Trabzon AÇS/AP Şube Müdürlüğü

İshalli Hastalıkların Kontrolü Programı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Şube Müdürlüğü

5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Nedenleri Doğum travması, güç doğum, anoksi Akut solunum yolu enfeksiyonları = ASYE (Pnömoni, bronşit, vd.) Kalp hastalıkları Meningokok enfeksiyonları Enterit ve ishalli hastalıklar (1986-İHKP) Diğer hastalıklar

İSHAL NEDİR? Günde 3 kez ve , sulu Dışkı sayısı  beslenme ve çocuğun yaşı 6 ay 2 yaş arası en sık 6 aydan küçük bebeklerde?

İSHAL NİÇİN TEHLİKELİDİR? ÖLÜM!!! BESLENME BOZUKLUĞU!

İSHALİ ÖNLEMEK İÇİN AİLELERE ÖNERİLER: İlk 6 ay sadece anne sütü En az 2 yıl emzirmeye devam etmek 6. Aydan sonra ek gıda başlamak

İSHALİ ÖNLEMEK İÇİN AİLELERE ÖNERİLER: Taze hazırlanmış yiyecekler Temiz içme suyu Biberon yerine bardak ve kaşık Bütün aile fertlerinin tuvaletten çıktıktan sonra ve yemek yapmaya ya da yemeye başlamadan önce ellerini yıkamasını sağlamak.

İSHALİ ÖNLEMEK İÇİN AİLELERE ÖNERİLER: Tuvalet kullanımını yaygınlaştırmak Küçük çocuğun dışkısını tuvalete atmak ya da toprağa gömmek Kızamık aşısını zamanında yapmak

İSHAL TÜRLERİ NELERDİR? 2 haftadan kısa sürmüşse akut ishal, 2 haftadan uzun sürmüşse inatçı ishal. İnatçı ishal Ağır inatçı ishal Kanlı mukuslu dışkılamayla seyreden ishaller dizanteri olarak adlandırılır.

İSHALİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ne zamandan beri? Dışkıda kan? Dehidratasyon bulguları?

ÖNCE HASTANIZIN SU KAYBI DURUMUNU TEŞHİS EDİN

Çocuğun İshali Var mı? BAKIN VE HİSSEDİN: Çocuğun genel durumu: - Letarjik yada bilinci kapalı mı? - Huzursuzluk ve irritabl mı? Göz kürelerinde çöküklük? Çocuğa su verin. - İçemiyor veya çok az içebiliyor. - İştahla mı içiyor, susamış mı? Karın derisinde turgor tonus. - Çok yavaş mı? (2 saniyeden uzun) - Yavaş mı? EVET İSE, SORUN: Ne zamandan beri? Dışkıda kan var mı?

KARIN DERİSİNDEN TURGOR-TONUS BAKILMASI

DEHİDRATASYONUN SINIFLANMASI Ağır Dehidrataston Orta Dehidratasyon Dehidratasyon Yok

DEHİDRATASYONUN DEĞERLENDİRİLMESİ BAKIN: Genel Durumu Gözleri Gözyaşı Ağız ve dili Susamış mı? İdrarı ELLEYİN: Turgor-tonus KARAR VERİN TEDAVİYE GEÇİN

A Planı DEHİDRATASYON YOK HASTADA DEHİDRATASYON BELİRTİSİ YOK İyi, uyarılara cevap veriyor. Göz küreleri normal, göz yaşı var, ağız ve dil nemli, idrarı normal. Su içebiliyor, susuzluk yok. Derisi çekilip bırakıldığında kısa sürede eski haline dönüyor. HASTADA DEHİDRATASYON BELİRTİSİ YOK A Planı

B Planı ORTA DEHİDRATASYON Halsiz, Huzursuz. Göz küreleri çökük, göz yaşı yok, ağız ve dil kuru, koyu renkli ve az idrar. Susamış, verilen suyu içiyor. Derisi çekilip bırakıldığında eski halini yavaş alıyor. Bu belirtilerden 2 ya da daha fazlası varsa ve bunlardan en az biri altı çizili belirtiyse, çocukta ORTA DEHİDRATASYON vardır. Mümkünse hastayı tartın. B Planı

