadan, yazın ısınmadan korumak için çift cidarlı suluklar tercih edilebilir. Bir suluk her iki bölmenin ortak kullanımına sunulabilir. Açık sistem barınaklarda hiçbir şekilde duvar yapılmamalıdır. Ancak; hakim ve şiddetli rüzgarlardan korunmak isteniyorsa perde gerilebilir. Perde tamamen geçici bir önlem olup, gerekmedikçe kullanılmaz. Kalıcı duvarlar örmekten kaçınılmalıdır.

Besi Danalarının Yem Formülasyonları Hakkında Önemli Bilgiler: Besi danaları arpa-buğday-mısır gibi taneli yemlerden tükettikleri zaman canlı ağırlık artışı sağlarlar. Taneli yemler daima iri kırılmış veya ezilmiş olmalı, kesinlikle un haline getirilmemelidir. Rasyonda kaba yem, kesif yem, protein-enerji dengeleri çok önemlidir. Asidoz yapmayacak kadar kaba yem (yonca, saman) verilmeli, ancak kaba-kesif yem oranı % 15 - % 85 gibi tutulmalıdır. Su ve yem tamamen serbest olmalıdır. Hayvanların yem tüketimi canlı ağırlıklarına orantılıdır.

Yem değişiklilerinde ve ilk defa besiye başlandığında mutlaka 10-15 günlük alıştırma periyodu geçirilmelidir. Yem formülasyonlarında posaların %10 civarında kuru madde ihtiva ettikleri akılda tutulmalıdır. Silajlar ise kesim dönemine bağlı olarak % 30 civarında kuru madde içerirler. Zaten bunun altında kuru madde içeriği olan silajlar “Kaliteli silaj” değildirler Başlanan yem rasyonunun besi dönemi boyunca değiştirilmemesi işkembe fonksiyonları ve dolayısıyla besinin iyi sonuç vermesi bakımından çok önemlidir.

ÖRNEK YEM RASYONLARI

HAYVAN SAĞLIĞI AÇISINDAN BESİYE NASIL BAŞLIYALIM? Yoldan gelmiş, yol yorgunluğu, açlık, susuzluk, rasyon değişikliği, vitamin mineral noksanlığı, iklim değişikliği gibi stres faktörlerine maruz kalmış danalara çiftliğe kabulde mutlaka uzun etkili bir antibiyotik uygulanmalıdır. Besi yerine gelen danalara iç parazitlere karşı kombine bir parazit ilacı uygulanmalıdır. Ayrıca tüm danalar için dış parazit ilaçlaması yapılmalıdır.

İlk gelişte bir kereye mahsus olmak üzere bir ADE vitamin kombinasyonu enjekte edilebilir. Daha sonraki vitamin gereksinimleri, yeme katmak suretiyle karşılanabilir. Aşı uygulamaları: Şap aşısı mutlaka uygulanmalıdır. Bunun dışında şarbon ve yanıkara gibi hastalıkların aşıları da şayet bölgede son yıllarda bu problemler görüldüyse kesinlikle yapılmalıdır. Ayrıca solunum sistemi enfeksiyonlarına karşı Karma aşıları ve pasteurella aşılarını; diğer yandan, uygun görülen Clostridyum aşılarını uygulamak yararlı olabilir. Besinin yapıldığı yer ya da danaların temin edildiği yerler açısından "Leptospirosis" şüphesi varsa Leptospiroz aşısı yapılması gerekir. Şap ve diğer bulaşıcı hastalıkların önlenmesi amacı ile temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerine dikkat edilmelidir.

HAZIRLAYAN Ahmet KOYUNCU Veteriner Hekim KAYNAK OLARAK EGEVET İNTERNET SİTESİNDEKİ BİLGİLER VE RESİMLER; KONYA-KARATAY BESİ ÇİFTLİĞİ RESİMLERİNDEN YARARLANILMIŞTIR. 04.12.2006 HAZIRLAYAN Ahmet KOYUNCU Veteriner Hekim