TÜRKİYE’DE TEŞVİKLER VE UYGULAMASI ATİLLA M. YARDIMCI HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI TEŞVİK VE UYGULAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE’DE TEŞVİKLER VE UYGULAMASI SUNUM ALTBAŞLIKLARI TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ VE 6 MART 1995 TARİH VE 1/95 SAYILI ORTAKLIK KONSEYİ KARARI 1995 SONRASI DÖNEMDE TEŞVİKLERDE MEYDANA GELEN UYUM ODAKLI DEĞİŞİM TÜRKİYE’DE UYGULANMAKTA OLAN TEŞVİKLER

TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ (1) 24 Ocak 1980 Kararları Öncesi Dönem Yerli sanayii koruma ve ithal ikamesi Ucuz kredi ve girdi temini, vergilemede kolaylıklar, ithalatta kota ve yüksek gümrük tarifeleri Teşvik politikaları ile özendirme ve yönlendirme çalışmalarının tek elden ve bir plan çerçevesinde yürütülmesi gerekliliği

TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ (2) 24 Ocak 1980 Kararları Sonrası Dönem: İthal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisi yerine ihracata dönük sanayileşme stratejisi benimsenmesi dış ticarette yüksek gümrük duvarlarının indirilmesi ve çeşitli miktar kısıtlamalarının (kota) kaldırılması, gerçekçi kur, faiz ve fiyat politikalarının uygulanması, 1986 yılından itibaren yatırım teşvik tedbirlerine nakdi desteklerin girmesi ve verilen teşviklerin yatırım kararlarını etkileyecek büyüklükte olması bazı sektörlerde yatırımların önemli ölçülerde artmasına sebep olmuştur. Yatırım maliyetinin %60’ına varan hibe yardımlarının (Kaynak Kullanımı Destekleme Primi) uygulanması bazı imalat sanayi dalları ile turizm, ulaştırma, eğitim ve sağlık gibi özel önem taşıyan sektörlere yönelik yatırımlarda ciddi artışlar

TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ (3) 1990’lardan itibaren, kamu maliyesinde baş gösteren kaynak sıkıntısı sonucunda devletin bütçeden yatırımların teşvik edilmesi maksadıyla ayırmış olduğu kaynaklar yetersiz kalmıştır. Bu sebeple 1991 yılından itibaren; nakdi ve hibe şeklindeki bir uygulama olan KKDP uygulaması kaldırılmış, yerine ise; gerek yöresel gerekse sektörel tercihler sonucunda öncelikli görülen alanlardaki yatırım projelerine yatırım maliyetinin % 60’ına kadar Fon Kaynaklı Kredi (düşük faizli kredi) tahsisi uygulamasına başlanmıştır.

TEŞVİK SİSTEMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ (4) İdari Yapı 1967’de Başbakanlığa bağlı olarak “Yatırımları ve İhracatı Geliştirme ve Teşvik Bürosu” kurulmuştur. 1970 yılından itibaren “D.P.T. Teşvik Uygulama Dairesi” 1971 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına devir, 1980 yılından itibaren yine DPT’na, 1991 yılında ise bugünkü konumu olan Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlanmış; bu kurumun 1994 yılında iki müstakil Müsteşarlık haline getirilmesi ile de Hazine Müsteşarlığı bünyesinde alınmıştır.

DTÖ VE 6 MART 1995 TARİH VE 1/95 SAYILI OKK

DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) (1) 4067 sayılı Kanunla uygun bulunan ve 25 Şubat 1995 tarih ve 22213 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayınlanan 95/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye’nin Dünya Ticaret Örgütü üyeliği gerçekleşmiştir. Türkiye ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler aynı zamanda DTÖ üyesidir. Taraflar her biri aynı zamanda birer sübvansiyon olan devlet yardımları alanında kuralları belirleyen Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşmasına uymakla yükümlüdürler.

DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) (2) Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşması temelde; ihracat performansına veya yerli malların üretiminin kayrılması anlayışına dayalı olarak verilen destekleri yasak tedbir, belli malların üretimini veya sektörlerin kayrılmasını ise spesifik yardımlar başlığı altında toplayarak dava edilebilir tedbir, ilk önce sayılan iki tedbir kapsamına girmemek kaydıyla araştırma-geliştirme, çevre koruma, bölgesel kalkınma amaçlı destekleri ise dava edilemez tedbir olarak kabul etmiştir.

6 MART 1995 TARİH VE 1/95 SAYILI ORTAKLIK KONSEYİ KARARI Madde 34’te AT kurucu Antlaşmasındaki devlet yardımlarına ilişkin Madde 87’ye paralel bir düzenlemeye yer verilmiştir. Madde 39’da ise Türkiye’nin; Tekstil ve hazır iyim sektörlerinde gümrük birliği başlamadan, Diğer sektörlerde ise gümrük birliği başladıktan sonra iki yıl içerisinde devlet yardımlarını Topluluk ikincil düzenlemeleri ile uyumlaştırması öngörülmüştür.

1995 SONRASI DÖNEMDE TEŞVİKLERDE MEYDANA GELEN UYUM ODAKLI DEĞİŞİM

1995 SONRASI DÖNEMDE TEŞVİKLERDE MEYDANA GELEN UYUM ODAKLI DEĞİŞİM (1) Yatırımlarda devlet yardımları alanında sektörel seçicilik terk edilerek yerine bölgesel gelişmişlik düzeyinin esas alındığı, yatay tedbirler olarak da bilinen ar- ge, çevre koruma, küçük ve orta boy işletmelerin desteklenmesine yönelik programlardan oluşan konu başlıkları altında düzenlemeler yapılmıştır. (GÜMRÜK BİRLİĞİ) 6 Mart 1995 31 Aralık 1994 (DTÖ ÜYELİĞİ) 13 Ocak 1995 (94/6411) BÖLGESEL, YATAY (93/4000) ÖZEL ÖNEM TAŞIYAN SEKTÖR TEŞVİK E. SEKTÖR BÜYÜK PROJE

1995 SONRASI DÖNEMDE TEŞVİKLERDE MEYDANA GELEN UYUM ODAKLI DEĞİŞİM (2) Mevzuat bazında bakıldığında bu düzenlemelerin gerek DTÖ kuralları gerekse AB’de devlet yardımları çerçeve ve ilke kararları ekseninde yapıldığını söylemek mümkündür.   < 1995 > 1995 YATIRIM SEKTÖREL SEÇİCİLİK VE FARKLI MUAMELE BÖLGESEL VE YATAY (KOBİ, ÇEVRE, AR-GE) İHRACAT İHRACAT PERFORMANSINA BAĞLI, İŞLETME DÖNEMİ DESTEKLERİ KOBİ, ÇEVRE, FUARLARA KATILIM, SERTİFİKASYON, MARKA VE ÜRÜN TANITIM, MAĞAZA VE OFİS AÇMA KOSGEB KOBİ ARTIRILMIŞ KOBİ DESTEKLERİ SANAYİ VE TİC. BAK. ORGANİZE SAN. BÖL., TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE ENDÜSTRİ BÖLGELERİ TUBİTAK AR-GE

1995 SONRASI DÖNEMDE TEŞVİKLERDE MEYDANA GELEN UYUM ODAKLI DEĞİŞİM (3) Bu dönemin tipik bir özelliği de; Türkiye’de teşvik uygulamalarından sorumlu birden çok kuruluş bulunması, bunların herbirinin DTÖ ve AB kurallarına uyum kavramını kendi yaptığı ve uyguladığı mevzuat ile sınırlı olarak algılamış olmasıdır.

TÜRKİYE’DE UYGULANMAKTA OLAN TEŞVİKLER

YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI SİSTEMİ-1 28/08/2006 tarih ve 2006/10921 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı Teşvik tedbirleri: Gümrük Vergisi muafiyeti, Katma Değer Vergisi istisnası, Faiz desteği.

