KARŞILAŞTI RMALI SİYASAL ANALİZ DERSİ Yrd. Doç. Dr. Cenk AYGÜL

1905 RUS DEVRİMİ VE 1908 JÖNTÜRK DEVRİMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Haz: Özgür ŞAHİN

Bu çalışmada birbirlerine bir çok yönden büyük benzerlikler gösteren iki mutlak monarşi olan Rus Çarlığı’nı ve Osmanlı İmparatorluğu’nu anayasal monarşi olma eşiğine getiren 1905 Rus ve 1908 Jön Türk Devrimleri, imparatorlukların o tarihe dek geçirmiş oldukları “kapitalistleşme” süreci temel alınarak incelenmeye çalışılmıştır.

Söz konusu devrimler, güçlü merkezi yönetim geleneğine sahip ve toplumsal sınıfların aşırı bir biçimde iktidarın tahakkümü altında gelişimini sürdürdüğü Rus ve Osmanlı İmparatorluklarında, saltanat güçlerini dize getiren ilk siyasal ayaklanmalar olmuşlardır.

Rusya’da 1917’de kurulan Sovyetler Birliği ve Osmanlı İmparatorluğu’nun enkazı üzerinde 1923 tarihinde yükselen Türkiye Cumhuriyeti devletlerine ve yeni rejimlerine hazırlayıcı safha olarak büyük etkiler yapması, konunun tarihsel önemi açısından da oldukça açıklayıcıdır.

Her iki imparatorluğun tarihsel evriminde üzerinde yoğunlaşılan zaman dilimi, 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren devrimlerin gerçekleşmesine dek süren dönemdir.

Bu çalışmada söz konusu iki devrimi hazırlayan siyasi, sosyo-ekonomik ve düşünsel platformlarda geçirilen 19.yüzyıldaki dönüşüm süreçleri iki ayrı bölümde incelendikten sonra devrimlerin benzeştiği ve farklılaştıkları yönlerinin analiz edildiği bir üçüncü bölüme yer verilmeye çalışılacaktır. Bölümler aşağıda aktarılacağı gibi içeriklendirilmeye çalışılacaktır.

I. BÖLÜM 1908 RUS DEVRİMİ Rus Siyasal Sisteminin Kökenleri Rusya’da Köylülük ve Aristokrasi Rusya’da Burjuva Sınıfının Gelişimi İşçi Sınıfının Doğuşu 1905 Devrimi Öncesinde Rusya’da Siyasal Hareketler Liberaller Sosyalistler 1905 Devrimi’nin Oluşumu Papaz Gapon Hareketi Ekim Genel Grevi Devrim Sonrasında Siyasal Yaşam

II. BÖLÜM 1908 JÖN TÜRK DEVRİMİ Osmanlı Siyasal Sisteminin Kökenleri Osmanlı’da Köylülük ve Aristokrasi Osmanlı’da Burjuva Sınıfının Doğuşu Osmanlı’da İşçi Sınıfının Doğuşu Osmanlı Aydını ve Jön Türk İdeolojisinin Doğuşu 1908 Devriminin Oluşumu İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Oluşum ve Yayılma Süreci Makedonya Ayaklanması Devrim Sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’nda Siyasal Yaşam

III. BÖLÜM 1905 RUS DEVRİMİ İLE 1908 JÖN TÜRK DEVRİMİ’NİN KARŞILAŞTIRMASI Rusya ve Osmanlı İmparatorluklarının Geleneksel Yönetim Yapılarının Karşılaştırması İki İmparatorluğun Modernleşmesindeki Özellikler ve Etken Özneler 19.Yüzyılda Rus ve Osmanlı İmparatorluklarının Sosyo-Ekonomik Yapılarının Dönüşüm Süreçlerinin Karşılaştırması 19. Yüzyılda Rus ve Osmanlı İmparatorluklarında Oluşan Muhalif Siyasal Hareketler Üzerine Bir Karşılaştırma 1905 Rus ve 1908 Jön Türk Devrimleri’nin Oluşum ve Örgütlenme Karakterleri Üzerine Bir Karşılaştırma

Çalışma konusunu genel anlamda özetlemek gerekirse; Rus Çarlığı’nda 1905 ve Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 yıllarında meydana gelen devrimler bu devletlerin mutlakıyete dayanan yönetim sistemlerinin meşruti monarşiye dönüştürülmesi sonucunu doğurmuşlardır.

Rusya’da 17. yüzyılın sonlarında,Osmanlı İmparatorluğu’nda ise 19 Rusya’da 17. yüzyılın sonlarında,Osmanlı İmparatorluğu’nda ise 19. yüzyılda başlatılan sistemli Batılılaşma süreci, modern toplumsal sınıfların gelişimlerini de beraberinde getirmiştir.

Geleneksel kalmakta direnen siyasal sistemi kendi çıkarları için engel gören bu sınıflar, dar bir elit grubun çevresinde sıkışmış olan siyasal yaşamda kendileri için de söz hakkı talep etmeleri, söz konusu devrimlere yol açmıştır.

Rusya’da 1890’larda girişilen hızlı sanayileşme hamlesinin bir çırpıda genişlettiği işçi sınıfı, 9 Ocak 1905 tarihinde Çar II. Nikola’nın güvenlik güçlerince yapılan işçi katliamı sonrasında siyasallaşarak, otokrasi karşıtı ayaklanmada lider konumunu almıştır. 1905 Devrimi, çok sayıda siyasal ve kitlesel örgütlerin geçici ittifakı sayesinde gerçekleşmiştir.

Osmanlı’daki 1908 Devrimi ise baştan sona İttihak ve Terakki Örgütü tarafından yönlendirilmiştir. 1876’da bürokratik bir karar olarak tesis edilen meşruti rejimi rafa kaldıran II. Abdülhamit’in otokrat eğilimli rejimine karşı aydınların önderlik ettiği İttihat ve Terakki Cemiyeti, hakim düzenden memnun olmayan Batılı zihniyetteki subaylar ve memurları da kendine çekmiştir.

Makedonya’da askerlerce başlatılan ayaklanmanın karşısında duramayan iktidar meşrutiyeti yeniden ilan etmek zorunda bırakılmıştır. Burjuva-demokratik olarak nitelendirilen 1905 Rus ve 1908 Jön Türk Devrimleri, Rus ve Osmanlı siyasal yaşamında yeni açılımlar sağlayarak bu imparatorlukların yıkılışının ardından kurulan yeni rejimler için hazırlayıcı safhalar olmuşlardır.

Bu çalışma özgün bir çalışma olmayıp ödev mahiyetindedir Bu çalışma özgün bir çalışma olmayıp ödev mahiyetindedir. Kaynakça bölümünde ayrıntılı olarak belirtilecek olan pek çok akademik yayın, kitap ve dergiden alıntılar ve yapılmıştır.

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.