C Planı AĞIR DEHİDRATASYON Letarjik yada bilinci kapalı. Göz küreleri çökük, göz yaşı yok, ağız ve dil çok kuru, 6 saattir idrar yapamıyor. Su içemiyor ya da çok az içebiliyor. Derisi çekilip bırakıldığında eski haline çok geç dönüyor. Bu belirtilerden 2 ya da daha fazlası varsa ve bunlardan en az biri altı çizili belirtiyse, çocukta AĞIR DEHİDRATASYON vardır. C Planı

SONRA DİĞER SORUNLARA BAKIN Dizanteri İnatçı ishal Ağır beslenme bozukluğu Ateş

Dışkıda Kan? 5 gün Shigella‘ya etkili antibiyotik. Anneye çocuğunu Plan A’da belirtildiği gibi beslenmesini öğretin. Aşağıdaki durumlarda çocuğu 2 gün sonra görün: 1 yaşından küçükse Su kaybı fazlaysa Dışkısında hala kan varsa İyileşmiyorsa 2 gün sonra dışkıda hala kan varsa, Shigella için önerilen başka bir antibiyotik kullanın. 5 gün süreyle bunu verin.

Ne Zaman Başladı? İshal En Az 14 Gün Devam Etmişse: Şu durumda hastaneye sevk edin: Su kaybı varsa (su kaybının tedavi edilmesinden sonra sevkedin) Aksi takdirde anneye A Planı’ndaki gibi beslenmeyi öğretin: Emzirmeye devam edin İnek sütü veriyorsanız; Bunun yerine daha sık emzirin, Yerine yoğurt, ayran gibi mayalı bir yiyecek verin, Verilen süt miktarını yarı yarıya azaltıp yanında patates püresi, elma püresi, yoğurt, şeftali, yağsız yoğurtlu çorba, daha fazla su verin. Günlük diyetini bir öğün artırarak ve koyu tahıllı, yağ eklenmiş sebzeyle, baklagiller, et ya da balıkla karıştırılmış yemek verip yeterli enerji alımını sağlayın. Anneyi 5 gün sonra çocuğu geri getirmesini söyleyin: İshal durmamışsa, hastaneye sevkedin. İshal durmuşsa, anneye şunları söyleyin: Çocuğun normal beslenme diyetindeki yiyecekleri kullansın. Bir hafta sonra her zamanki hayvan sütüne yavaş yavaş dönsün. En az bir ay boyunca hergün fazladan bir öğün yedirsin.

İNATÇI İSHALIN SINIFLANDIRILMASI Dehidratasyon var Ağır İnatçı - Başka bir ağır sınıflaması yoksa İshal dehidratasyonu tedavi edin - Hastaneye sevk edin Dehidratasyon yok İnatçı İshal Anneye inatçı ishal bir çocuğun beslenmesinin anlatın 5 gün sonra kontrole gelmesinin söyleyin

Ağır Beslenme Bozukluğuna Bakın Ağır Beslenme Bozukluğu Varsa: Su takviyesi yapmaya kalkışmayın; hastayı hastaneye sevkedin. Anneye ORS verin ve yolculuk sırasında 5 ml/kg/saat vermesini tarif edin.

Ateşini Sorun ve Ateşini Ölçün Çocuk 2 Aylıktan Küçükse: Gerektiği biçimde su takviyesi yapın. Sıvı takviyesinden sonra ateşi varsa (38 C ve üstü) hastaneye sevk edin. Parasetamol ya da antimalarial vermeyin. Çocuk 2 Aylık ya da Daha Büyükse: Bölgede falciparum malaria varsa ve çocuğun ateşi varsa (38 C ve üstü) ya da son 5 gün içinde ateşlenmişse, bir antimalarial verin. (ya da sıtma programınızın tavsiyelerini uygulayın)