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (1) 14/7/2009 tarih ve 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar (16 Temmuz 2009 tarih ve 27290 sayılı Resmi Gazete) Teşvik Tedbirleri: Gümrük vergisi muafiyeti KDV istisnası Vergi indirimi Sigorta primi işveren hissesi desteği Yatırım yeri tahsisi Faiz desteği

İBBS-2 KAPSAMINDA BÖLGESEL SINIFLANDIRMA

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (2) TEŞVİK TEDBİRLERİ GENEL BÖLGESEL BÜYÜK YATIRIM AR-GE, ÇEVRE I II III IV GÜMRÜK MUAFİYETİ VAR KDV İSTİSNASI VERGİ İNDİRİMİ - YATIRIM YERİ TAHSİSİ SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİ FAİZ DESTEĞİ

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (3) Gümrük Vergisi Muafiyeti Müsteşarlıkça yapılan değerlendirme sonucu yatırım teşvik belgesi düzenlenen yatırımlar kapsamındaki yatırım mallarının ithali, yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken Gümrük Vergisinden muaftır. Katma Değer Vergisi İstisnası 25/10/1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu gereğince, yatırım teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli alımları Katma Değer Vergisinden istisnadır.

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (4) SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİ Bölgeler 31/12/2010 tarihine kadar başlanılan yatırımlar 31/12/2010 tarihinden sonra başlanılan yatırımlar I 2 yıl - II 3 yıl III 5 yıl IV 7 yıl

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (4) VERGİ İNDİRİMİ Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar Bölgeler Yatırıma katkı oranı (%) Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%) I 10 25 II 15 40 30 III 20 60 IV 80 45

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (5) Teşvik belgesi kapsamında 31/12/2010 tarihine kadar yatırıma başlanması hâlinde aşağıda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır. Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar Bölgeler Yatırıma katkı oranı (%) Kurumlar vergisi veya gelir vergisi indirim oranı (%) I 20 50 30 II 60 40 III 80 IV 90 70

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (6) FAİZ DESTEĞİ Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli kredilerin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yetmişine kadar olan kısmı için ödenecek faizin veya kâr payının; III. BÖLGE IV. BÖLGE ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME YATIRIMLARI ILE KATI, SIVI VEYA GAZ GIBI ATIKLARININ TEMIZLENMESI VEYA YOK EDILMESINE YÖNELIK ÇEVRE YATIRIMLAR Türk Lirası cinsi krediler Üç puan Beş puan Döviz kredileri ve dövize endeksli krediler Bir puan İki puan Azamî faiz desteği miktarı 500 bin TL 300 bin TL Azami destek süresi 5 yıl

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (7) YATIRIM YERİ TAHSİSİ 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun ek 3 üncü maddesi hükmü çerçevesinde Müsteşarlıkça teşvik belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilir.

YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ (8) TEKSTİL, KONFEKSİYON VE HAZIR GİYİM, DERİ VE DERİ MAMULLERİ SEKTÖRLERİNE TAŞINMA DESTEĞİ KAPSAM (kimler?) KRİTER (ne yaparsa?) I ve II. Bölgelerdeki tekstil, konfeksiyon ve hazır giyim, deri ve deri mamulleri üretiminde faaliyet gösteren işletmeler IV üncü bölgedeki illere 31/12/2010 tarihine kadar bütünüyle taşınması ve en az elli kişilik istihdam sağlanması Nelerden yararlanır? kurumlar vergisi veya gelir vergisi beş yıl süreyle yüzde yetmişbeş oranında indirimli olarak uygulanır, Yatırım yeri tahsis edilebilir, Çalışanların asgarî ücrete tekabül eden sigorta primi işveren hissesinin tamamı taşınma tarihinden itibaren beş yıl süre ile bütçeden karşılanır, Ayrıca, tesislerin taşınma işleminin 2009 yılı sonuna kadar tamamlanması hâlinde taşınma giderleri bütçeden karşılanabilir.

DTM TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER (1) Pazar Araştırması Desteği, 2006/6 Tebliğ (21/10/2006 tarih ve 26326 sayılı RG) Yurt Dışında Ofis Mağaza ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi(Tebliğ No:2005/4) Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 97/5) Eğitim Yardımı Hakkında 2007/3 sayılı Tebliğ Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve Turquality’nin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (tebliğ No: 2006/4); Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Desteklenmesi (hibe) İstihdam Yardımı Hakkında Tebliğ (29.01.2000 tarih ve 23948 no’lu RG) İstihdam Yardımı (hibe) Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ (Tebliğ No:2004/6) Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi (hibe) Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ (04.11.1998 tarih ve 23513 no’lu RG) Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı (hibe) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Sanayi Araştırma-Geliştirme Projeleri Destekleme Programına İlişkin Yönetmelik (13.07.2005 tarih ve 25874 no’lu RG) Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı (hibe)

DTM TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER (2) SERBEST BÖLGELER KANUNU Geçici Madde 3 –(Değişik ikinci fıkra: 12.11.2008-5810/7 md.)(4) Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar; Serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları gelir veya kurumlar vergisinden müstesnadır. b) Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az % 85'ini yurtdışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Bu oranı % 50"ye kadar indirmeye ve kanuni seviyesine kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yıllık satış tutarı bu oranın altında kalan mükelleflerden zamanında tahsil edilmeyen vergiler cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir. c) Bu bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan müstesnadır.

KOSGEB TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER (1) Danışmanlık ve Eğitim Desteği (hibe) Danışmanlık Desteği Eğitim Destekleri Genel Eğitim, Girişimcilik Eğitimi Özel Eğitim Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri (hibe ve sıfır faizli kredi) Teknoloji araştırma ve geliştirme desteği Sınai mülkiyet hakları desteği Bilişim Destekleri Bilgisayar Yazılımı Desteği E-Ticarete Yönlendirme Desteği Kalite Geliştirme Destekleri (hibe) Genel test-analiz, kalibrasyon ve CE işaretlemesine ilişkin test-analiz desteği

KOSGEB TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER (2) Pazar Araştırması ve İhracatı Geliştirme Destekleri (hibe) Yurtiçi sanayi fuarlarına katılım desteği Yurtiçi uluslararası sanayi ihtisas fuarlarına katılım desteği Milli katılım düzeyindeki yurtdışı fuarlara katılım desteği Milli katılım dışındaki yurtdışı fuarlara katılım desteği Tanıtım desteği Markaya yönlendirme desteği Uluslararası İşbirliği Geliştirme Destekleri (hibe) İhracat amaçlı yurtdışı iş gezisi programı katılım desteği Eşleştirme desteği

KOSGEB TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER (3) Bölgesel Kalkınma Destekleri (hibe ve sıfır faizli kredi) Ortak Kullanım Amaçlı Makina Teçhizat Desteği Altyapı ve Üstyapı Uygulama Projesi Desteği Nitelikli Eleman Desteği Yerel ekonomik araştırma desteği Girişimciliği Geliştirme Destekleri (hibe ve sıfır faizli kredi) Yeni Girişimci Desteği İş Geliştirme Merkezi Desteği Genç girişimci geliştirme programı Genel girişimcilik eğitimi Banka kred faiz destekleri 100.000 KOBİ kredi faiz desteği Acil kredi faiz desteği GAP Bölgesi KOBİ makine-teçhizat kredi faiz desteği programı

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI TARAFINDAN UYGULANAN TEŞVİKLER Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Desteklenmesi (hibe ve vergi muafiyeti) Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek ve Tüzel Kişilere bedelsiz Tahsisine İlişkin Yönetmelik Arsa tahsisi (piyasa değerinin altında tahsis) Alt yapı ve üst yapı desteği (düşük faizli kredi)

BİTTİ TEŞEKKÜRLER